Nhiều nghiên cứu đã cho thấy lợi ích của việc massage ở trẻ sơ sinh, vừa hỗ trợ chức năng tiêu hóa, vận động vừa giúp gắn bó tình cảm. Do đó, cha mẹ cần biết cách massage cho trẻ sơ sinh sao cho hiệu quả, giúp con ăn ngon, ngủ ngon, phát triển tốt.
Ở trẻ sơ sinh, xúc giác là giác quan phát triển mạnh mẽ nhất nên việc được massage nhẹ nhàng từ bàn tay mẹ sẽ khiến trẻ rất thích thú. Bên cạnh đó, việc massage nhẹ nhàng, phù hợp còn mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển của con. Sau đây, Hello Bacsi sẽ giúp bạn tìm hiểu cách massage cho trẻ sơ sinh và những điều cần lưu ý khi thực hiện.
Khi nào có thể massage cho trẻ?
Không có khuyến cáo cụ thể nào về độ tuổi có thể bắt đầu massage cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, các bác sĩ thường cho rằng nên thực hiện việc massage cho trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi trở lên vì đây là thời điểm trẻ đã ổn định sau khi ra khỏi cơ thể mẹ, hay trẻ sơ sinh phải mất 15 ngày để da trở nên kháng nước. Lúc này, đa số trẻ đã rụng cuống rốn, da ít nhạy cảm, hàng rào bảo vệ da khỏe hơn, mỏng manh hơn lúc mới sinh và trẻ cũng bắt đầu cảm nhận được các tiếp xúc trên da. Việc massage ở giai đoạn sớm ngay sau sinh không được khuyến cáo vì hàng rào da trẻ chưa hoàn thiện, dễ xảy ra phản ứng với dầu massage hoặc bị khô da.
Nếu bạn cho trẻ tham gia vào các lớp massage cho trẻ sơ sinh từ chuyên gia thì nên bắt đầu từ khoảng 6 tuần tuổi khi mà các thói quen sinh hoạt của trẻ đã ổn định hơn cũng như dễ dự đoán được hành vi của con. Trong quá trình massage, các chuyên gia đôi khi phát hiện những vấn đề trong sự phát triển thể chất của trẻ, chẳng hạn như chứng loạn sản khớp háng. Việc này giúp cho cha mẹ có khả năng nhận biết sớm vấn đề sức khỏe của con để có phương pháp điều trị kịp thời.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Thời gian massage cho bé tốt nhất là khi nào?
Khi muốn massage cho trẻ tại nhà, nhiều cha mẹ thường bối rối không biết nên massage cho trẻ sơ sinh khi nào, nên massage trước hay sau khi tắm? Để hoạt động massage giúp trẻ cảm thấy thư giãn, thoải mái thì cha mẹ nên thực hiện vào lúc trẻ tỉnh táo, sau khi đã nghỉ ngơi đầy đủ và đang vui vẻ, hứng thú tương tác với mọi thứ xung quanh.
Các thời điểm mà bạn có thể massage cho trẻ sơ sinh là vào buổi sáng để con bắt đầu một ngày mới năng động hoặc trước lúc đi tắm, trước khi đi ngủ vài tiếng để trẻ cảm thấy thư giãn, giúp ngủ ngon và sâu hơn.
Bên cạnh đó, mẹ cũng cần chú ý hạn chế việc massage cho trẻ sau khi vừa ăn no vì sẽ dễ khiến con khó chịu, đau bụng. Ngược lại việc massage ngay trước khi bú cũng không nên, hãy chờ khoảng 15 phút sau khi massage mới cho con bú để trẻ có thời gian thư giãn hoàn toàn trước khi ăn.
Các lợi ích của việc massage cho bé
Đối với trẻ sơ sinh, những tiếp xúc đầu đời con cảm nhận bao gồm việc được âu yếm, vỗ về, vuốt ve, hôn, bế, cho con bú và cả thời gian được massage. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy những lợi ích của việc massage đến sự phát triển và sức khỏe thể chất của trẻ sơ sinh, chẳng hạn như:
1. Giảm căng thẳng, thư giãn cơ bắp
Hoạt động massage sẽ kích thích cơ thể trẻ giải phóng oxytocin, một hóa chất kích thích thần kinh tạo ra cảm giác dễ chịu và làm giảm nồng độ của hormone gây căng thẳng cortisol. Massage cũng giúp các cơ bắp được thư giãn và kích thích sự phát triển sức mạnh của các cơ.
