Sữa mẹ không chỉ giàu dinh dưỡng mà còn chứa các thành phần hỗ trợ tăng cường sức đề kháng cho trẻ như HMO và immunoglobulin. Do đó, nếu không thể nuôi con bằng sữa mẹ, điều này có thể khiến trẻ không được “tiếp cận” với lượng HMO dồi dào và dẫn đến nguy cơ cho sức khỏe hệ miễn dịch. Trong trường hợp này, việc chọn bổ sung cho con sữa công thức chứa 6 HMOs quan trọng là điều cần thiết để giúp trẻ nhận đủ 6 HMOs góp phần tăng cường sức đề kháng.
Bài viết sau sẽ “giải mã” sức mạnh của 6 HMOs trong việc tăng đề kháng cho trẻ giúp mẹ hiểu rõ hơn về thành phần dưỡng chất đặc biệt này.
HMO là gì? Vì sao trẻ không được cung cấp đủ HMO có nguy cơ đề kháng kém?
HMO (Human milk oligosaccharide), là một loại carbohydrate có sẵn trong sữa mẹ với nhiều cấu trúc oligosaccharides khác nhau. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy HMO có đóng góp đáng kể vào sự phát triển của trẻ, đặc biệt là sự phát triển của hệ miễn dịch trong những năm đầu đời thông qua việc: [1]
- Thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn: HMO hoạt động như prebiotics, một loại chất xơ quý trong sữa mẹ. Vì vậy, đây là nguồn “thức ăn” các lợi khuẩn và thúc đẩy sự phát triển của chúng trong đường ruột, đặc biệt là lợi khuẩn Bifidobacterium. Hơn nữa, HMO được lên men bởi vi sinh vật đường ruột để tạo ra các axit béo chuỗi ngắn (SCFA), giúp tạo ra hiệu ứng tương hỗ và cộng hưởng, từ đó góp phần tạo môi trường thuận lợi cho lợi khuẩn phát triển và hạn chế các tác nhân gây bệnh xâm nhập.
- Ngăn chặn sự bám dính của mầm bệnh ở biểu mô ruột: HMO là một loại carbohydrate gồm nhiều đường đơn monosaccharide liên kết với nhau. Thành phần này đóng vai trò là “mồi nhử” để ngăn chặn mầm bệnh bám vào bề mặt ruột giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn, virus… ở trẻ.
- Điều hòa hoạt động của hệ thống miễn dịch: Không chỉ hỗ trợ gián tiếp cho hệ miễn dịch thông qua việc thúc đẩy sự phát triển lợi khuẩn đường ruột mà còn có thể điều hòa phản ứng miễn dịch bằng cách tương tác với các tế bào miễn dịch và giải phóng cytokine ở trẻ sơ sinh. Trong đó, cytokine là một loại protein có tác dụng hỗ trợ điều hòa miễn dịch và giúp hệ miễn dịch làm việc hiệu quả hơn.
Với những vai trò kể trên, có thể thấy HMO là thành phần quan trọng giúp bảo vệ trẻ chống lại mầm bệnh trong giai đoạn đầu đời khi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Do đó, nếu không được bổ sung đủ HMO, trẻ có nguy cơ đề kháng kém và dễ bị mầm bệnh “tấn công” hơn.
Các nhà khoa học hiện đã phát hiện hơn 200 cấu trúc HMO khác nhau. Các cấu trúc này được chia làm 3 phân nhóm chính với 6 HMOs quan trọng là [1], [2]:
- Non-Fucosylated HMO: Chiếm từ 42% – 55% tổng HMO trong sữa mẹ. Đây là phân nhóm có tiềm năng thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn bifidobacterium, giảm khả năng lây truyền virus có trong sữa mẹ sang bé. LNT là một trong những HMO nổi bật của phân nhóm này, có khả năng ức chế sự phát triển của Vibrio cholerae, liên cầu khuẩn nhóm B, Entamoeba histolytica [1], [2].
- Fucosylated HMO: Phân nhóm HMO chiếm từ 35% – 50% tổng lượng HMO trong sữa mẹ. Nhóm HMO này hoạt động như prebiotic, ngăn ngừa mầm bệnh bám dính và điều hòa miễn dịch [1]. Cụ thể, 2′-FL giúp ức chế sự phát triển của E.coli, C. jejuni, Salmonella, rotavirus, norovirus, virus hợp bào hô hấp [2]. 3-FL là một trong những HMO có thể được hấp thu vào hệ tuần hoàn và thực hiện các chức năng miễn dịch [3], [4]. DFL là HMO có chức năng kháng khuẩn, có tác dụng hỗ trợ phòng chống các bệnh lý viêm nhiễm ở trẻ [5], khi kết hợp với HMO là 2’-FL còn tạo ra bộ đôi giúp gia tăng lợi khuẩn Bifidobacterium spp [6].
- Sialylated HMO: Phân nhóm HMO mang điện tích chiếm từ 12%–14% tổng lượng HMO trong sữa mẹ. 2 HMOs nổi bật là 3′-SL và 6’-SL có khả năng hạn chế các tác nhân gây bệnh như E.coli, Vibrio cholerae, Helicobacter pylori, Pseudomonas aeruginosa, rotavirus, virus cúm… [1], [2].
