Trẻ nhỏ lạm dụng hoặc dùng kháng sinh thường xuyên sẽ gây hậu quả xấu cho sức khỏe, đặc biệt là dễ gây loạn khuẩn đường ruột và tăng nguy cơ đề kháng với kháng sinh [1], [2]. Để hạn chế việc bé phải dùng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, các chuyên gia khuyên mẹ nên ưu tiên giải pháp dinh dưỡng giúp con nâng cao sức khỏe đường ruột và củng cố hệ miễn dịch, qua đó giảm nguy cơ bệnh tật nhằm ít phải dùng đến kháng sinh.
Trẻ dùng kháng sinh thường xuyên, sai cách sẽ có nguy cơ bị ốm cao hơn
Kháng sinh là loại thuốc điều trị các bệnh lý viêm nhiễm do vi khuẩn gây ra và không có khả năng tiêu diệt virus gây bệnh [2], [3].
Việc lạm dụng kháng sinh có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro, một trong số đó là nguy cơ kháng thuốc kháng sinh. Tình trạng này xảy ra khi vi khuẩn hoặc nấm phát triển khả năng “đánh bại” các loại thuốc dùng để tiêu diệt chúng, khiến việc điều trị về sau trở nên khó khăn, thậm chí không thể chữa khỏi cho người bệnh do không còn loại kháng sinh phù hợp [7].
Ngoài kháng thuốc, khi cho trẻ dùng kháng sinh lâu ngày hoặc dùng sai cách dễ dẫn đến loạn khuẩn đường ruột. Mà đường ruột là nơi “cư ngụ” của quần thể vi sinh vật giữ vai trò trong việc tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch, chuyển hóa các chất dinh dưỡng và duy trì chức năng hàng rào biểu mô ruột, qua trục não – ruột ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần [8], [9].
Tuy nhiên, hệ vi sinh vật đường ruột ở trẻ nhỏ chưa ổn định và chưa hoàn thiện về chức năng trong những năm tháng đầu đời. Quần thể vi sinh vật ở trẻ rất dễ thay đổi khi có sự tác động, đặc biệt là theo hướng bất lợi do dùng thuốc. Trong đó, kháng sinh là thuốc có thể gây ra chứng loạn khuẩn đường ruột và tác động đến khả năng miễn dịch của trẻ. Theo bài viết tổng quan tài liệu nhi khoa được đăng trên Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia (NCBI) đã nhận định, việc trẻ tiếp xúc với kháng sinh thường xuyên sẽ có nguy cơ mắc nhiều bệnh hơn kể cả khi đã lớn lên [1]. Do đó, các giải pháp phòng ngừa để tránh lạm dụng kháng sinh khi chăm sóc trẻ nhỏ rất quan trọng.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Làm sao để bé có sức đề kháng tốt, ít bị ốm và tránh nguy cơ phải dùng kháng sinh?
Một trong những cách bảo vệ trẻ tốt nhất là trang bị cho con “áo giáp đề kháng 2 lớp” vững vàng từ những ngày đầu đời. Bởi chỉ khi con khỏe mạnh thì sẽ chẳng cần đến kháng sinh.
Nuôi con bằng sữa mẹ là giải pháp hàng đầu giúp bé tăng sức đề kháng. Ngoài ra, nuôi con bằng sữa mẹ cũng góp phần giảm tỷ lệ đề kháng kháng sinh ở trẻ [10]. Sữa mẹ không chỉ đáp ứng nhu cầu phát triển của bé mà còn chứa các kháng thể quan trọng như IgA và IgG giúp con xây dựng đề kháng 2 lớp vững vàng:
- Kháng thể IgA: Loại kháng thể chiếm ưu thế trong sữa mẹ với với tỷ lệ khoảng 88% trong sữa non và 68 –81 % trong sữa trưởng thành [12]. IgA xuất hiện chủ yếu ở dịch tiết niêm mạc và trên da, có khả năng vô hiệu hóa tác nhân gây bệnh trước khi chúng tiếp xúc với các tế bào biểu mô nên đóng vai trò như “lớp bảo vệ” bên ngoài [11], [12].
- Kháng thể IgG: IgG chủ yếu tham gia vào quá trình bất hoạt kháng nguyên và “ghi nhớ” mầm bệnh. IgG giúp chống lại bệnh nhiễm trùng [13]. IgG không chỉ có trong sữa mẹ mà còn là kháng thể duy nhất có thể truyền qua nhau thai giúp bảo vệ trẻ sơ sinh từ khi còn trong bụng mẹ, trở thành “chiến binh” đóng vai trò là “lớp bảo vệ” bên trong [11].
