Gan là cơ quan dễ bị tổn thương nhất khi mắc sốt xuất huyết Dengue với các biểu hiện đa dạng, từ tăng men gan đến mức độ nặng như vàng da và suy gan cấp, tỉ lệ tử vong cao. [1]
Lá gan khỏe mạnh có thể bị suy yếu do sốt xuất huyết Dengue tấn công
Trong thời gian qua, các trường hợp nhập viện do sốt xuất huyết Dengue nặng kèm theo biến chứng suy đa tạng, trong đó có suy gan nghiêm trọng liên tục được ghi nhận. Đáng chú ý, những biến chứng này không chỉ gặp ở trẻ em hay người có bệnh nền mà cả ở những người trưởng thành khỏe mạnh. [2], [3]
Theo báo cáo từ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới (TP.HCM), số ca sốt xuất huyết nặng điều trị tại bệnh viện này tiếp tục tăng trong 7 tháng đầu năm nay. Trong tổng số 3.169 ca nội trú, gần 20% thuộc nhóm nặng, trong đó khoảng 3/4 là thể sốc nặng và hơn 3% rơi vào thể xuất huyết nặng, suy đa tạng hoặc phối hợp cả ba. Tỷ lệ ca nặng đã tăng từ hơn 17% năm 2024 lên gần 20% chỉ trong 7 tháng đầu năm nay. [4]
Một trường hợp điển hình cho sự nghiêm trọng của sốt xuất huyết Dengue thể nặng là chị M.T.N.Q. (33 tuổi, công nhân) được ghi nhận vào giữa tháng 6 tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, theo trang thông tin điện tử chính thức của bệnh viện. Ban đầu, chị khởi phát sốt cao, đau mỏi người nhưng đã tự điều trị tại nhà trong 2 ngày. Khi nhập viện, chị được chẩn đoán mắc sốt xuất huyết nặng, có tiên lượng tử vong cao vì đã xuất hiện các biến chứng nguy hiểm, như sốc, thoát huyết tương khiến máu cô đặc, tràn dịch màng phổi và suy gan. [5]
Cảnh báo thói quen tự điều trị khi sốt xuất huyết
Chuyên gia y tế cảnh báo rằng nhiều người vẫn có thói quen tự điều trị khi cảm thấy sốt hoặc uống thuốc để hạ sốt để nhanh chóng giảm triệu chứng. Tuy nhiên, đây là thói quen nguy hiểm bởi nhiều biến chứng nghiêm trọng của sốt xuất huyết Dengue có thể xuất hiện từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 sau khi khởi phát bệnh [6]. Nếu không được theo dõi và can thiệp kịp thời, đặc biệt là biến chứng trên gan, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ tử vong. [7]
Theo nghiên cứu đăng tải trên tạp chí World Journal of Hepatology, hiện có khoảng 60–90% người bệnh mắc sốt xuất huyết Dengue có nguy cơ bị tổn thương về gan [7]. Nếu người bệnh trở nặng, có thể dẫn đến suy gan cấp tính. Lúc này, gan gần như mất hoàn toàn khả năng thực hiện các chức năng thải độc, sản xuất yếu tố đông máu hay điều hòa chuyển hóa. Tỷ lệ tử vong có thể lên đến 50% nếu không được điều trị kịp thời, theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 8/2024 trên Journal of Infection and Public Health – ấn phẩm chính thức của Bộ Y tế Ả Rập Xê Út. [8]
Gan đóng vai trò là “trung tâm” thực hiện nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể như trao đổi chất, điều hòa cholesterol, tổng hợp protein, điều hòa đông máu [7]. Ngay cả với người khỏe mạnh, khi chức năng gan suy giảm sẽ gây mất cân bằng chuyển hóa và miễn dịch, làm tăng nguy cơ viêm gan và có thể dẫn đến xơ gan [8] – một bệnh lý mạn tính gây ra khoảng 800.000 trường hợp tử vong mỗi năm trên thế giới. [9]
Cuộc chiến “sinh học” khi virus Dengue xâm nhập lá gan
Thực tế lâm sàng cho thấy, không ít người trẻ với thể trạng và hệ miễn dịch tốt vẫn bị sốt xuất huyết Dengue “quật ngã” và tiến triển thành các biến chứng nặng như xuất huyết, sốc giảm thể tích máu, suy đa tạng, trong đó có tổn thương gan.
