Tìm hiểu chung
Thuốc trị ung thư gồm những loại nào và tác dụng của chúng là gì?
Những phương pháp điều trị ung thư chính thống được công nhận bao gồm dùng phẫu thuật, hóa trị và xạ trị. Việc sử dụng thuốc để điều trị ung thư thông qua các tác nhân gây độc tế bào, tác nhân nội tiết hay điều trị sinh học đều có thể xem là hóa trị.
Các loại thuốc trị ung thư có thể hoạt động theo nhiều cách khác nhau để tiêu diệt tế bào, ngăn chặn quá trình lây lan (di căn) hoặc làm chậm quá trình tiến triển bệnh. Ngoài ra, người bệnh ung thư thường sử dụng một số thuốc để làm giảm bớt hoặc giảm nhẹ các triệu chứng bệnh hay tác dụng từ phương pháp điều trị.
- Thuốc hóa trị liệu: có tác dụng phá hủy các tế bào ung thư hoặc làm chậm sự phát triển của chúng. Một số thuốc hóa trị có thể sử dụng đơn lẻ nhưng hầu hết trường hợp thì nhiều thuốc hóa trị được sẽ được phối hợp cùng nhau.
- Liệu pháp nội tiết tố (liệu pháp hormone): làm chậm sự phát triển của một số loại ung thư như ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư tử cung. Các loại ung thư này thường sử dụng các hormone sinh dục tự nhiên (gồm estrogen, progesterone và testosterone) để sinh trưởng. Liệu pháp hormone sẽ ngăn tế bào ung thư sử dụng các hormone cần thiết để phát triển hoặc ngăn cơ thể tạo ra các hormone cần thiết cho tế bào ung thư.
- Liệu pháp miễn dịch: giúp tăng cường hoặc khôi phục khả năng chống lại tế bào ung thư của hệ miễn dịch.
- Liệu pháp điều trị trúng đích: sử dụng các thuốc có khả năng nhắm trúng phân tử mục tiêu cụ thể (chẳng hạn như gene hoặc protein) trong tế bào ung thư để ngăn chúng phát triển và lan rộng. Các thuốc này có khả năng tấn công vào đúng tế bào ung thư nên sẽ ít gây hại đến các tế bào bình thường.
- Các thuốc hỗ trợ điều trị ung thư: giúp kiểm soát hoặc làm giảm tác dụng phụ do bệnh hoặc các phương pháp điều trị khác gây nên. Ví dụ, sử dụng bisphosphonate giúp tăng cường sức mạnh và bảo vệ xương trước tác động của tế bào ung thư hay phương pháp điều trị khác.
Hầu hết các thuốc trên đều có tác dụng toàn thân, đồng nghĩa với việc chúng có thể tác động đến các tế bào ung thư ở mọi nơi trong cơ thể.
Khi nào bạn cần sử dụng thuốc trị ung thư?
Các thuốc trị ung thư có thể được sử dụng đơn lẻ hoặc phối hợp giữa nhiều thuốc khác nhau hay với phương pháp điều trị ung thư khác.
Điều trị bằng thuốc có thể là một phương pháp hỗ trợ, tức là nó không phải lựa chọn đầu tay trong một số trường hợp. Các thuốc này được sử dụng nhằm mục đích tiêu diệt hoàn toàn các tế bào ung thư có thể còn sót lại sau khi phẫu thuật hoặc xạ trị, giảm nguy cơ ung thư tái phát.
Ngày nay, các thuốc này còn có thể được dùng hỗ trợ trước khi bắt đầu điều trị bằng phương pháp chính. Ví dụ, chúng giúp thu nhỏ kích thước khối u để bác sĩ có thể loại bỏ dễ dàng bằng phẫu thuật hoặc xạ trị.
Điều trị bằng thuốc cũng có khi được chỉ định đồng thời với phương pháp điều trị khác. Một số thuốc được dùng cùng lúc với quá trình xạ trị để làm cho các tế bào ung thư trở nên nhạy cảm hơn với tia bức xạ.
Trường hợp ung thư không thể được chữa khỏi, lựa chọn điều trị đầu tiên có thể là sử dụng thuốc để kiểm soát sự phát triển của khối u ác tính.
Các thuốc này được lựa chọn như thế nào?
Bác sĩ chuyên khoa sẽ là người đánh giá và đưa ra chỉ định điều trị cho từng trường hợp ung thư. Họ sẽ thông báo với bạn thông tin của những thuốc có thể mang lại hiệu quả và quyết định liều lượng, thời gian điều trị. Phác đồ điều trị có thể phụ thuộc vào một số yếu tố sau:
- Loại ung thư mắc phải
- Giai đoạn ung thư
- Tuổi tác
- Sức khỏe tổng thể (xem xét các vấn đề khác như bệnh tim, gan hoặc thận)
- Các loại ung thư khác đã từng bị hoặc phác đồ điều trị cho bệnh khác
- Ý kiến của bạn
Liều dùng
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Bạn hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.
Liều dùng của thuốc trị ung thư
Các bác sĩ sẽ phải tính toán liều lượng thuốc sử dụng cho từng bệnh nhân khác nhau, tùy vào loại thuốc sử dụng. Thông thường, liều dùng được tính dựa trên diện tích bề mặt cơ thể (BSA) nhờ vào chiều cao, cân nặng và có đơn vị tính là mét vuông (m²). Một số loại thuốc, liều dùng chỉ cần tính dựa trên trọng lượng của người bệnh theo đơn vị kilogram (kg).
