Dậy thì là một trong những giai đoạn phát triển quan trọng giúp trẻ chuyển tiếp từ trẻ em sang người trưởng thành [1]. Nếu trẻ bị DTS, điều quan trọng là bố mẹ cần tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị của bác sĩ, cũng như quan tâm, hỗ trợ tâm lý kịp thời để giúp trẻ có thể thích ứng tốt hơn với sự thay đổi trong cơ thể.
Ảnh hưởng của dậy thì sớm lên cơ thể và tâm sinh lý trẻ
Thông thường, các chuyên gia sẽ nghi ngờ trẻ dậy thì sớm khi thấy các dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Lúc này, trẻ sẽ có những phát triển đột ngột về thể chất do vùng hạ đồi – tuyến yên giải phóng một loại hormone gọi là gonadotropin. Chính hormone gonadotropin này sẽ kích thích sự phát triển các tuyến sinh dục trong cơ thể, cụ thể là kích thích tinh hoàn ở bé trai giải phóng testosterone và buồng trứng ở bé gái giải phóng estrogen [1].
Nhìn chung, dậy thì là một quá trình cần thiết trong quá trình phát triển của cơ thể nhưng nếu việc này diễn ra quá sớm, trẻ có thể gặp một số vấn đề về tâm lý và thể chất như:
- Cốt hoá đầu xương sớm: Điều này khiến trẻ cao vượt trội hơn so với bạn đồng trang lứa nhưng đầu xương cũng đóng nhanh hơn, về lâu dài trẻ sẽ khó đạt được chiều cao tối ưu khi trưởng thành [2], [3].
- Sự thay đổi về nội tiết có thể khiến bé nhạy cảm hơn về tâm lý: Điều này có thể khiến trẻ trở nên tự ti, lo âu, thu mình, sống khép kín, mất hứng thú với học tập, vui chơi. Ngoài ra, việc cơ thể phát triển quá sớm cũng khiến trẻ dễ bị trêu chọc, từ đó trở nên ngại đến trường, dễ bị lạm dụng và gặp các vấn đề xã hội khác [4].
Do đó, điều quan trọng đối với những trẻ mắc dậy thì sớm là bố mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám sớm để được chẩn đoán, xác định trẻ có đang dậy thì sớm hay không nhằm có biện pháp điều trị càng sớm càng tốt.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Tuân thủ điều trị và hỗ trợ tâm lý – Điều quan trọng ba mẹ cần lưu ý khi điều trị dậy thì sớm
Dậy thì sớm ở trẻ được phân làm 2 nhóm là dậy thì sớm trung ương và dậy thì sớm ngoại biên. Dậy thì sớm trung ương sẽ phổ biến hơn, đây là hiện tượng trục hạ đồi – tuyến yên ở não giải phóng gonadotropin (GnRH) quá sớm, kéo theo đó là sự kích thích giải phóng testosterone ở tinh hoàn trẻ trai hoặc estrogen ở buồng trứng trẻ gái khiến trẻ có các hiện tượng dậy thì sớm. Đa số những trường hợp dậy thì trung ương xảy ra ở trẻ gái thường vô căn [1], [5].
Với trường hợp trẻ mắc dậy thì sớm trung ương, bác sĩ có chỉ định phác đồ điều trị bằng thuốc để ức chế tuyến yên hoạt động, từ đó làm ngưng các dấu hiệu dậy thì. Thông thường, trẻ dậy thì sớm trung ương có thể được chỉ định tiêm GnRH – một loại hormone tổng hợp có tác dụng ngăn cơ thể sản xuất các hormone sinh sản làm giảm dậy thì tiến triển. Trẻ gái được điều trị 10-11 tuổi và trẻ trai từ 11-12 tuổi [1], [7].
Trong quá trình điều trị dậy thì sớm, điều quan trọng bố mẹ cần lưu ý đó là không được tự ý ngừng tiêm thuốc nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Một khi ngừng tiêm, các dấu hiệu dậy thì sẽ xuất hiện trở lại, nếu trẻ vẫn chưa đủ tuổi thì con vẫn có nguy cơ chịu ảnh hưởng về thể chất và tâm lý do vẫn chưa đúng chu kỳ dậy thì bình thường [8], [9].
Bên cạnh việc tuân thủ chỉ định của bác sĩ, bố mẹ cũng nên chú trọng hỗ trợ tâm lý cho con, bởi trong khoảng thời gian này, trẻ có thể gặp nhiều vấn đề về tinh thần như [4], [12]:
- Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt, cũng như dễ phát triển những ham muốn tình dục không phù hợp với lứa tuổi do ảnh hưởng của hormone. Trẻ cũng có thể bị trầm cảm hoặc lo âu quá mức.
- Cảm thấy tư ti khi cơ thể có sự khác biệt với các bạn đồng trang lứa, dẫn tới việc ngại giao tiếp hoặc ngại đến trường.
Quan trọng hơn, trong khoảng thời gian này, bố mẹ nên luôn ở cạnh động viên để con có thể vượt qua giai đoạn khó khăn và tiếp nhận điều trị một cách suôn sẻ. Đồng thời, bố mẹ cũng nên giải thích và hướng dẫn con một số kỹ năng về sức khỏe và an toàn tình dục để con có thể tự chăm sóc và bảo vệ bản thân [12], [13].
Để việc điều trị dậy thì sớm mang lại hiệu quả tối đa, hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, bố mẹ cũng đừng quên kết hợp cả việc theo dõi sát sao những biểu hiện của con trong quá trình điều trị, những vấn đề liên quan đến hành vi, ứng xử… Việc này sẽ giúp bố mẹ có thể kịp thời chia sẻ, trao đổi với bác sĩ tâm lý, qua đó phòng ngừa và bảo vệ con tốt hơn trước những nguy cơ do dậy thì sớm đem lại.
