Thuốc hạ mỡ máu (đặc biệt là nhóm statin) là lựa chọn điều trị phổ biến cho người bị tăng cholesterol, rối loạn mỡ máu, nguy cơ tim mạch cao. Tuy nhiên, nhiều người lo lắng vì thắc mắc uống thuốc mỡ có làm tăng đường huyết không? Thuốc có gây ảnh hưởng gan – thận hoặc gây tác dụng phụ khác hay không?
Bài viết này sẽ phân tích dựa trên y học hiện đại, giúp bạn hiểu rõ cơ chế, lợi ích – rủi ro và cách sử dụng thuốc an toàn.
Uống thuốc mỡ máu có làm tăng đường huyết không?
Câu trả lời là: Có, chủ yếu xảy ra ở nhóm thuốc statin.
Tình trạng này đã được ghi nhận trong nhiều phân tích tổng hợp và thử nghiệm lâm sàng lớn.
Vì sao statin có thể làm tăng đường huyết?
- Độ nhạy insulin: Statin có thể ảnh hưởng đến tín hiệu của insulin tại tế bào cơ và mô mỡ. Điều này khiến tế bào kém nhạy cảm với insulin, làm tăng đường huyết nhẹ.
- Ảnh hưởng đến chức năng tế bào beta tuyến tụy: Một số nghiên cứu cho thấy statin có thể làm giảm tiết insulin ở mức độ nhẹ thông qua tác động trên màng tế bào hoặc stress oxy hóa.
- Quá trình sản xuất glucose ở gan: Một số statin có thể ảnh hưởng đến enzym liên quan đến tân tạo đường (gluconeogenesis), khiến gan sản xuất glucose nhiều hơn.
- Trọng lượng cơ thể: một số người tăng cân khi dùng statin, yếu tố gián tiếp tăng đường huyết.
Tuy nhiên, mức tăng thường không cao (khoảng 2–5 mg/dL). Nguy cơ mới mắc đái tháo đường tăng nhẹ (khoảng 9% theo nhiều meta-analysis).Tác dụng phụ này chủ yếu thấy ở người dùng liều statin cao (high-intensity statin),người đã có yếu tố nguy cơ: béo phì, tiền tiểu đường, hội chứng chuyển hóa
Lợi ích giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tử vong tim mạch của statin vượt trội hoàn toàn so với nguy cơ tăng đường huyết nhẹ. Do đó các hướng dẫn lâm sàng vẫn khuyến cáo tiếp tục dùng statin cho những bệnh nhân có chỉ định, đồng thời theo dõi đường huyết định kỳ nếu bệnh nhân có yếu tố nguy cơ.
Không nên tự ý ngưng dùng thuốc, vì:
- Statin giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ tới 25–30%.
- Mức tăng đường huyết thường nhẹ và kiểm soát được bằng chế độ ăn – vận động.
- Ngưng thuốc đột ngột có thể tăng nguy cơ biến cố tim mạch.
[article-yoast-faqs]
[embed-health-tool-heart-rate]
Uống thuốc giảm mỡ máu có hại gì không?
Có nhiều loại thuốc hạ mỡ máu, mỗi nhóm có đặc tính khác nhau.
1. Statin (Rosuvastatin, Atorvastatin, Simvastatin…)
Statin là nhóm thuốc hạ mỡ máu thường được sử dụng nhất, được chứng minh mạnh mẽ nhất trong phòng ngừa và điều trị bệnh lý tim mạch do xơ vữa.
Tác dụng phụ có thể gặp:
- Đau cơ, mỏi cơ
- Tăng men gan nhẹ
- Tăng đường huyết nhẹ
- Rất hiếm: tiêu cơ vân
Lợi ích vượt trội: giảm mạnh LDL, giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim/ đột quỵ, tử vong tim mạch
2. Fibrate (Fenofibrate, Gemfibrozil)
Giảm triglyceride hiệu quả., tăng nhẹ HDL-C, ít tác dụng trên LDL-C
Tác dụng phụ: đau cơ/ tiêu cơ (tăng nếu dùng chung statin, không nên phối hợp gemfibrozil và statin), rối loạn tiêu hóa nhẹ, tăng men gan, tăng creatinin máu có thể hồi phục.