Cơ thể của trẻ em và một số đối tượng người lớn có thể ảnh hưởng lên thuốc khác nhau, cũng như có mức độ đáp ứng với thuốc khác nhau. Sau khi tính liều dùng dựa trên chỉ số BSA thì bác sĩ có thể cần điều chỉnh thêm cho trẻ em hoặc một số đối tượng đặc biệt.
Liều dùng của một vài thuốc cần được điều chỉnh theo:
- Độ tuổi, đặc biệt ở người cao tuổi
- Chế độ dinh dưỡng
- Tình trạng béo phì
- Các loại thuốc đang sử dụng
- Đang hoặc đã từng xạ trị
- Có số lượng tế bào máu thấp
- Có bệnh gan hoặc bệnh thận
Liều dùng thuốc cần đảm bảo đủ mang lại tác dụng tiêu diệt tế bào ung thư và chữa khỏi hoặc kiểm soát tốt ung thư, đồng thời hạn chế tối đa các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Cách dùng
Những lưu ý khi dùng thuốc trị ung thư
Các thuốc này sẽ không thể giết chết hết tất cả các tế bào ung thư ngay trong đợt điều trị đầu tiên. Một số tế bào còn sót lại vẫn sẽ tiếp tục phát triển. Do đó, các đợt điều trị được lên kế hoạch và lịch trình cụ thể để có thể tiêu diệt càng nhiều tế bào ung thư càng tốt.
Giữa mỗi đợt điều trị sẽ có khoảng thời gian nghỉ ngơi (có thể là vài ngày hoặc vài tuần) cho phép những tế bào bình thường phục hồi lại. Khoảng thời gian này bạn sẽ không cần phải sử dụng thuốc.
Lịch trình điều trị bao gồm thời gian mỗi đợt, thời điểm sử dụng và số đợt điều trị đều được bác sĩ quyết định dựa trên các loại thuốc, loại ung thư mắc phải, mức độ dung nạp thuốc ở người bệnh.
Nếu mục tiêu của việc sử dụng thuốc hóa trị liệu là để chữa khỏi ung thư thì có thể kéo dài trong 3–6 tháng. Thời gian dùng thuốc có thể lâu hơn nếu đó là cách làm giảm hoặc kiểm soát các triệu chứng ung thư tiến triển. Nếu điều trị bằng tác nhân nội tiết hoặc liệu pháp nhắm trúng đích thì thời gian dùng thuốc có thể kéo dài hơn.
Thận trọng/Cảnh báo
Trước khi dùng thuốc trị ung thư, bạn nên lưu ý những gì?
Bởi vì các thuốc trị ung thư hầu hết đều gây độc tế bào để tiêu diệt tế bào ung thư nhưng cũng gây ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh bình thường nên có thể gây ra rất nhiều tác dụng phụ. Do đó, bạn cần phải tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ khi điều trị bằng thuốc.
Mỗi một thuốc điều trị đều có mức liều tối đa có thể sử dụng. Nếu dùng hơn mức liều này, thuốc có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan như tim, phổi. Nếu bạn đã sử dụng đến mức liều tối đa thì thuốc ấy không thể sử dụng lại khi điều trị ung thư tái phát.
Những điều bạn cần lưu ý khi dùng thuốc trị ung thư trong trường hợp đặc biệt (mang thai, cho con bú, phẫu thuật…)
Bạn cần trao đổi với bác sĩ cẩn thận về tình trạng sức khỏe bản thân trong những trường hợp đặc biệt, như mang thai, đang cho con bú, sắp thực hiện phẫu thuật… để họ lựa chọn phương án điều trị tốt nhất.
Tương tác thuốc
Những tương tác có thể xảy ra với thuốc trị ung thư là gì?
Thuốc trị ung thư có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc khác mà bạn đang dùng hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Để tránh tình trạng tương tác thuốc, tốt nhất là bạn viết một danh sách những thuốc bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng) và đưa cho bác sĩ. Để đảm bảo an toàn khi dùng thuốc, bạn không tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.
Thuốc trị ung thư có thể tương tác với thực phẩm, đồ uống nào?
Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.
Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến thuốc trị ung thư?
Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
Bảo quản thuốc
Các thuốc trị ung thư được bảo quản như thế nào?
Đối với các thuốc dùng đường tiêm thì sẽ được sử dụng bởi nhân viên y tế và được bảo quản theo quy định chung của cơ sở y tế.
Với các thuốc dùng đường uống, bạn có thể đọc hướng dẫn sử dụng để biết cách bảo quản phù hợp. Lưu ý, để thuốc tránh xa tầm tay trẻ em. Không vứt bỏ thuốc lung tung hay xả thuốc vào bồn cầu hay bồn rửa.
Dạng sử dụng
Các thuốc trị ung thư có những dạng sử dụng nào?
Hầu hết các loại thuốc điều trị u ác tính đều được đưa trực tiếp vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch (tiêm tĩnh mạch), đôi khi có thể dùng đường uống. Ngoài ra, một số thuốc được tiêm vào động mạch hoặc một bộ phận trên cơ thể, chẳng hạn như tiêm phúc mạc (khoang bụng) hoặc tiêm vào tủy sống.
Hello Bacsi không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.
