Tên gọi “y học thay thế’ nghe có vẻ xa lạ nhưng thực chất lại rất quen thuộc. Chắc hẳn ai cũng từng nghe đến các phương pháp dùng điều trị, giảm nhẹ triệu chứng bệnh như châm cứu, xoa bóp, thiền định, nắn chỉnh, chế độ ăn kiêng… Tất cả những cách thức không phải là phương pháp điều trị thông thường, chính thống được khoa học công nhận đều được xem là trị liệu bổ sung và thay thế.
Khi mắc phải một tình trạng bệnh lý nào đó, theo lẽ thường bạn sẽ tìm gặp bác sĩ để nhận được chẩn đoán và phương thức điều trị phù hợp. Các lựa chọn của bác sĩ chỉ định đa phần là phương pháp điều trị thông thường (conventional medicine) như dùng thuốc Tây, hóa trị, xạ trị hay phẫu thuật. Đó là các phương pháp có đủ bằng chứng khoa học công nhận về hiệu quả, còn được gọi là phương pháp điều trị chính thống hay y học hiện đại phương Tây.
Thế nhưng, ở Việt Nam, ngoài Tây y thì còn có Đông y, y học cổ truyền đã tồn tại và phát triển lâu đời. Nền tảng y học này có những lý luận riêng để tìm ra cách chữa trị cho nhiều chứng bệnh khác nhau. Bên cạnh đó, người bệnh còn tìm đến các phương pháp điều trị khác bên cạnh Tây y để điều trị bệnh. Các lựa chọn khác với phương pháp thông thường được xem là phương pháp điều trị bổ trợ và thay thế.
Y học thay thế là gì?
Y học thay thế, phương pháp điều trị thay thế (alternative medicine) hay đầy đủ hơn là trị liệu hỗ trợ và thay thế (complementary alternative medicine) bao hàm các phương pháp điều trị triệu chứng, tăng cường sức khỏe không nằm trong nhóm phương pháp điều trị thông thường trong hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Điều trị thay thế tập trung vào việc kích thích khả năng tự chữa lành của cơ thể thông qua điều hòa lại năng lượng, sử dụng dược liệu và các cách thức giúp cân bằng các yếu tố trong người. Hiệu quả và độ an toàn của các phương pháp điều trị này vẫn còn nhiều tranh cãi và chưa đủ bằng chứng khoa học (y học dựa trên bằng chứng). Tuy nhiên, nhiều bác sĩ đã linh động kết hợp giữa các phương pháp điều trị chính thống và thay thế tùy theo từng người bệnh, triệu chứng và hoàn cảnh để mang lại hiệu quả tốt nhất. Việc phối hợp như vậy được gọi là y học tích hợp (intergrative medicine).
Y học thay thế bao gồm những phương pháp nào?
Nhiều phương pháp khác nhau trong nhóm y học thay thế bao gồm:
Y học cổ truyền
Đây là một lĩnh vực được chấp nhận và sử dụng rộng rãi bên cạnh y học phương Tây. Y học cổ truyền chính thống ở Việt Nam hiện theo 2 hệ thống chính là của Việt Nam và Trung Quốc, hay dân gian thường gọi là thuốc nam và thuốc bắc. Các phương pháp điều trị này đều dựa trên nền tảng y học cổ truyền phương đông xưa (Đông y). Nhiều liệu pháp được kết hợp với nhau trong y học cổ truyền là:
- Sử dụng dược liệu trong các bài thuốc
- Châm cứu, bấm huyệt
- Liệu pháp xoa bóp (massage)
- Chế độ ăn uống
- Vi lượng đồng căn
Tác động lên cơ thể (thể xác)
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng các thao tác tác động lên một bộ phận cơ thể có thể giúp hồi phục sức khỏe, chữa lành thương tổn tại các vùng bị ảnh hưởng. Họ quan niệm toàn bộ cơ thể đều có liên hệ với nhau, một bộ phận bị bệnh hay tổn thương cũng ảnh hưởng đến tất cả bộ phận khác. Liệu pháp tác động lên cơ thể thường được kết hợp với các kỹ thuật tác động lên tâm trí, gồm có:
- Trị liệu thần kinh cột sống, nắn chỉnh xương khớp
- Massage
- Liệu pháp vận động cơ thể
- Yoga
- Thái cực quyền (tai chi)
Tác động lên tâm trí (tinh thần)
Ngày nay, các nhà nghiên cứu đã công nhận mối liên hệ giữa tâm trí và cơ thể. Người bệnh sẽ phục hồi và có kết quả điều trị bệnh khả quan hơn khi họ có sức khỏe tinh thần cũng như cảm xúc tốt. Những phương pháp trị liệu tác động lên tâm trí trong y học thay thế bao gồm:
- Thiền định
- Phản hồi sinh học
- Thôi miên
Tiếp nhận năng lượng bên ngoài
Một số giả thuyết cho rằng nguồn năng lượng bên ngoài từ các vật thể khác có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Ứng dụng các nguồn năng lượng này có thể mang lại tác dụng chữa bệnh, tăng cường sức khỏe, như:
- Liệu pháp điện từ (electromagnetic therapy)
- Phương pháp dưỡng sinh Reiki
- Khí công
Điều trị thay thế dựa trên các giác quan
Các giác quan gồm xúc giác, thị giác, thính giác, khứu giác và vị giác cũng được cho là có liên quan đến sức khỏe tổng thể. Do đó, trong điều trị một số bệnh lý, các phương pháp điều trị thay thế tập trung vào các giác quan như là:
- Trị liệu bằng nghệ thuật, nhảy/ khiêu vũ và âm nhạc
- Sử dụng những hình ảnh trực quan và hình ảnh có chủ đích
Nhìn chung, y học thay thế ngày càng phổ biến và nhiều bác sĩ cũng đã áp dụng cùng những phương pháp điều trị thông thường để chữa trị bệnh hiệu quả. Việc kết hợp Đông – Tây y trong một số bệnh lý nhất định có thể giúp điều trị dứt điểm triệu chứng và giảm bớt tác dụng phụ có thể gặp phải. Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý áp dụng các phương pháp điều trị thay thế mà không có sự tư vấn, đồng ý từ bác sĩ.
[embed-health-tool-bmi]
