Dậy thì sớm là sự phát triển các đặc điểm sinh dục trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai [1]. Bài viết sau đề cập đến 5 dấu hiệu rõ nhất “cảnh báo” bé dậy thì sớm, ba mẹ cần nhận biết để đưa bé đi khám và can thiệp kịp thời!
5 dấu hiệu “cảnh báo” trẻ dậy thì sớm ba mẹ cần đưa con đi khám?
Những năm gần đây, tình trạng dậy thì sớm đang ngày một phổ biến. Theo thống kê, cứ 10.000 trẻ thì có khoảng 20 trẻ gái và 5 trẻ trai gặp phải tình trạng này [2]. Vì vậy, những phụ huynh đang có con nhỏ dười độ tuổi này cần hết sức “cảnh giác”, chú ý theo dõi 5 dấu hiệu dậy thì sớm sau đây.
1. Chiều cao của trẻ tăng đột biến
Về cơ chế, tăng chiều cao khi dậy thì là kết quả của sự tương tác giữa hormone sinh dục, hormone tăng trưởng và IGF-1. Khi hormone sinh dục tăng sẽ kích thích hormone tăng trưởng. Đây là hormone thúc đẩy sự tăng tiết IGF-1, một yếu tố thúc đẩy sự phát triển thể chất, đặc biệt là sự phát triển của xương [3]. Đối với trẻ dậy thì sớm, chiều cao của trẻ tăng rất nhanh [4]. Cụ thể, từ 2 tuổi đến trước tuổi dậy thì, chiều cao của trẻ tăng bình quân mỗi năm khoảng 6cm, nếu chiều cao của trẻ tăng đột biến thì có thể là dấu hiệu dậy thì sớm ba mẹ cần lưu ý [5], [6].
2. Ngực phát triển ở bé gái hoặc bộ phận sinh dục phát triển ở bé trai
Đối với trẻ gái, sự phát triển của ngực cùng với sự to lên của đầu ti và quầng vú là dấu hiệu ban đầu của dậy thì [8]. Tuy nhiên, nếu ngực phát triển trước 8 tuổi thì đây có thể là dấu hiệu dậy thì sớm. Đối với trẻ trai, việc tăng kích thước các bộ phận sinh dục như dương vật hoặc tinh hoàn trước 9 tuổi sẽ là biểu hiện cho thấy trẻ dậy thì sớm [4].
3. Bé gái có kinh nguyệt trước 10 tuổi
Độ tuổi trung bình có kinh lần đầu ở bé gái thường là 12 tuổi [7]. Nếu trẻ xuất hiện kinh nguyệt trước 10 tuổi thì được xem là biểu hiện dậy thì sớm. Tuy nhiên, kinh nguyệt thường dấu hiệu muộn của dậy thì sớm và thường xuất hiện sau khi trẻ đã có các dấu hiệu khác. Do đó, ba mẹ cần lưu tâm đến sự thay đổi của trẻ. Nếu có biểu hiện bất thường thì cần đưa con đi khám ngay vì việc chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể giúp bảo toàn chiều cao hiệu quả.
4. Lông cơ thể phát triển
Trong giai đoạn dậy thì, lông bắt đầu phát triển dày hơn ở những vùng cơ thể như vùng sinh dục, dưới cánh tay, chân…[8]. Ban đầu, lông có thể mỏng và nhạt màu nhưng sau đó sẽ trở nên sẫm, dày và xoăn hơn [3]. Nếu cơ thể trẻ bắt đầu xuất hiện lông nách, lông mu… thì đây cũng là một trong những dấu hiệu của dậy thì sớm [4].
5. Trẻ có mùi cơ thể và nổi mụn
Nổi mụn trứng cá rất phổ biến ở trẻ đang dậy thì. Tình trạng này có liên quan đến sự thay đổi hormone trong cơ thể. Những thay đổi khác bao gồm đổ mồ hôi dưới cánh tay và xuất hiện mùi cơ thể [8]. Nếu những tình trạng này diễn ra sớm thì có thể đó là dấu hiệu trẻ dậy thì sớm.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Khi đi khám dậy thì sớm, trẻ được chỉ định làm những xét nghiệm nào?
Khi trẻ có một hoặc nhiều dấu hiệu dậy thì sớm kể trên, ba mẹ đừng chần chừ trong việc đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán trẻ có thật sự dậy thì sớm hay không, nhằm có hướng điều trị phù hợp. Khi đi khám, bác sĩ thường xem xét bệnh sử của trẻ và gia đình trước, sau đó, có thể đề xuất tiến hành một số xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân dậy thì sớm như: [1], [2], [9]
- Chụp X-quang cổ tay và bàn tay để đánh giá tuổi xương. Nếu cơ thể sản xuất quá nhiều hormone sinh dục, xương của trẻ có thể phát triển sớm hơn bình thường và là một biểu hiện của dậy thì sớm.
- Xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone sinh dục và hormone tuyến yên, bao gồm hormone hoàng thể hóa (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH).
- Xét nghiệm kích thích nội tiết gonadotropin (GnRH) giúp xác định loại dậy thì sớm trung ương hoặc ngoại vi.
- Xét nghiệm chụp cộng hưởng từ (chụp MRI não) nhằm tìm kiếm vấn đề về não bộ có thể gây ra dậy thì sớm, chẳng hạn như khối u.
- Siêu âm vùng chậu để kiểm tra tuyến thượng thận ở vùng chậu, tìm kiếm khối u ở buồng trứng hoặc tinh hoàn là nguyên nhân gây dậy thì sớm.
Khi nào cần điều trị dậy thì sớm? Dậy thì sớm được điều trị như thế nào?
Việc quyết định điều trị dậy thì sớm của trẻ được xem xét dựa trên độ tuổi của trẻ và quá trình dậy thì. Nếu các dấu hiệu của dậy thì sớm ở trẻ tiến triển nhanh và tuổi xương tăng lên đáng kể, trẻ có thể cần được điều trị bằng các phương pháp khác nhau, dựa trên nguyên nhân gây ra dậy thì sớm [1], [2].
Đối với dậy thì sớm vô căn, phương pháp điều trị thường là sử dụng thuốc đồng vận GnRH. Thuốc có nhiều dạng bào chế khác nhau (tiêm dưới da) [1], [2]. Thuốc này có thể được tiêm mỗi tháng hoặc mỗi 3 tháng [9]. Trong quá trình điều trị, ba mẹ cần đảm bảo trẻ tuân thủ hướng dẫn dùng thuốc từ bác sĩ và theo dõi thường xuyên để đảm bảo việc điều trị dậy thì sớm cho con là an toàn, hiệu quả [10].
Việc phát hiện các dấu hiệu, sớm chẩn đoán và điều trị phù hợp là cách ba mẹ bảo vệ toàn vẹn sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của con trước dậy thì sớm. Nếu trẻ có 1 trong 5 dấu hiệu dậy thì sớm được đã được “cảnh báo”, ba mẹ đừng chần chừ trong việc đưa con đi khám để được bác sĩ tư vấn và điều trị kịp thời.