2. Kích thích hệ thần kinh
Việc massage đúng cách cho trẻ sơ sinh sẽ tác động tích cực đến hệ thần kinh, cải thiện sự phát triển kỹ năng vận động của trẻ sau này. Ở những trẻ được massage thường xuyên cũng được nhận thấy có sự phát triển của các tế bào thần kinh tốt hơn trong các nghiên cứu.
3. Giúp bé ngủ ngon hơn
Trẻ được massage nhẹ nhàng, thoải mái trước khi ngủ sẽ sản sinh ra nhiều melatonin giúp điều hòa giấc ngủ, để trẻ mau vào giấc và ngủ ngon hơn. Ngoài ra, trẻ sơ sinh thường có nhịp thở lúc nhanh lúc chậm nên việc massage trên da cũng giúp kích thích sự dẫn truyền thần kinh để điều chỉnh nhịp thở đều hơn, ổn định giấc ngủ.
4. Hỗ trợ cải thiện lưu thông máu
Thực hiện massage thường xuyên cho trẻ sơ sinh còn giúp cải thiện quá trình lưu thông máu, tăng tuần hoàn đến các cơ quan, thúc đẩy tốt sự phát triển các tế bào trong cơ thể, giảm bớt cảm giác khó chịu trong cơ thể.
5. Tăng cường hệ miễn dịch
Những trẻ sơ sinh được massage lưng thường xuyên được quan sát thấy sẽ ít bị cảm lạnh và tiêu chảy hơn. Việc massage cũng kích thích các dẫn truyền thần kinh ở đường tiêu hóa, giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Sự kích thích thần kinh, tuần hoàn, tiêu hóa cũng giúp hệ miễn dịch của trẻ trở nên tốt hơn.
6. Tạo kết nối giữa cha mẹ và bé/ Tăng cường phát triển tâm lý và xã hội
Những tiếp xúc trực tiếp thông qua hoạt động massage giúp trẻ và cha mẹ được kết nối với nhau nhiều hơn. Con sẽ cảm nhận được những tương tác thể chất cũng như tình yêu thương từ cha mẹ. Sự kích thích xúc giác cũng giúp ích cho sự phát triển tâm lý của trẻ sau này. Chính sự gắn kết thường xuyên trong quá trình massage sẽ giúp trẻ cảm thấy tin tưởng và an tâm khi kết nối với cha mẹ.
7. Hỗ trợ tiêu hóa, giảm táo bón, đầy hơi
Các thao tác massage bụng có thể hỗ trợ giảm đau, đầy hơi, kích thích nhu động ruột để phòng ngừa táo bón cho trẻ. Mẹ có thể massage bụng cho trẻ sơ sinh hàng ngày theo chuyển động tròn cùng chiều kim đồng hồ để hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, giúp phân di chuyển dễ dàng qua ruột và đào thải ra ngoài.
Ngoài ra, việc massage cho trẻ sơ sinh cũng mang lại lợi ích đặc biệt cho những trẻ sinh non hay những trẻ có vấn đề bệnh lý thần kinh (như hội chứng Down, bại não). Trẻ sinh non khi được massage thường xuyên giúp tăng cân tốt hơn, rút ngắn thời gian chăm sóc tại bệnh viện. Massage cũng giúp xoa dịu hệ thần kinh, giúp trẻ cảm thấy bình tĩnh, thoải mái, dễ chịu hơn.
Cách massage cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Trước khi thực hiện bất kỳ cách massage nào cho trẻ sơ sinh, cha mẹ cũng cần thử tương tác trước xem con có hứng thú và sẵn sàng được massage hay không. Nếu trẻ quấy khóc, khó chịu, không hợp tác thì là những dấu hiệu cho thấy đó chưa phải thời điểm thích hợp để massage cho con. Một số trẻ có thể chưa quen với hoạt động massage nên thời gian đầu sẽ chưa cảm thấy thoải mái, cha mẹ cần kiên nhẫn thực hiện từng tương tác nhỏ cho con thích nghi trước.