Ngoài ra, trong sữa mẹ còn có các thành phần giúp bé xây dựng và tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch – góp phần không nhỏ là HMO và lợi khuẩn. HMO là dưỡng chất quý gồm khoảng 200 cấu trúc khác nhau trong sữa mẹ, giữ vai trò quan trọng đối với sức khỏe đường ruột và hệ miễn dịch của trẻ [14]. Sữa mẹ còn cung cấp dồi dào lợi khuẩn, nhất là 2 chủng Lactobacillus và Bifidobacterium. Điều đáng chú ý là các lợi khuẩn này phát triển được là nhờ một phần vào của các HMO [16].
Trong đó, 6 HMOs quan trọng nhất bao gồm 2′-FL, 3-FL, DFL (nhóm Fucosylated), 3’-SL, 6′-SL (nhóm Sialylated) và LNT (nhóm Non-Fucosylated) khi kết hợp với nhau còn mang đến các lợi ích như [19]:
- Có thể giúp đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột
- Có tiềm năng tạo sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hóa hệ vi sinh đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể
- Có thể giúp tăng gấp đôi lượng axit béo chuỗi ngắn (SCFA), một hoạt chất sinh học tiềm năng trong việc tăng cường sức khỏe của trẻ.
Tuy nhiên, không phải lúc nào mẹ cũng đủ điều kiện nuôi con bằng sữa mẹ, sẽ có những trường hợp mẹ không thể cho bé bú do các vấn đề về sức khỏe hoặc sữa mẹ không đáp đủ nhu cầu của bé. Lúc này, giải pháp dinh dưỡng bổ sung giúp trẻ được tăng cường sức đề kháng chính là sữa công thức được lấy cảm hứng từ sữa mẹ với các thành phần giúp bé tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể.
Hiện với sự tiến bộ của khoa học, lần đầu tiên tại Việt Nam, các nhà nghiên cứu đã cho ra đời sản phẩm công thức sữa với 6 HMOs, thành phần đạt khoảng 58% tổng lượng HMO trong sữa mẹ, trong khi trước đây, đa phần các công thức sữa chỉ chứa 5 HMOs, bị thiếu hụt một trong hai HMO quan trọng là DFL hoặc 3-FL. Trong khi đó, DFL là HMO có đặc tính kháng khuẩn mạnh mẽ đã được bổ sung để phát huy tác dụng hỗ trợ phòng chống các bệnh lý viêm nhiễm ở trẻ [15]. Còn 3-FL là HMO có thể được hấp thu vào máu và thực hiện các chức năng miễn dịch [17], [18].
Trong công thức sữa được cải tiến, 6 HMOs còn được kết hợp với lợi khuẩn HMP được phân lập từ sữa mẹ giúp gia tăng kháng thể IgA tiết tạo thành “lớp bảo vệ bên ngoài”. Cùng với đó là sữa non 24h cung cấp dồi dào IgG để tạo thành “lớp bảo vệ bên trong”, giúp xây dựng nên “đề kháng 2 lớp” vững vàng cho trẻ. Ngoài ra, sữa còn có chứa chất xơ và bổ sung 1 tỷ lợi khuẩn BB-12TM trong 100g bột đều là những thành phần nâng cao sức khỏe đường ruột và hỗ trợ miễn dịch cho trẻ.
Việc trẻ lạm dụng kháng sinh có thể gây ra nhiều hậu quả về sức khỏe, thậm chí có nguy cơ mắc nhiều bệnh về sau, nên điều quan trọng là mẹ cần tìm cách tăng sức đề kháng cho con để bé ít ốm và giảm tần suất phải dùng thuốc. Bên cạnh việc chăm sóc dinh dưỡng để nâng cao sức khỏe hệ miễn dịch, mẹ cũng cần đảm bảo trẻ được tiêm phòng đúng và đủ lịch theo khuyến cáo của cơ quan tổ chức chuyên ngành và các cơ sở y tế chuyên khoa, để con được bảo vệ toàn diện nhất, từ đó giảm nguy cơ nhiễm bệnh để hạn chế phải tiếp xúc với kháng sinh trong điều trị bệnh.
