Là cha mẹ, ai cũng mong muốn con mình sẽ luôn khỏe mạnh, không bị ốm đau nhưng thực tế, điều này rất khó thực hiện bởi hệ miễn dịch của trẻ vẫn còn rất non nớt, đặc biệt bé còn trải qua giai đoạn “khoảng trống miễn dịch” từ 6 đến 36 tháng tuổi khiến con dễ bị ốm. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc duy trì một số thói quen tốt sẽ có tác dụng rất lớn trong việc tăng sức đề kháng cho bé và phòng ngừa bệnh tật. Vậy những thói quen đó là gì? Hãy cùng Hello Bacsi theo dõi tiếp những chia sẻ dưới đây để hiểu cặn kẽ vấn đề khi hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, mẹ cần làm những gì nhé.
Khoảng trống miễn dịch ở trẻ – Mẹ cần hiểu để chăm sóc bé đúng cách
Khi mới sinh, hệ miễn dịch của trẻ vẫn chưa hoàn thiện mà sẽ dần trưởng thành và trở nên “mạnh mẽ” khi trẻ lớn dần. Trong giai đoạn đầu đời, trẻ sẽ được bảo vệ nhờ vào kháng thể nhận từ mẹ thông qua nhau trong 3 tháng cuối thai kỳ. Ngoài ra, sữa mẹ cũng cung cấp thêm kháng thể, các tế bào miễn dịch giúp bảo vệ bé trước những tác nhân gây bệnh trong môi trường mới. Song song với đó, cơ thể trẻ cũng sẽ tự tạo ra kháng thể để chống lại các tác nhân gây bệnh.
Tuy nhiên, các kháng thể mẹ truyền cho con chỉ tồn tại khoảng vài tháng rồi giảm dần theo thời gian. Khi lượng kháng thể này hạ xuống mức thấp trong khi hệ miễn dịch của bé vẫn đang học cách “tự phòng vệ”, cơ thể bé bước vào giai đoạn được gọi là “khoảng trống miễn dịch”. Đây có thể được xem là giai đoạn chuyển giao, là lúc bé tự “tập đi” trên con đường xây dựng hệ miễn dịch của riêng mình.
Độ dài và mức độ “trống” của giai đoạn này không giống nhau ở từng trẻ. Thông thường, giai đoạn khoảng trống miễn dịch sẽ kéo dài từ 6 tháng đến 3 tuổi. Trong thời gian này, nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng tăng cao, đặc biệt là các bệnh đường hô hấp và tiêu hóa như viêm mũi họng, viêm phế quản, viêm phổi, sởi, tay chân miệng hoặc tiêu chảy do virus. Ngoài ra, nếu trẻ bị ốm kéo dài hoặc không được chăm sóc đúng cách, khả năng hấp thu dinh dưỡng sẽ giảm và từ đó cũng ảnh hưởng đến sự phát triển trí não.
Bí quyết chăm sóc trẻ trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch
Khoảng trống miễn dịch là một phần tất yếu của quá trình phát triển tự nhiên. Nếu được chăm sóc đúng cách, hệ miễn dịch của bé sẽ nhanh chóng trưởng thành, tạo lớp bảo vệ bền vững hơn. Dưới đây là một số bí quyết chăm sóc trẻ trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch ba mẹ cần lưu ý
1. Dinh dưỡng là nền tảng giúp trẻ tăng cường miễn dịch
Chăm sóc hệ tiêu hoá đóng vai trò nền tảng trong việc củng cố hệ miễn dịch của trẻ. Khoảng 70% tế bào miễn dịch nằm ở hệ tiêu hoá, do đó, việc duy trì hệ tiêu hoá khoẻ mạnh giúp trẻ tăng cường sức đề kháng, hấp thu dinh dưỡng tốt hơn và phát triển toàn diện. Với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng chính, do đó, đối với sữa bé bú, mẹ cần đặc biệt lưu tâm.