Khi trẻ đã có hứng thú và cảm thấy thoải mái khi được massage thì cha mẹ có thể lên “lịch massage” hàng ngày theo các khoảng thời gian cố định. Sau đây là một số cách massage cho trẻ sơ sinh mà cha mẹ có thể tham khảo và áp dụng tại nhà.
1. Cách massage cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Xoa bóp chân
Các bước massage chân cho trẻ sơ sinh như sau:
- Xoa vuốt hai bàn chân của trẻ để con khởi động, làm quen với bài tập massage này. Bạn có thể thực hiện cách massage này vào buổi sáng hoặc sau khi trẻ ngủ quá 3 giờ mà chưa thức dậy cho cữ bú tiếp theo hoặc trước khi cho trẻ tắm. Thời gian thực hiện từ 10 – 30 phút.
- Làm ấm lòng bàn tay rồi lấy một ít dầu massage cho trẻ sơ sinh. Dùng ngón tay cái xoa bóp từ gót chân đến ngón chân, sau đó dùng lòng bàn tay vuốt ve phần dưới và đầu bàn chân của bé. Từ từ, tạo vòng tròn bằng ngón tay cái của bạn khắp phần dưới của mỗi bàn chân, đến các ngón chân. Sau cùng, dùng tay vuốt nhẹ vào bàn chân trẻ, bóp nắn dần lên cơ cẳng chân, cơ đùi. Những động tác này sẽ kích thích tuần hoàn máu, giúp hai chi dưới phát triển. Chú ý không kéo bất kỳ ngón chân nào của bé giống như massage người lớn, chỉ xoa bóp nhẹ từng ngón chân bé.
- Tiếp tục massage dọc theo đường trở về của máu (theo tĩnh mạch chân). Kết hợp thêm động tác gập – duỗi khớp gối và khớp háng bằng cách giữ chân gập lại rồi duỗi ra một vài lần.
2. Cách massage cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Massage tay – ngực – bụng
Khi thực hiện massage tay – ngực – bụng cho trẻ sơ sinh, cha mẹ làm theo các bước như sau:
- Động tác mở sách: nhẹ nhàng dùng hai bàn tay vuốt nhẹ từ giữa ngực trẻ qua hai bên.
- Động tác chữ thập: để tay vuốt từ bả vai bên này chéo xuống mạn sườn bên kia, thực hiện luân phiên hai bàn tay cho cả hai bên. Thực hiện đều đặn, chậm rãi.
- Xoa, vuốt và nắn bóp toàn bộ cánh tay, cẳng tay đến các ngón tay. Sau đó, giúp trẻ thực hiện động tác gập tay vào và giang tay ra. Các thao tác này giúp tăng cường lưu thông máu ở chi trên, giúp bé linh hoạt hơn.
- Massage tiếp xuống vùng bụng theo chiều kim đồng hồ. Để bàn tay bạn ở phía dưới bụng bên tay phải của trẻ, di chuyển xoa theo vòng tròn quanh bụng và kết thúc ở phần bụng dưới bên trái. Việc này giúp tăng cường nhu động ruột, tăng tiết dịch, giúp trẻ đại tiện dễ dàng và đều đặn mỗi ngày.
3. Cách massage cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Massage đầu – mặt- lưng – mông
Với cách massage đầu – mặt – lưng, mông cho trẻ sơ sinh thì bạn thực hiện như sau:
- Dùng các ngón tay vuốt ngang trán và cung lông mày của trẻ, bắt đầu từ giữa đi sang hai bên. Tiếp đó, vuốt 2 vành tai xuôi theo cung vành tai. Kế đến, vuốt xoa cả đầu cho trẻ. Các động tác này giúp thư giãn cơ mặt, tạo cảm giác an toàn cho trẻ. Massage nhẹ nhàng và không tạo thêm áp lực vì hộp sọ của trẻ rất mỏng, tránh các vùng thóp của bé.
