Chất xơ hòa tan FOS là gì? Lợi ích và tác dụng phụ đối với trẻ em

Thời gian gần đây, bạn thường thấy các clip quảng cáo nhấn mạnh việc bổ sung chất xơ hòa tan FOS vào bột ăn dặm, các loại sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vậy FOS là gì và có tác dụng như thế nào đối với trẻ em? Những cách thức bổ sung chất xơ hòa tan cho bé và thành phần này có gây ra tác dụng phụ nào không?

Những thông tin được tổng hợp trong bài viết dưới đây của Hello Bacsi sẽ giúp bạn hiểu rõ về chất dinh dưỡng này.

Chất xơ hòa tan FOS là gì?

FOS (Fructo-Oligosaccharide) là một prebiotic được cấu tạo từ các chuỗi fructose ngắn, có nguồn gốc từ thực vật. Vì có khả năng tan trong nước, FOS còn được biết đến với vai trò là một chất xơ hòa tan.

Đặc điểm nổi bật của loại carbohydrate này là có vị ngọt nhẹ và ít calo. Nhờ đó, FOS được xem như một chất tạo ngọt thay thế đường để thêm vào thực phẩm.

FOS đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của con người, đặc biệt là đối với trẻ em. Chất dinh dưỡng này có khả năng hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh, ổn định lượng đường trong máu, phòng ngừa xơ vữa động mạch. Hợp chất này đã được nghiên cứu và được cho phép bổ sung vào:

• Thực phẩm chức năng dành cho người lớn
• Sữa công thức dành cho trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên
• Bột ngũ cốc cho trẻ ăn dặm

Một số đặc tính nổi bật của chất xơ hòa tan FOS:

• Là chất mềm, dính
• Không bị tiêu hóa khi vào cơ thể
• Chuyển thành dạng gel trong quá trình tiêu hóa.

Sau khi tìm hiểu FOS là gì, mời bạn đọc tiếp để hiểu những lợi ích của chất xơ hòa tan này đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Vai trò của FOS đối với trẻ em: 5 lợi ích đáng quan tâm 

1. Hạn chế tình trạng táo bón

Quá trình lên men FOS ở ruột già làm sản sinh ra khí hơi và nước, làm cho phân mềm, xốp, giúp phân di chuyển dễ dàng trong ruột. Bên cạnh đó, các sản phẩm cuối cùng của quá trình lên men chất xơ hòa tan này cũng kích thích sự phát triển của các tế bào biểu mô ruột kết, đẩy mạnh sự hấp thụ muối và nước trong đường tiêu hóa, làm tăng nhu động ruột, giảm sự tiếp xúc của chất thải với đường ruột.

Cơ chế này còn giúp giảm thời gian tái hấp thu nước, giúp phân nhanh chóng được thải ra khỏi hệ tiêu hóa. Nhờ đó, chất xơ hòa tan có thể hạn chế vấn đề táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. 

Thực tế, các bé uống sữa công thức có nguy cơ bị táo bón cao hơn trẻ bú sữa mẹ. Vì vậy, việc bổ sung FOS vào sữa công thức dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đã khắc phục được nhược điểm này của sữa bột.

Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy, chất xơ hòa tan làm tăng tần suất đại tiện nhưng không làm tăng tốc độ đẩy thức ăn qua ruột.

2. Tăng cường hệ vi khuẩn đường ruột

FOS có tác dụng gì? Nghiên cứu cho thấy, FOS là nguồn thức ăn có chọn lọc của 2 loại lợi khuẩn chính: Bifidobacterium ở ruột già và Lactobacillus ở ruột non. Những lợi khuẩn này giúp:

• Ức chế vi khuẩn có hại
• Bảo vệ niêm mạc đường ruột
• Hỗ trợ hệ tiêu hóa hấp thu dưỡng chất vào máu
• Làm giảm hoặc loại bỏ các vấn đề tiêu hóa như táo bón hoặc tiêu chảy
• Sản sinh kháng thể tăng cường miễn dịch cho trẻ. 

Khi đi vào cơ thể người, FOS không bị thủy phân trong dạ dày và ruột non. Đến ruột kết, chất xơ hòa tan trở thành môi trường giúp lợi khuẩn tăng trưởng gấp 50 lần, đồng thời hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột. 

Nhờ chức năng tăng cường sự phát triển của lợi khuẩn, chất xơ hòa tan còn ngăn cản sự sinh sôi của vi khuẩn có hại bằng cách bài tiết axit lactic và acetat, làm giảm pH của môi trường bên trong cơ thể, từ đó ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh. 

3. Điều chỉnh hệ miễn dịch ở trẻ sơ sinh

Như đã đề cập ở trên, việc bổ sung chất xơ hòa tan FOS cho trẻ em giúp gia tăng Bifidobacteria và Lactobacilli trong đường ruột.

Những lợi khuẩn này có liên quan đến việc ngăn chặn sự xâm nhập đường ruột của vi khuẩn gây bệnh. Bằng cách kích thích mô bạch huyết liên quan đến ruột – mô lớn nhất của hệ miễn dịch trong cơ thể, các lợi khuẩn này hỗ trợ điều chỉnh chức năng miễn dịch của ruột, thúc đẩy sự phát triển của tế bào lympho B.