Đặc biệt, nghiên cứu còn cho thấy khi 6 HMOs thuộc cả 3 phân nhóm này kết hợp với nhau còn mang đến các lợi ích như: [7]
- Thúc đẩy sự đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột.
- Có tiềm năng tạo sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hóa hệ vi sinh vật đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể.
- Có khả năng tăng gấp đôi lượng axit-béo chuỗi ngắn (SCFA), một hoạt chất sinh học tiềm năng trong việc tăng cường sức khỏe trẻ.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Vì sao 6 HMOs mang lại lợi ích tiềm năng cho sức khỏe hệ miễn dịch của trẻ?
Sữa mẹ được biết đến là nguồn sữa dồi dào HMO với cấu trúc vô cùng đa dạng, mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe của con. Chính vì vậy, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo mẹ nên cho con bú ít nhất 6 tháng đầu đời [8]. Tuy nhiên, thực tế không phải mẹ nào cũng thuận lợi trong việc nuôi con bằng sữa mẹ. Một số mẹ sinh mổ sữa “về” chậm, cơ địa ít sữa, mẹ bị ốm, đang dùng thuốc, gặp vấn đề tâm lý… hoặc phải quay lại công việc sớm nên không thể cho bé bú mẹ hoàn toàn [9], [10].
Trong những trường hợp này, mẹ vẫn có thể cho bé bú thêm sữa công thức. Thế nhưng, điều quan trọng là làm sao chọn được công thức sữa có hàm lượng và cấu trúc HMO tiệm cận với sữa mẹ. Hầu hết sữa công thức hiện nay đều thường chứa 5 HMOs và thường thiếu đi HMO là DFL hoặc 3-FL. Điều này khiến thành phần HMO trong sữa công thức thiếu đi một “mảnh ghép” quan trọng để tạo ra “sức mạnh” của 6 HMOs trong tăng cường đề kháng cho trẻ.
Hiện với sự tiến bộ của khoa học, lần đầu tiên tại Việt Nam xuất hiện công thức sữa có đến 6 HMOs đột phá, đặc biệt là chứa đồng thời 2 HMOs hay bị thiếu hụt là DFL và 3-FL, giúp tạo ra “sức mạnh” trong việc tăng cường đề kháng cho trẻ với các lợi ích như [7]:
- Thúc đẩy sự đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột.
- Có tiềm năng tạo sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hóa hệ vi sinh vật đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể.
- Có khả năng tăng gấp đôi lượng axit-béo chuỗi ngắn (SCFA), một hoạt chất sinh học tiềm năng trong việc tăng cường sức khỏe trẻ.
Đặc biệt, công thức sữa có chứa 6 HMOs còn thúc đẩy gia tăng kháng thể IgA tiết (Secretory IgA) cho bé. Nguyên nhân là vì HMO khi được lên men sẽ tạo ra axit béo chuỗi ngắn (Short chain fatty acids – SCFA) có khả năng thúc đẩy sản xuất immunoglobulin A [3], [10]. IgA là một loại kháng thể chiếm phần lớn trong sữa mẹ, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các bề mặt niêm mạc, đặc biệt là niêm mạc hệ tiêu hóa, hô hấp, niệu dục…. nên được xem như “lớp bảo vệ bên ngoài” [11], [12].
IgG được ví như “lớp bảo vệ bên trong”, loại kháng thể duy nhất truyền trực tiếp từ mẹ sang bé qua nhau thai và có trong sữa mẹ, giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi bệnh nhiễm trùng [13], [14]. Do đó, sữa công thức mẹ chọn không chỉ nên đảm bảo chứa 6 HMOs mà còn nên có chứa sữa non 24h với hàm lượng kháng thể IgG để tiệm cận với sữa mẹ và giúp xây dựng đề kháng “2 lớp” vững vàng cho bé.
Ngoài ra, công thức sữa được cải tiến còn chứa Lactobacillus fermentum (HMP – Human milk probiotics) được phân lập từ sữa mẹ và 1 tỷ lợi khuẩn BB-12™ (trong 100 g bột) khi kết hợp với 6 loại HMO (2’-FL, 3-FL, LNT, 3′-SL, 6′-SL, DFL) còn giúp tăng IgA tiết.
Xây dựng sức khỏe hệ miễn dịch trong những năm tháng đầu đời có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Nếu trong trường hợp bất khả kháng, mẹ không thể nuôi con bằng sữa mẹ thì nên ưu tiên nguồn dinh dưỡng có bổ sung 6 HMOs đủ ở 3 phân nhóm chính kết hợp với Lactobacillus fermentum (HMP – Human milk probiotics) được phân lập từ sữa mẹ và 1 tỷ lợi khuẩn BB-12™ (trong 100 g bột) bởi sự kết hợp tương hỗ này sẽ tạo hiệu ứng synbiotics, giúp trẻ được nâng cao sức đề kháng, từ đó hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện một cách tối ưu.