- Xoay bé nằm sấp xuống, dùng hai tay vuốt dọc theo hai bên cột sống từ cổ xuống hông trẻ. Sau đó, dùng những đầu ngón tay day, ấn nhẹ như vẽ những vòng tròn nhỏ dọc theo hai bên cột sống từ trên xuống. Điều này giúp hỗ trợ sự phát triển của các cơ bắp quanh cột sống, tăng tuần hoàn máu vùng lưng, mông. Việc nằm sấp cũng giúp đẩy hơi trong dạ dày bé và cải thiện vấn đề chướng hơi đầy bụng ở trẻ sơ sinh rất thường gặp phải.
- Khi thực hiện các động tác massage cần sử dụng lực nhẹ nhàng, vừa phải. Nếu trẻ có biểu hiện khó chịu thì hãy dừng lại.
Lưu ý khi massage cho trẻ
Khi thực hiện massage cho trẻ sơ sinh, cha mẹ cần chú ý những điều sau để đảm bảo quá trình massage hiệu quả, thoải mái, không gây ấn tượng xấu cho trẻ:
- Không cố massage khi trẻ khóc, khó chịu, buồn ngủ
- Đảm bảo đôi tay sạch sẽ để không ảnh hưởng đến sức khoẻ của trẻ, bởi trẻ sơ sinh rất dễ bị nhiễm khuẩn
- Cắt ngắn hết móng tay, không đeo nhẫn, lắc, đồng hồ… khi massage cho trẻ, để tránh gây tổn thương và trầy xước da trẻ
- Tránh massage cho trẻ khi bản thân bạn đang cảm thấy căng thẳng hay tức giận
- Đảm bảo bàn tay bạn đủ ấm trước khi tiếp xúc với da trẻ
- Massage ở nơi thoáng mát, thoải mái cho trẻ, không có gió lùa hay ở môi trường quá lạnh
- Sử dụng dầu massage có chiết xuất thiên nhiên khi xoa bóp cho trẻ, tuyệt đối không dùng tinh dầu cho người lớn để massage cho trẻ sơ sinh. Tránh dầu dính vào mắt, miệng bé
- Luôn quan sát biểu hiện của trẻ, những cảm xúc thể hiện qua ngôn ngữ cơ thể
- Sử dụng lực massage nhẹ nhàng, vừa phải, không làm đau trẻ.
- Đảm bảo phòng có nhiệt độ thích hợp không quá lạnh hoặc quá nóng. Nếu nhiệt độ lạnh có thể gây hạ thân nhiệt trẻ, vị hệ điều nhiệt của con chưa phát triển hoàn thiện, có thể gây nguy hiểm cho trẻ. Nếu nhiệt độ phòng quá nóng có thể khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, không hợp tác khi được massage. Nhiệt độ lý tưởng để massage là vào khoảng 28 – 29 độ C.
- Đặt bé trên mặt phẳng an toàn, chắc chắn như giường, nệm để bé không bị trượt hoặc lật khỏi vị trí khi bạn massage. Có thể sử dụng khăn mềm, tấm lót massage chuyên dụng, hoặc một chiếc chăn sạch và mềm mại để lót bé. Việc đặt bé trên mặt phẳng an toàn và mềm mại sẽ giúp bé cảm thấy thoải mái hơn và tránh bị trầy xước, thương tổn khi massage, là bước quan trọng để đảm bảo quá trình massage diễn ra an toàn và hiệu quả cho bé.
- Thời gian massage phù hợp: khoảng 5-10 phút đối với trẻ sơ sinh đến dưới 2 tháng tuổi, 10-15 phút đối với trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên, và có thể tăng lên 20 phút với trẻ từ 1 tuổi. Việc này giúp bé đảm bảo sự thích ứng và hợp tác tốt hơn trong các lần sau. Nếu cha mẹ kéo dài thời gian massage có thể không đem lại hiệu quả, ngược lại làm bé khó chịu mệt mỏi hoặc ảnh hưởng đến thân nhiệt của bé.
