Sỏi thận là bệnh lý ngày càng phổ biến. Hầu hết mọi người phát hiện bệnh khi đã có triệu chứng đau hoặc thông qua khám sức khỏe định kỳ. Vậy bản chất của sỏi thận là gì, ngoài đau còn có dấu hiệu nhận biết cụ thể nào khác không? Bệnh lý này có nguy hiểm không? Làm sao để điều trị và phòng ngừa hiệu quả?

Tất cả những thắc mắc này sẽ được giải đáp qua bài viết dưới đây.

Tìm hiểu chung

Sỏi thận là gì?

Sỏi thận là những cặn lắng tạo thành từ các khoáng chất và muối kết tinh dính lại với nhau, tạo thành từ các chất có trong nước tiểu. Sỏi có thể nhỏ như hạt cát (đôi khi được gọi là sạn thận) hoặc lớn bằng kích thước của một viên ngọc trai.

Khi sỏi di chuyển thường gây ra cảm giác đau đớn ở người bệnh nhưng tình trạng này hầu như không gây ra tổn thương vĩnh viễn nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tùy từng trường hợp, bạn có khi chỉ cần dùng thuốc và uống nhiều nước để phá vỡ sỏi rồi đào thải ra ngoài qua nước tiểu. Nếu nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như sỏi bị kẹt trong đường tiết niệu có thể gây ra nhiễm trùng hoặc biến chứng khác cần đến phẫu thuật can thiệp.

Dấu hiệu và triệu chứng

Dấu hiệu và triệu chứng sỏi thận là gì?

Việc nhận biết các dấu hiệu sỏi thận ở giai đoạn đầu thường gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân là do sự hình thành của sỏi thường không gây ra dấu hiệu bất thường rõ ràng cho đến khi chúng bắt đầu di chuyển xung quanh thận hoặc đi vào trong niệu quản (ống dẫn nước tiểu nối từ thận đến bàng quang).

Nếu mắc kẹt lại ở niệu quản, sỏi sẽ ngăn chặn dòng nước tiểu và làm cho thận sưng lên, gây co thắt niệu quản và dẫn đến một số triệu chứng sỏi thận như:

• Đau nhói hoặc dữ dội ở một bên cơ thể và đau sau lưng, phía dưới xương sườn
• Cơn đau lan tỏa dần đến vùng bụng dưới và háng (cơn đau quặn thận)
• Đau theo từng đợt và thay đổi cường độ từng lúc
• Cảm thấy đau hoặc nóng rát khi đi tiểu

Cơn đau do sỏi thận gây ra có thể di chuyển sang một vị trí khác hoặc thay đổi về cường độ đau khi sỏi di chuyển trong đường tiết niệu.

Ngoài ra, đôi khi người bệnh còn bắt gặp một số dấu hiệu gồm:

• Tiểu ra máu khiến nước tiểu có màu hồng, đỏ hoặc nâu
• Nước tiểu đục hoặc có mùi hôi khó chịu
• Nhu cầu đi tiểu liên tục, tiểu nhiều lần hoặc lượng nước tiểu mỗi lần ít hơn bình thường
• Buồn nôn và nôn mửa
• Sốt và ớn lạnh nếu có nhiễm trùng

Khi nào bạn cần đến gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng sỏi thận nào khiến bạn cảm thấy lo lắng, hãy sắp xếp đi khám bệnh càng sớm càng tốt. Đặc biệt, bạn cần lập tức đến bệnh viện để kiểm tra ngay khi bắt gặp bất kỳ triệu chứng nào dưới đây:

• Đau dữ dội đến mức bạn không thể ngồi hoặc tìm ra tư thế giúp xoa dịu cơn đau
• Đau kèm theo cảm giác buồn nôn và nôn mửa
• Đau kèm theo sốt và ớn lạnh
• Nhìn thấy máu xuất hiện trong nước tiểu
• Khó tiểu

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây sỏi thận là gì?

Sỏi ở thận hay ở bất kỳ đâu trong đường tiết niệu gồm nhiều loại khác nhau. Khi xác định được loại sỏi mà bạn đang có, bác sĩ có thể suy đoán ra nguyên nhân và đưa ra những biện pháp điều trị cũng như phòng ngừa khả năng sỏi tái phát.

Nhìn chung, các loại sỏi thận thường gặp có thể kể đến như:

Sỏi canxi

Loại sỏi này chiếm phần lớn trường hợp, thường ở dạng canxi oxalat. Đây là một hoạt chất được tạo ra ở gan hoặc hấp thụ từ thực phẩm như:

• Một số trái cây và rau quả
• Các loại hạt
• Chocolate

Ngoài ra, nồng độ canxi và oxalat tăng cũng có thể liên quan đến việc dùng vitamin D liều cao, biến chứng hậu phẫu nối tắt ruột hoặc bệnh chuyển hóa.

Sỏi struvite

Loại sỏi này hình thành khi có nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể phát triển nhanh chóng và đạt đến kích thước tương đối lớn. Sự xuất hiện của sỏi struvite không phải lúc nào cũng có dấu hiệu cảnh báo.

Sỏi axit uric

Nguyên nhân hình thành loại sỏi này có thể đến từ:

• Yếu tố di truyền
• Mất nước do tiêu chảy mạn tính hoặc kém hấp thu
• Chế độ ăn giàu protein
• Bệnh đái tháo đường
• Rối loạn chuyển hóa

Sỏi cystin

Loại sỏi này hình thành ở những người bị rối loạn di truyền có tên gọi là cystin niệu, khiến thận bài tiết quá nhiều một loại axit amin.