Các tổ chức y tế lớn trên thế giới đều khuyến cáo sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ở giai đoạn bé dưới 6 tháng tuổi, mẹ cần duy trì cho bú đều đặn để bé nhận đủ các thành phần giúp hỗ trợ miễn dịch, điển hình là probiotic (lợi khuẩn) và prebiotic (chất xơ). Bởi việc bổ sung probiotic và prebiotic có thể thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn, hỗ trợ định hình hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh. Khi có sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột, miễn dịch của trẻ có thể phát triển tự nhiên và mạnh mẽ.
Sau 6 tháng tuổi, trẻ sẽ bắt đầu tập ăn dặm và đây cũng là lúc trẻ bước vào giai đoạn khoảng trống miễn dịch. Lúc này, mẹ sẽ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý để giúp trẻ tăng cường sức đề kháng tự nhiên. Trường hợp mẹ thiếu sữa ở giai đoạn 0 – 6 tháng tuổi hay không đủ điều kiện cho bé bú tiếp sau 6 tháng tuổi, mẹ có thể lựa chọn cho con sữa công thức có bổ sung probiotic – các vi sinh vật sống, khi được bổ sung với lượng thích hợp, có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và prebiotic – nguồn “thức ăn” cho lợi khuẩn, giúp chúng phát triển tốt và duy trì môi trường đường ruột khỏe mạnh. Mẹ nên ưu tiên các sữa công thức chứa probiotic chủng Bifidobacterium lactis và prebiotic hệ chất xơ GOS & FOS tỷ lệ 9:1 được nghiên cứu tốt cho hệ tiêu hóa của trẻ vì:
- Probiotic chủng Bifidobacterium lactis: Đây là chủng probiotic có khả năng chống chịu tốt với điều kiện axit dạ dày và chiếm ưu thế ở đường ruột trẻ bú mẹ khỏe mạnh. Do đó, Bifidobacterium lactis được nghiên cứu nhiều và hay được bổ sung vào các sản phẩm sữa công thức cho trẻ. Chủng probiotic này giúp hạn chế sự phát triển của hại khuẩn để cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Điều này không chỉ giúp trẻ điều hòa miễn dịch mà còn có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, giảm nguy cơ tiêu chảy, táo bón…
- Prebiotic hệ GOS:FOS (9:1) – Tỷ lệ mô phỏng gần với sữa mẹ: Các nghiên cứu khoa học trong nhiều năm cho thấy bổ sung prebiotic GOS và FOS theo tỉ lệ 9:1 không chỉ hỗ trợ hình thành hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh mà còn giúp tăng cường miễn dịch, giảm nguy cơ tiêu chảy, nhiễm trùng hô hấp và một số bệnh lý dị ứng thường gặp như viêm da cơ địa hay khò khè tái phát.
Ngoài ra, mẹ cũng cần chú ý đến quy trình sản xuất sữa, ưu tiên những sản phẩm được xử lý công nghệ sấy phun 1 lần bởi quy trình sẽ giúp giữ trọn cấu trúc dinh dưỡng tự nhiên giúp con dễ tiêu hóa và hấp thu các dưỡng chất giúp bé phát triển khỏe mạnh.
Bên cạnh đó, mẹ có thể bắt đầu cho bé làm quen với thức ăn đặc bằng các món mềm, dễ tiêu hóa. Ngoài ra, trong chế độ ăn mẹ cũng cần chú ý cho trẻ ăn nhiều rau củ, trái cây như cà rốt, đậu xanh, cam, dâu tây… – những thực phẩm có chứa nhiều chất dinh dưỡng giúp tăng sức đề kháng cho trẻ như vitamin C, A, vitamin nhóm B, carotene, các khoáng chất như sắt, kẽm…
2. Tăng sức mạnh hệ miễn dịch bằng việc bổ sung vitamin D.
Vitamin D không chỉ cần thiết cho sự phát triển của xương và răng chắc khỏe mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch. Dưỡng chất này giúp kích hoạt tế bào miễn dịch, hỗ trợ cơ thể nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn, virus gây bệnh, đồng thời giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng.