Cách massage cho trẻ sơ sinh và các thắc mắc thường gặp
1. Cách massage cho trẻ sơ sinh dễ ngủ là như thế nào?
Bạn có thể thực hiện các cách massage trên cho trẻ sơ sinh trước khi đi ngủ để trẻ dễ vào giấc ngủ, ngủ ngon và sâu hơn. Nhìn chung, massage cho trẻ sơ sinh dễ ngủ có thể thực hiện ở vùng bụng, lưng hay tay, chân. Các động tác massage và sự tương tác trong quá trình này giúp trẻ cảm thấy thư giãn, dễ chịu trước khi đi ngủ. Bạn có thể mở nhạc nhẹ, nhạc không lời hay các bản nhạc du dương, hoặc trò chuyện, kể truyện và hát cho bé trong lúc massage để trẻ cảm thấy thoải mái, làm dịu hệ thần kinh, giúp trẻ dễ ngủ hơn. Việc trò chuyện tương tác trong lúc massage cũng sẽ giúp phát triển tốt ngôn ngữ cho bé sau này.
2. Bé hay bị đầy hơi nên massage bụng thế nào để con dễ chịu, tiêu hóa tốt?
Như được đề cập, việc massage cho trẻ sơ sinh sẽ giúp kích thích hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Do đó, cha mẹ cần biết cách massage bụng cho trẻ sơ sinh khi bị đầy hơi, hỗ trợ tiêu hóa để con không còn khó chịu trong người. Để thực hiện massage bụng, cha mẹ có thể áp dụng cách đơn giản sau:
- Dùng bàn tay vuốt nhẹ từ đỉnh bụng ngay dưới xương ngực theo vòng tròn cùng chiều kim đồng hồ khi quanh bụng, xung quanh rốn. Khi massage chú ý không dùng lực mạnh, chỉ để tay nhẹ nhàng xoa quanh bụng.
- Tiếp tục xoa tròn xung quanh rốn, tránh tác động đến lỗ rốn vì vị trí này khá nhạy cảm và dễ tổn thương.
Bạn có thể thực hiện massage bụng cho trẻ sơ sinh bị đầy hơi sau khi ăn để hỗ trợ quá trình tiêu hóa, tăng cường nhu động ruột. Tuy nhiên, không nên massage ngay sau khi trẻ vừa ăn no, hãy chờ ít nhất 45 phút hoặc đến khi trẻ có dấu hiệu cần thay tã.
3. Nên massage cho trẻ sơ sinh trước hay sau khi tắm thì tốt hơn?
Thông thường, cha mẹ nên massage cho trẻ sơ sinh trước khi tắm. Khi massage, bạn có thể dùng dầu để massage toàn thân cho trẻ và cũng giúp trẻ vận động nhẹ nhàng. Sau đó, bạn cho trẻ đi tắm để vệ sinh sạch sẽ cơ thể sẽ khiến con cảm thấy mát mẻ, thoải mái hơn.
Sau khi tắm và cho con bú, bạn vẫn có thể massage nhẹ cho trẻ trước khi trẻ đi ngủ để giúp thúc đẩy tuần hoàn, hỗ trợ tiêu hóa và giúp trẻ thư giãn để ngủ ngon hơn.
4. Làm sao để biết đang massage cho bé đúng cách?
Việc massage cho trẻ sơ sinh thực ra cũng là một cách để “giao tiếp” giữa trẻ với cha mẹ thông qua các tiếp xúc trên da nên không thể nói là “đúng hay sai” cho các trường hợp. Điều quan trọng là cảm xúc của cả cha mẹ và trẻ trong quá trình massage đều vui vẻ, thoải mái thì là dấu hiệu cho biết việc massage đang diễn ra “đúng cách”. Vì trẻ sơ sinh chưa thể nói lên cảm xúc của mình nên cha mẹ cần chú ý đến ngôn ngữ cơ thể từ con, chẳng hạn như sự thoải mái ở tay và chân, cơ mặt thể hiện sự thư giãn, thoải mái.
Nếu trẻ có biểu hiện ngọ nguậy, khó chịu, không muốn hợp tác khi được massage thì bạn nên dừng lại vì trẻ đang thể hiện sự không thích với hoạt động này. Sau khi thử các cách massage cho trẻ sơ sinh và nhận thấy chất lượng giấc ngủ của con tốt hơn, trẻ hoạt bát, năng động thì là dấu hiệu cho thấy việc massage đã mang lại lợi ích.
