Vitamin A là một vitamin tan trong dầu rất cần cho thị giác, cho sự tăng trưởng và phát triển, duy trì biểu mô. Khi được sản xuất thành thuốc, hoạt chất này có thể được bào chế dạng đơn lẻ hoặc dạng phối hợp với các vitamin khác. Sản phẩm chứa vitamin A thường ở dạng viên nang mềm, viên nang cứng hay dung dịch uống, siro.
Hàm lượng thường gặp trong các sản phẩm vitamin A là 5000 IU. Ở dạng phối hợp, hàm lượng có thể giảm xuống, ví dụ như:
- Vitamin A 2500 IU + vitamin D3 2500 IU
- Vitamin A 1000 IU + vitamin D3 100 IU + vitamin E 10mg + vitamin C 12mg
- Vitamin A 2000 IU + vitamin B1 10mg + vitamin B6 6mg + vitamin B12 60mcg
Có thể gặp các dạng vitamin A liều cao lên đến 100.000 – 200.000 IU.
Tìm hiểu chung
Vitamin A là gì?
Vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo cần thiết cho con người và động vật. Thuật ngữ “vitamin A” bao gồm một nhóm các hợp chất hữu cơ có liên quan về mặt hóa học bao gồm retinol, retina, axit retinoic và một số carotenoid tiền chất của vitamin như beta-carotene.
Các chất chuyển hóa khác nhau của chúng rất cần thiết cho thị lực, sự biệt hóa tế bào, chức năng hàng rào biểu mô và chức năng miễn dịch. Ngoài ra, vitamin A cũng có đặc tính chống oxy hóa.
Vitamin A có trong thực phẩm nào?
Bình thường, vitamin A hấp thu vào cơ thể thông qua ăn uống dưới hai dạng. Vitamin A được tạo thành sẵn (retinol và retinyl ester) có nguồn gốc từ động vật như thịt, các sản phẩm từ sữa và cá. Tiền chất vitamin A (beta-carotenoid) có nguồn gốc từ các loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc. Lượng vitamin A được khuyến nghị hàng ngày là 900 microgam (mcg) cho nam giới trưởng thành và 700 mcg cho phụ nữ trưởng thành.
Tác dụng của vitamin A là gì?
Vitamin A thường được sử dụng cho trong các trường hợp:
- Dự phòng và điều trị tình trạng thiếu vitamin A
- Bổ sung cho người bệnh xơ gan nguyên phát do mật hay gan ứ mật mạn tính thường hay thiếu hụt vitamin này
- Một số bệnh về da như loét trợt, mụn trứng cá, vảy nến
Một số tác dụng khác của thuốc không được liệt kê trên nhãn thuốc đã được phê duyệt nhưng bác sĩ có thể chỉ định bạn dùng. Bạn chỉ sử dụng thuốc này để điều trị một số bệnh lí chỉ khi có chỉ định của bác sĩ.
Liều dùng vitamin A
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.
Liều dùng vitamin A cho người lớn
Sử dụng theo liều lượng chỉ định của bác sĩ. Tùy từng bệnh lý và tình trạng sức khỏe mà liều dùng ở mỗi người có thể khác nhau.
- Liều dùng thông thường cho người lớn mắc bệnh thiếu hụt vitamin A, không liên quan đến bệnh khô mắt: uống 100.000 IU uống hoặc tiêm bắp trong ba ngày, tiếp theo là 50.000 IU mỗi ngày trong hai tuần. Sau hai tuần, bạn dùng liều hàng ngày 10.000-20.000 IU trong vòng hai tháng.
- Liều dùng thông thường cho người lớn trong chương trình can thiệp cộng đồng: dùng liều duy nhất 20.000 IU uống mỗi tháng trong vòng 6 tháng, 4 tháng hoặc 1 tháng.
- Liều dùng thông thường cho người lớn mắc bệnh gan: dùng liều hàng ngày là 5.000 IU trong 6 tháng hoặc 10.000 IU trong 4 tháng.
Liều dùng vitamin A cho trẻ em
Sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Liều khuyến cáo trong dự phòng và điều trị thiếu vitamin A cho trẻ em trên 8 tuổi:
- Dự phòng thiếu vitamin: uống 5000 IU/ ngày, uống một đợt khoảng 1–2 tuần. Trẻ em nhỏ hơn 8 tuổi uống 5000 IU/ lần, tuần 3 lần, uống một đợt trong 1–2 tuần.
- Điều trị thiếu vitamin: uống 15000 IU/ ngày, mỗi đợt khoảng 1–2 tuần dưới sự theo dõi của bác sĩ.
Cách uống vitamin A đúng cách
Vitamin A uống như thế nào?
Để tác dụng của vitamin A phát huy tối đa, bạn nên sử dụng thuốc theo chỉ dẫn trên nhãn hoặc chỉ định của bác sĩ. Cách uống vitamin A phổ biến nhất là nuốt thuốc viên nang hoặc viên nén trong trường hợp sử dụng loại này. Trong trường hợp uống vitamin A dạng lỏng, hãy đong thuốc bằng thìa hoặc cốc đong liều chuyên dụng thay vì thìa ăn thông thường. Ngoài ra, bạn cần lưu ý không dùng nhiều hoặc ít hơn so với liều khuyến cáo.
Bạn nên làm gì trong trường hợp dùng quá liều?
Trong trường hợp khẩn cấp hoặc quá liều, gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc đến trạm Y tế địa phương gần nhất.
Ngoài ra, bạn cần ghi lại và mang theo danh sách những loại thuốc bạn đã dùng, bao gồm cả thuốc kê toa và thuốc không kê toa.
Bạn nên làm gì nếu quên một liều?