Việc bổ sung vitamin D thông qua thực phẩm sẽ tương đối khó bởi lượng vitamin D trong thực phẩm tự nhiên không nhiều, ngay cả sữa mẹ cũng không thể cung cấp đủ vitamin D cho trẻ. Do đó, với trẻ bú mẹ, mẹ có thể hỏi ý kiến bác sĩ về cách bổ sung vitamin D phù hợp với độ tuổi của con. Đối với trẻ dùng sữa ngoài, mẹ hãy ưu tiên chọn các sản phẩm sữa công thức có thành phần chứa vitamin D để đảm bảo con nhận đủ khoáng chất này. Ngoài ra, trong chế độ ăn cho trẻ ăn dặm và trẻ lớn, mẹ có thể thêm vào thực đơn của con các thực phẩm giàu vitamin D như cá hồi, trứng, sữa giàu vitamin D…
3. Tiêm vắc xin đúng lịch để tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ
Bên cạnh dinh dưỡng và chăm sóc hàng ngày, ba mẹ cũng cần chú ý cho trẻ tiêm vắc xin đúng lịch. Vắc xin hoạt động bằng cách kích thích cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại các tác nhân gây bệnh, giúp trẻ có “lá chắn miễn dịch” chủ động trước khi tiếp xúc với virus hay vi khuẩn thật ngoài môi trường.
Cha mẹ cần tuân thủ lịch tiêm chủng mở rộng quốc gia hoặc hướng dẫn của bác sĩ nhi khoa, không trì hoãn hay bỏ sót mũi tiêm. Ngoài ra, sau khi tiêm, cha mẹ nên theo dõi phản ứng của bé, cho trẻ nghỉ ngơi, bú hoặc uống đủ nước, đồng thời bổ sung dinh dưỡng và vitamin hợp lý để cơ thể tạo kháng thể tốt hơn.
4. Quan tâm đến giấc ngủ của trẻ là cách giúp tăng cường sức đề kháng cho bé
Các nghiên cứu được thực hiện ở người trưởng thành đã cho thấy việc thiếu ngủ có thể khiến con người dễ bị bệnh hơn do các tế bào xung kích tự nhiên (vũ khí của hệ miễn dịch có tác dụng tấn công vi khuẩn và tế bào ung thư) bị giảm dần đi. Điều này cũng đúng đối với trẻ nhỏ. Trẻ nhỏ thường rất dễ bị thiếu ngủ do nhiều nguyên nhân như mải chơi hoặc cha mẹ chiều, không quan tâm đến giờ giấc ngủ, nghỉ của bé.
Vậy trẻ nhỏ cần ngủ bao nhiêu giờ/ngày? Khoảng thời gian này phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ: trẻ sơ sinh cần ngủ khoảng 18 giờ mỗi ngày, trẻ tập đi cần ngủ khoảng 12 – 13 giờ và trẻ mẫu giáo cần ngủ khoảng 10 giờ. Nếu trẻ không có thói quen ngủ trưa, buổi tối hãy cố gắng cho trẻ đi ngủ sớm hơn
Quan trọng hơn cả, bạn nên chú ý việc vệ sinh cơ thể toàn thân cho trẻ bằng sản phẩm chăm sóc da phù hợp giúp làm sạch bụi bẩn, hạn chế sự phát triển quá mức của các vi khuẩn gây bệnh trên da, đồng thời tăng cường chức năng đề kháng da để bảo vệ trẻ khỏi vi khuẩn gây bệnh một cách hiệu quả nhất.