3. Ezetimibe
Giảm hấp thu cholesterol từ ruột, Giảm LDL-C 18–22%, ít tác dụng trên triglyceride.
Ít tác dụng phụ, dung nạp tốt.
Thường dùng kết hợp statin khi LDL chưa đạt mục tiêu. Lựa chọn thay thế cho bệnh nhân không dung nạp statin.
4. Omega-3 liều điều trị
- Giảm TG khoảng 20–30%.
- Ít tác dụng phụ, an toàn.
Thuốc hạ mỡ máu dùng bao lâu?
Việc dùng thuốc tùy thuộc mức độ rối loạn mỡ máu và nguy cơ tim mạch, tiền sử bệnh của từng người, không có mốc thời gian chung cho tất cả.
Trường hợp tăng mỡ máu nhẹ và nguy cơ tim mạch thấp(người không có bệnh nền, LDL-C tăng nhẹ)
-
Có thể thay đổi lối sống + dùng thuốc 3–6 tháng. Sau đó đánh giá lại: Nếu đạt mục tiêu LDL-C → có thể giảm liều hoặc ngừng thuốc và duy trì bằng lối sống. Nếu không đạt → tiếp tục hoặc điều chỉnh thuốc.
Trường hợp tăng mỡ máu kèm bệnh nền (nguy cơ tim mạch trung bình – cao)
Người có:
- Tăng huyết áp
- Tiểu đường
- Béo phì/ Thừa cân
- Bệnh mạch vành
- Bệnh thận mạn
- Người >=40 tuổi và có nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch
Những trường hợp này thường cần điều trị lâu dài, vì nguy cơ tim mạch cao hơn. Bác sĩ có thể duy trì liều thấp đến trung bình cho người bệnh sau khi đạt mục tiêu LDL-C. Ngưng thuốc sớm làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch.
Trường hợp cholesterol rất cao hoặc bệnh lý tim mạch xơ vữa (nguy cơ rất cao)
Bao gồm:
- LDL-C ≥ 190 mg/dL (tăng cholesterol gia đình – FH)
- Đã từng bị:
- Nhồi máu cơ tim, thiếu máu cơ tim, suy tim
- Đột quỵ do xơ vữa,
- Bệnh động mạch ngoại biên.
Người bệnh thường phải dùng suốt đời vì ngưng thuốc sẽ làm tăng LDL-C trở lại và tăng nguy cơ tái phát biến cố tim mạch.
Kết luận
Thuốc mỡ máu, đặc biệt statin, có thể làm tăng đường huyết nhẹ và tăng nhẹ nguy cơ mới mắc đái tháo đường type 2. Tuy nhiên, lợi ích tim mạch đem lại vượt trội so với nguy cơ.
Việc dùng thuốc bao lâu phụ thuộc mức độ bệnh và nguy cơ tim mạch, tiền sử bệnh đi kèm của từng người bệnh. Ở nhiều bệnh nhân, đặc biệt người có bệnh tim mạch do xơ vữa, việc điều trị cần được duy trì lâu dài hoặc suốt đời để giảm nguy cơ tái phát biến cố.
Thuốc mỡ máu nhìn chung an toàn và ít gây tổn thương thận hoặc dạ dày trong phần lớn trường hợp. Tuy nhiên, cần theo dõi men gan theo khuyến cáo, đặc biệt khi bắt đầu điều trị hoặc khi điều chỉnh liều…
Người bệnh không được tự ý ngừng thuốc, vì việc ngưng thuốc mỡ máu đột ngột có thể làm tăng nguy cơ xảy ra biến cố tim mạch như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Mọi thay đổi về liều hoặc quyết định ngừng thuốc phải được thực hiện dưới hướng dẫn của bác sĩ.