Ngoài ra, khi được cung cấp lượng FOS vừa đủ, cơ thể của trẻ em sẽ tăng tiết kháng thể, bao gồm các chất điều hòa miễn dịch Immunoglobulin A và interferon (IFN). Những tế bào và kháng thể này giúp tăng cường hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hỗ trợ phòng ngừa các bệnh:

• Viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh
• Nhiễm trùng đường ruột 
• Ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn Clostridium Perfringens
• Nhiễm khuẩn Salmonella

Chất xơ hòa tan này cũng giúp các bé nâng cao khả năng kháng khuẩn thông qua cơ chế giảm số lượng vi khuẩn nội sinh trong đường ruột.

4. Giảm nguy cơ trẻ bị viêm da dị ứng

Bệnh viêm da dị ứng trong thời kỳ sơ sinh được cho là có liên quan đến quá trình hệ miễn dịch chưa phát triển toàn diện. Việc bổ sung FOS cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ giúp tăng cường hệ vi khuẩn đường ruột, ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ các bé mắc bệnh viêm da dị ứng. 

5. Tác động tích cực lên quá trình hấp thụ canxi và các khoáng chất khác

Quá trình lên men FOS sinh ra chuỗi axit béo ngắn, tạo môi trường axit nhẹ ở ruột già, làm giảm độ pH trong ruột kết. Nhờ đó, khả năng cơ thể hòa tan và hấp thu các khoáng chất như canxi, magie, đồng, sắt… tăng lên. Điều này góp phần hỗ trợ quá trình phát triển của trẻ em.

Sau khi đã biết được FOS là gì và những lợi ích của chất xơ hòa tan đối với trẻ em, cần tìm hiểu những trường hợp cần bổ sung prebiotic này cho các bé, cũng như cách cung cấp chất dinh dưỡng này cho trẻ. 

Đối tượng nào cần bổ sung FOS?

Những đối tượng cần được bổ sung FOS và phương pháp cung cấp chất xơ hòa tan cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ tương ứng là:

• Trẻ nhỏ trên 6 tháng tuổi: Đây là đối tượng đầu tiên cần được bổ sung FOS. Vì sữa mẹ chỉ chứa lactose, không chứa fructose, nên trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên cần được cho uống thêm sữa công thức chứa chất xơ hòa tan này, nhằm hạn chế tình trạng táo bón, tăng cường miễn dịch.
• Trẻ em trong giai đoạn đầu ăn dặm: Khi chuyển sang giai đoạn ăn dặm, các bé thường sẽ bú ít hơn. Điều này có thể gây ra vấn đề mất cân bằng dưỡng chất nếu mẹ vẫn chưa quen với quá trình ăn dặm của bé. Lúc này, cần bổ sung chất xơ hòa tan cho trẻ để tăng cường hệ vi sinh đường ruột.
• Trẻ nhỏ bị táo bón: Nếu bé khó đi tiêu, phân khô cứng, cần cung cấp chất xơ hòa tan cho bé, đồng thời cho trẻ uống nhiều nước để phân mềm xốp, dễ đi tiêu hơn.
• Phụ nữ mang thai: Phụ nữ có thai cũng có thể uống sữa cho bà bầu có bổ sung chất xơ hòa tan để hạn chế tình trạng táo bón trước và sau sinh.
• Người lớn tuổi: Người lớn tuổi cũng nên ăn uống đủ lượng chất xơ hòa tan FOS để kiểm soát lượng đường trong máu, tránh xơ vữa động mạch.

Những thực phẩm giàu chất xơ hòa tan

Một số thực phẩm có chứa chất xơ hòa tan FOS bao gồm: chuối, táo, bơ, cà rốt, măng tây, bắp cải, rau xanh, tỏi, bột yến mạch… 

Ngoài ra, ngày nay, nhiều loại sữa bột dành cho trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai cũng được bổ sung chất xơ hòa tan FOS để vừa cung cấp dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, vừa hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa.

Tác dụng phụ của FOS

Việc lạm dụng quá nhiều Fructo-Oligosaccharide có thể gây ra các tác dụng phụ, bao gồm:

• Đau bụng
• Chuột rút
• Buồn nôn
• Đầy hơi
• Chướng bụng
• Tiêu chảy
• Co thắt dạ dày

Một số ít trẻ có khả năng dung nạp hạn chế với bất kỳ dạng fructose nào có thể nhạy cảm hơn với các tác động của FOS. Đối với những bé này, các tác dụng phụ có thể cảm nhận được ngay cả khi chỉ vừa mới sử dụng một lượng nhỏ chất này. Các phản ứng dị ứng có thể bao gồm:

• Ngứa cổ họng
• Sưng mắt, mặt và miệng
• Chóng mặt, choáng váng và ngất xỉu
• Phát ban, ngứa và chàm

Các phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể xảy ra là sốc phản vệ, có thể dẫn đến tử vong. Mặc dù những triệu chứng này rất hiếm gặp, nhưng nếu trẻ có bất kỳ phản ứng dị ứng nào, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ.

Chất xơ hòa tan này cũng có thể có tác động tiêu cực đối với những trẻ bị hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc hội chứng loạn khuẩn ở ruột non (SIBO). 

Vì vậy, lời khuyên là nên cho trẻ uống sữa bột chứa Fructo-Oligosaccharide trong thời gian ngắn, đồng thời tham khảo bác sĩ về liều lượng cần bổ sung mỗi ngày cho bé.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn biết được chất xơ hòa tan FOS là gì và những lợi ích cùng tác dụng phụ của loại prebiotic này đối với trẻ em.