5. Vận động và tiếp xúc tự nhiên giúp củng cố sức mạnh hệ miễn dịch của trẻ
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc vận động, tập thể dục có thể làm tăng số lượng tế bào miễn dịch của cơ thể. Chính vì vậy, mẹ nên để trẻ vận động nhiều hơn với các hoạt động phù hợp với độ tuổi. Ở trẻ nhỏ, mẹ có thể cho con thực hiện các hoạt động đơn giản như cho bé nằm sấp, lẫy, bò, tập đứng, tập đi, hay chơi với đồ vật, cầm nắm, đẩy, kéo… Các hoạt động này không chỉ giúp phát triển cơ bắp và xương khớp, mà còn kích thích lưu thông máu, trao đổi chất và tăng khả năng miễn dịch tự nhiên.
Với trẻ lớn hơn, việc chơi ngoài trời – hít thở không khí trong lành, tắm nắng sáng hay chạm vào cỏ cây trong môi trường an toàn sẽ giúp cơ thể học cách “làm quen” với các vi sinh vật lành tính, từ đó rèn luyện phản ứng miễn dịch khỏe mạnh và cân bằng hơn. Ngoài ra, bạn cũng có thể khuyến khích trẻ tham gia một số môn thể thao như đá bóng, đá cầu, đi xe đạp hoặc đánh cầu lông.
6. Chú ý giữ vệ sinh để giảm nguy cơ trẻ nhiễm bệnh
Giữ vệ sinh đúng cách là một trong những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ, đặc biệt là trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch khi hệ miễn dịch của trẻ vẫn còn non nớt và con dễ bị tấn công bởi vi khuẩn, virus từ môi trường.
Cha mẹ nên rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi bế, cho ăn hoặc pha sữa cho bé; đồng thời tập thói quen rửa tay cho trẻ sau khi chơi, sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn. Đồ dùng, bình sữa, núm ti và đồ chơi của bé cần được vệ sinh, tiệt trùng thường xuyên để hạn chế vi khuẩn gây bệnh. Ngoài ra, môi trường sống – đặc biệt là phòng ngủ và khu vực ăn uống của trẻ – nên được giữ thông thoáng, sạch sẽ, tránh khói bụi, khói thuốc…
Bên cạnh đó, cha mẹ nên giữ vệ sinh cá nhân, cắt móng tay ngắn, tránh hôn môi trẻ hoặc để bé tiếp xúc gần với người đang bị cảm, ho, sốt. Khi ra ngoài, nên mặc đồ phù hợp thời tiết, che chắn nhẹ nhưng không quá kín, để cơ thể bé vẫn được làm quen và thích nghi dần với môi trường tự nhiên.
Giữ vệ sinh đúng cách không chỉ giúp bé giảm nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm như tay chân miệng, cúm, viêm phổi hay tiêu chảy, mà còn tạo điều kiện cho hệ miễn dịch phát triển cân bằng, khỏe mạnh từ bên trong.
7. Bảo vệ sức đề kháng của trẻ bằng cách không lạm dụng kháng sinh
Mỗi khi trẻ bị sổ mũi hay cảm lạnh, bạn đừng vội cho trẻ uống kháng sinh bởi loại thuốc này chỉ chỉ có tác dụng đối với các bệnh do vi khuẩn gây ra, trong khi trẻ nhỏ chủ yếu mắc các bệnh do virus. Không những vậy, việc lạm dụng thuốc kháng sinh còn làm cho sức đề kháng của trẻ bị suy yếu, khiến trẻ bị phụ thuộc vào thuốc.
Khi trẻ mới chớm bệnh, bạn nên để cơ thể bé tự kiểm soát trong tình trạng hợp lý. Còn nếu bệnh tình của bé trở nặng, bạn nên đưa bé đến bác sĩ để được thăm khám nhé.
Quan trọng hơn cả, bạn nên chú ý việc vệ sinh cơ thể toàn thân cho trẻ bằng sản phẩm chăm sóc da phù hợp giúp làm sạch bụi bẩn, hạn chế sự phát triển quá mức của các vi khuẩn gây bệnh trên da, đồng thời tăng cường chức năng đề kháng da để bảo vệ trẻ khỏi vi khuẩn gây bệnh một cách hiệu quả nhất.