Yếu tố nguy cơ

Những yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi ở thận gồm:

• Tiền sử bị sỏi đường tiết niệu của bản thân hoặc gia đình
• Thiếu nước
• Chế độ ăn giàu muối và protein
• Béo phì
• Bệnh đường tiêu hóa và phẫu thuật
• Các vấn đề sức khỏe khác như nhiễm toan ở ống thận, cystin niệu, cường cận giáp và nhiễm trùng đường tiết niệu
• Một số thực phẩm chức năng và thuốc, như vitamin C, thuốc nhuận tràng (dùng quá mức), một số thuốc điều trị đau nửa đầu hoặc trầm cảm.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những cách giúp chẩn đoán sỏi thận là gì?

Sau khi nghe mô tả về các triệu chứng và thăm khám sức khỏe, nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có dấu hiệu sỏi thận, họ sẽ yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm, như:

• Xét nghiệm máu.
• Xét nghiệm thu thập nước tiểu trong 24 giờ
• Chẩn đoán hình ảnh (chụp CT, chụp X-quang hoặc siêu âm…)

Tùy thuộc vào loại sỏi và nguyên nhân, phương pháp điều trị có thể khác nhau ở mỗi người bệnh.

Điều trị sỏi nhỏ với ít triệu chứng

Hầu hết trường hợp có sỏi ở kích thước nhỏ đều không cần điều trị xâm lấn. Người bệnh có thể đào thải viên sỏi nhỏ ra ngoài hoặc làm tan sỏi bằng cách:

• Uống nhiều nước
• Dùng thuốc giảm đau như ibuprofen, naproxen…
• Điều trị nội khoa (sử dụng nhóm thuốc chẹn alpha giúp làm giãn các cơ trong niệu quản có tác dụng thúc đẩy sỏi ra ngoài nhanh và ít đau hơn. Các thuốc trị sỏi thận thường được chỉ định là tamsulosin hoặc thuốc kết hợp dutasteride + tamsulosin

Điều trị sỏi lớn và gây ra nhiều triệu chứng

Khi sỏi quá lớn đến mức cơ thể không thể tự đào thải ra ngoài, gây tổn thương thận hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu sẽ cần phải điều trị xâm lấn hơn. Các thủ thuật được sử dụng tùy theo tình trạng sỏi, bao gồm:

• Sử dụng sóng âm để tán sỏi
• Phẫu thuật loại bỏ sỏi có kích thước lớn trong thận
• Phẫu thuật nội soi loại bỏ sỏi
• Phẫu thuật tuyến cận giáp

Hiện nay, dân gian truyền miệng về tác dụng của quả dứa dại (dứa rừng), cây ngổ, kim tiền thảo hay cây ngò gai trong điều trị sỏi thận, bạn có thể tham khảo và áp dụng thêm tại nhà bên cạnh các chỉ định của bác sĩ.

Biến chứng

Sỏi thận có nguy hiểm không?

Sỏi thận có nguy hiểm không thì đáp án chắc chắn là có. Bạn nên hiểu rằng sự hiện diện của sỏi có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh thận mạn tính. Nếu bạn có một viên sỏi, nguy cơ hình thành thêm những viên sỏi khác sẽ cao hơn. Những người có sỏi thận có khoảng 50% khả năng xuất hiện thêm viên sỏi khác trong vòng 5–7 năm.

Do đó, nếu nghi ngờ mình gặp phải triệu chứng sỏi thận, hãy khám bệnh càng sớm càng tốt để được điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

Phòng ngừa

Nếu muốn phòng ngừa sỏi thận hiệu quả, bạn cần kết hợp giữa việc thay đổi lối sống và sử dụng thuốc phù hợp.

Thay đổi lối sống

Bạn có thể giảm bớt nguy cơ hình thành sỏi nếu:

• Uống đủ nước mỗi ngày
• Hạn chế tiêu thụ những thực phẩm giàu oxalate, như củ dền, đậu bắp, rau chân vịt, khoai lang, các loại hạt, trà, chocolate, hạt tiêu đen và các sản phẩm từ đậu nành
• Xây dựng chế độ ăn ít muối và protein động vật
• Không cần tránh ăn thực phẩm có chứa canxi mà nên thận trọng với việc bổ sung canxi bằng các thực phẩm chức năng

Nếu bạn muốn sử dụng sản phẩm bổ sung canxi, hãy hỏi ý kiến bác sĩ vì chúng có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi. Bạn có thể bổ sung canxi cho cơ thể thông qua thức ăn vì lượng canxi trong thực phẩm không liên quan đến nguy cơ tạo sỏi. Ngược lại, một số người có chế độ ăn ít canxi lại có nguy cơ cao bị sỏi thận.

Sử dụng thuốc

Một số thuốc có tác dụng kiểm soát lượng chất khoáng và muối trong nước tiểu nên có thể giúp ích cho một số người có loại sỏi nhất định. Bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc tùy thuộc vào loại sỏi của bạn, ví dụ:

• Sỏi canxi: thuốc lợi tiểu thiazide hoặc các chế phẩm có chứa phosphat.
• Sỏi axit uric: allopurinol.
• Sỏi struvite: sử dụng kháng sinh liều thấp lâu dài hoặc không liên tục kết hợp với uống đủ nước.
• Sỏi cystin: thuốc giúp tăng khả năng hòa tan cystin trong nước tiểu cùng với chế độ ăn ít muối và protein, uống nhiều nước.

Nếu bạn nghi ngờ mình bị sỏi thận hoặc đã từng có tiền sử mắc bệnh trước đây, hãy chú ý thay đổi lối sống và thăm khám sức khỏe định kỳ. Đừng chủ quan để tránh gặp phải những vấn đề nghiêm trọng hơn ở thận hay toàn bộ cơ thể.