Chuyên gia y tế giải thích, ngay trong giai đoạn cấp tính của bệnh nhiễm virus Dengue, trong máu người bệnh đã tồn tại NS1 – một loại protein đặc trưng của loại virus này [10]. Theo nghiên cứu vào năm 2021 và 2023 được đăng tải trên tạp chí PLoS Pathogens, NS1 có thể gây rò rỉ mạch máu [11] và gián tiếp gây ra cơn bão cytokine được ghi nhận ở những người bệnh sốt xuất huyết Dengue nặng. [12]
Bão cytokine là hiện tượng hệ miễn dịch cơ thể phản ứng quá mức, giải phóng ồ ạt cytokine gây viêm, khiến các cơ quan nội tạng suy kiệt. Thông thường, người khỏe mạnh khi bị virus tấn công, hệ miễn dịch sẽ phản ứng, cơ thể tiết ra chất cytokine để ức chế virus. Tuy nhiên, một số người tiết ra quá nhiều cytokine, gây ảnh hưởng các phủ tạng. [13]
Hiện tượng này có thể làm tổn thương thành mạch, gây thoát huyết tương, sốc giảm thể tích tuần hoàn, tổn thương đa cơ quan – đặc trưng của sốt xuất huyết nặng. [14] Đây thực sự là cuộc chiến “sinh học” trong cơ thể khi virus Dengue xâm nhập, bởi chính phản ứng miễn dịch quá mức lại gây ra chuỗi tổn thương dây chuyền cho nhiều cơ quan, trong đó có gan. [14], [15]
Theo trang thông tin chính thức của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, một trong những ca bệnh nguy kịch ở người trẻ mới đây là H.T.M. (21 tuổi), dù được theo dõi và điều trị kịp thời nhưng vẫn diễn tiến suy đa cơ quan. [5]
Thách thức trong điều trị và phòng ngừa sốt xuất huyết
Quá trình điều trị và phục hồi ngày càng trở thành thách thức lớn đối với người bệnh và bác sĩ trong bối cảnh thực tế hiện nay, khi số ca sốt xuất huyết không ngừng tăng cao với nhiều ca nặng cùng biến chứng phức tạp. Tình trạng này không chỉ tạo áp lực cho đội ngũ y bác sĩ mà còn gây quá tải cho hệ thống y tế. Trong đó, không ít trường hợp nhập viện trễ sau 2–3 ngày tự điều trị tại nhà, khiến việc can thiệp y tế trở nên khó khăn hơn vì bệnh đã tiến triển nặng.
Theo thống kê của Bộ Y tế, từ 14/12/2024 đến ngày 17/08/2025, cả nước đã ghi nhận 65.101 ca sốt xuất huyết, trong đó có 11 ca tử vong. Ước tính so với cùng kỳ năm 2024, số ca mắc đã tăng hơn 20,8% và tử vong cao hơn 5 ca [16]. Nguy cơ càng lớn hơn trong giai đoạn hiện tại, khi thời tiết nóng ẩm kèm mưa nhiều, tạo điều kiện thuận lợi để muỗi truyền bệnh sinh sôi. [17]
Do đó, Bộ Y tế khuyến cáo người dân nên kết hợp nhiều biện pháp tích hợp để chủ động phòng ngừa sốt xuất huyết Dengue, bao gồm ngủ màn, mặc quần áo dài, đậy kín các dụng cụ chứa nước, phun hóa chất diệt muỗi… [18] Tại những khu vực có nguy cơ lưu hành sốt xuất huyết Dengue cao, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị nên kết hợp các biện pháp kiểm soát phòng ngừa với tiêm chủng để giảm nguy cơ mắc sốt xuất huyết Dengue và giảm thiểu rủi ro đối mặt với biến chứng của bệnh [19].
Nội dung do Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam cung cấp, được Hội Y học Dự phòng Việt Nam phê duyệt chuyên môn, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Nội dung này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin đến công chúng; không sử dụng để chẩn đoán hoặc điều trị một vấn đề sức khỏe hoặc bệnh tật; và không nhằm mục đích thay thế cho việc tư vấn với bác sĩ. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn thêm.
C-ANPROM/VN/NON/0064 Sep 2025
