Theo thống kê, cứ 10.000 trẻ thì có khoảng 20 trẻ gái và 5 trẻ trai xuất các dấu hiệu của dậy thì sớm như ngực phát triển, mọc lông mu, có kinh nguyệt, phát triển tinh hoàn, mọc râu, vỡ giọng… [1], [2]. Khi trẻ gặp tình trạng trên, việc điều trị bằng thuốc có thể được chỉ định. Tuy nhiên, rất nhiều ba mẹ lo lắng không biết thuốc điều trị dậy thì sớm có an toàn không và liệu phương pháp này có đảm bảo cho sự phát triển an toàn của trẻ dậy thì sớm ở hiện tại và tương lai?
Tầm quan trọng của việc điều trị dậy thì sớm
Dậy thì là giai đoạn các bộ phận cơ thể bắt đầu có sự trưởng thành về mặt chức năng để trẻ có thể chuyển đổi từ giai đoạn trẻ em sang người trưởng thành [1]. Tuy nhiên, khi hiện tượng này xảy ra trước 8 tuổi ở trẻ gái và 9 tuổi ở trẻ trai, thì có thể gây ra những bất lợi đối với sự phát triển thể chất và tinh thần như [2], [3]:
- Sự tăng trưởng đột ngột có thể khiến cơ thể trẻ cao to hơn bạn đồng trang lứa nhưng khung xương sẽ dừng hơn bình thường. Điều này làm hạn chế chiều cao của trẻ khi đến tuổi trưởng thành.
- Cơ thể khác biệt cũng có thể khiến trẻ bị phân biệt đối xử vì trông già dặn hơn, đặc biệt là ở các bé gái. Việc xuất hiện kinh nguyệt hay ngực bắt đầu “nảy nở” sẽ dễ làm bé có cảm giác bối rối, xấu hổ, tự ti và ngại đến trường.
- Hành vi và cảm xúc của trẻ cũng có thể thay đổi sang chiều hướng dễ cáu gắt, nhạy cảm hoặc phát triển những ham muốn tình dục không phù hợp với độ tuổi, từ đó dẫn đến khả năng bị quấy rối và lạm dụng cao hơn.
Chính vì vậy, việc phát hiện và điều trị sớm đóng vai trò rất quan trọng. Việc điều trị sẽ giúp làm ngưng quá trình dậy thì, làm giảm tốc độ tăng trưởng của tuổi xương, qua đó giúp trẻ có nhiều thời gian để đạt chiều cao tốt hơn khi trưởng thành.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Điều trị dậy thì sớm như thế nào? Có an toàn không và có giúp trẻ phát triển bình thường trở lại?
Dậy thì sớm được chia làm 2 nhóm chính là dậy thì sớm trung ương và dậy thì sớm ngoại biên. Trong đó, dậy thì sớm trung ương sẽ phổ biến hơn. Dậy thì sớm trung ương xảy ra khi não của trẻ giải phóng một loại hormone gọi là gonadotropin (GnRH) khiến cho tinh hoàn hoặc buồng trứng giải phóng hormone sinh dục quá sớm. Hệ quả là cơ thể bước vào giai đoạn dậy thì nhanh hơn bình thường [1]. Khoảng 80% trường hợp dậy thì sớm là vô căn [4].
Đối với trường hợp dậy thì sớm trung ương, cách thức để điều trị là dùng thuốc đồng vận GnRH. Thuốc này tạo ra hiệu ứng sinh học trên tuyến yên, dẫn đến ngắt tín hiệu từ não đến buồng trứng hoặc tinh hoàn, làm dừng quá trình sản xuất hormone sinh dục do đó làm dừng dậy thì sớm [4].
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc điều trị bằng GnRH mang lại hiệu quả điều trị cao, an toàn, ít để lại tác dụng phụ nếu được theo dõi chặt chẽ với sự giám sát của bác sĩ. Một số tác dụng phụ thường thấy nhất của trẻ là phản ứng tại chỗ tiêm hoặc tăng cân, tuy nhiên các vấn đề nhìn chung thường nhẹ và ít gây ảnh hưởng đến sức khỏe về lâu dài [6].
Việc điều trị sẽ dừng lại khi trẻ được khoảng 10 – 11 tuổi hoặc sớm hơn tùy từng bé. Khi dừng thuốc, hormone sinh dục trong cơ thể sẽ được kích hoạt sản xuất lại và quá trình dậy thì sẽ bắt đầu như bình thường [5]. Với các bé gái, kinh nguyệt bắt đầu hoặc có trở lại sau 12 đến 18 tháng ngừng điều trị, trẻ trai vẫn có sự sản xuất tinh trùng bình thường [4].
Ba mẹ cần chăm sóc bé như thế nào trong quá trình điều trị dậy thì sớm?
Luôn tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ
Mặc dù việc tiêm thuốc ức chế dậy thì được nhiều chuyên gia nhận định là an toàn và không ảnh hưởng đến sự phát triển trong tương lai của trẻ, nhưng ba mẹ cũng cần lưu ý đảm bảo trẻ điều trị đúng phác đồ. Nếu ngưng điều trị quá sớm khi trẻ chưa đủ tuổi, quá trình dậy thì sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng từ dậy thì sớm như chiều cao, các nguy cơ về sức khỏe tâm thần… [4].
Phụ huynh cần quan tâm, hỗ trợ tâm lý cho trẻ
Không chỉ phải tuân thủ điều trị, ba mẹ cũng nên hỗ trợ con ổn định tâm lý để có thể tiếp nhận điều trị một cách tốt nhất bởi sự rối loạn về hormone có thể khiến tâm lý trẻ nhạy cảm hơn bình thường. Trong thời gian này, bố mẹ nên [7], [8]:
- Hướng dẫn trẻ những vấn đề về vệ sinh cá nhân cũng như sức khỏe sinh sản để trẻ có thể tự chăm sóc bản thân của mình.
- Trang bị cho trẻ những kiến thức về phòng tránh xâm hại tình dục để trẻ có thể bảo vệ bản thân trước những nguy cơ trong xã hội.
- Luôn bên cạnh động viên, tâm sự, trấn an trẻ về sự thay đổi cơ thể trong thời điểm hiện tại.
- Chủ động lắng nghe và tôn trọng trẻ.
Mặc dù việc dõi theo trẻ toàn thời gian là rất khó nhưng bố mẹ hãy chú ý đến những biểu hiện cảm xúc cũng như những thay đổi của con trong khoảng thời gian điều trị. Việc theo dõi sát sao sẽ giúp ba mẹ sớm phát hiện các bất thường để can thiệp kịp thời và giúp trẻ phát triển tốt nhất ở cả hiện tại và tương lai.