Nếu bạn quên dùng một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, bạn hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không dùng gấp đôi liều đã quy định.
Tác dụng phụ
Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi dùng vitamin này?
Việc sử dụng vitamin có thể dẫn đến phản ứng dị ứng nếu bạn bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào trong thuốc. Hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất nếu bạn mắc bất kỳ dấu hiệu nào sau đây: phát ban, khó thở, sưng mặt, môi, lưỡi, họng.
Ngoài ra, bạn có thể gặp phải một số tác dụng không mong muốn khi sử dụng vitamin A liều cao hoặc dài ngày như:
- Tiêu chảy
- Chán ăn
- Chóng mặt
- Buồn ngủ
- Sẩn ngứa, viêm da tróc vảy
- Đau xương khớp
- Biến đổi cấu trúc của da và móng (giòn, dễ gãy)
- Tăng canxi máu
Không phải ai cũng gặp các tác dụng phụ như trên. Nếu gặp phải bất kỳ tác dụng phụ nào khi uống thuốc, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.
Thận trọng trước khi dùng
Trước khi dùng thuốc vitamin A, bạn nên biết những gì?
Các trường hợp chống chỉ định uống vitamin A:
- Người bệnh thừa vitamin A
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú
- Mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào của thuốc
Bạn cần thận trọng khi dùng chung với các thuốc khác cũng có chứa vitamin A để tránh uống liều quá cao. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng nếu bạn: mắc bệnh gan, bệnh thận, nghiện rượu và có mụn trứng cá.
Những điều cần lưu ý nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú
Thời kỳ mang thai: tránh dùng vitamin A hay các chế phẩm tổng hợp cùng loại như isotretinoin với liều cao (≥ 10.000 IU/ ngày) vì có khả năng gây quái thai.
Thời kỳ cho con bú: phụ nữ cần bổ sung thêm vitamin này hàng ngày để bổ sung cho bé qua sữa mẹ. Sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ với liều lượng phù hợp.
Tương tác thuốc
Vitamin A có thể tương tác với thuốc nào?
Tương tác thuốc có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Tài liệu này không bao gồm đầy đủ các tương tác thuốc có thể xảy ra. Tốt nhất là bạn viết một danh sách những thuốc mà bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa và thực phẩm chức năng) để đưa cho bác sĩ hoặc dược sĩ xem. Bạn không nên tự ý dùng, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc khi không có sự cho phép của bác sĩ.
Một số thuốc có khả năng gây tương tác khi sử dụng chung với vitamin này là:
- Neomycin, cholestyramin, parafin lỏng
- Các thuốc tránh thai đường uống
- Isotretinoin
Thức ăn và rượu bia có tương tác với vitamin này không?
Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.
Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến vitamin A?
Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Bạn nên báo cho bác sĩ biết nếu mình có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
Vitamin A bảo quản như thế nào?
Cách bảo quản vitamin A là: bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh sáng, ở nhiệt độ không quá 30ºC. Để thuốc tránh xa tầm tay của trẻ em.
Lưu ý khi sử dụng vitamin A liều cao
Dạng viên nang và dạng lỏng là hai dạng bào chế quen thuộc của vitamin A trên thị trường. Đối với viên nang được chia thành vitamin A liều cao (100.000 – 200.000 IU) và liều thấp (5.000 IU). Vitamin A liều cao được sử dụng trong các chiến dịch cộng đồng nhằm điều trị và dự phòng thiếu vitamin này. Các đối tượng bao gồm:
- Bà mẹ sau sinh: sau khi sinh bà mẹ cần đảm bảo nguồn Vitamin A để cung cấp cho trẻ thông qua sữa mẹ để đảm bảo cho sự phát triển của trẻ. Mẹ cần uống 01 viên vitamin A liều cao 200.000 IU.
- Trẻ 6-36 tháng được uống viên Vitamin A mỗi năm 2 lần (đối với trẻ 6 – 11 tháng cho uống viên nang 100.000 IU mỗi lần, trẻ 12 – 36 tháng cho uống viên nang 200.000 IU mỗi lần).
- Trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, nhiễm trùng tái đi tái lại, bị bệnh sởi, … là những trẻ có nguy cơ cao thiếu vitamin A cần được bổ sung vitamin A liều cao.
1. Viên vitamin A màu đỏ
Vitamin A màu đỏ có dạng viên nang mềm có một đầu to và một đầu nhỏ hơn. Đây là loại vitamin liều cao với hàm lượng vitamin A trong mỗi viên lên đến 200.000 IU.
Cách uống viên vitamin A màu đỏ cho người lớn và trẻ em là:
- Bước 1: Cắt bỏ đầu nhỏ của viên. Chú ý không cắt quá sâu và không bóp tránh dung dịch chảy ra ngoài.
- Bước 2: Uống một lượng vừa đủ theo liều đươc chỉ định.
- Bước 3: Nếu dùng dư, phần vitamin A còn lại có thể bảo quản trong túi kín khí và đặt trong ngăn mát tủ lạnh. Lưu ý: Sản phẩm dễ bị phân huỷ ở nhiệt độ cao trên 40 độ C.
2. Viên vitamin A màu xanh
Vitamin A màu xanh có hình dạng và cách dùng tương tự viên màu đỏ. Hàm lượng vitamin A trong một viên là 100.000 IU.
Vitamin A là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho sự tồn tại và phát triển của cơ thể. Theo báo cáo, gần 10% trẻ em dưới 5 tuổi thiếu vitamin A. Không chỉ trẻ em, người lớn cũng cần loại vitamin này. Hãy sử dụng đúng cách, đủ liều vitamin A để đảm bảo an toàn, hiệu quả.
