Hệ tiết niệu hay được hiểu đơn giản là hệ bài tiết nước tiểu của con người, gồm có 4 bộ phận chính. Mỗi bộ phận đảm nhận một vai trò khác nhau, và sự khỏe mạnh của chúng giúp phần còn lại của cơ thể bạn hoạt động bình thường. Cấu trúc, kích thước và vị trí của hệ cơ quan ở nam và nữ cũng có đôi chút khác biệt.
Trong bài viết này, Hello Bacsi mời bạn tìm hiểu chức năng chính của hệ bài tiết nước tiểu và 6 căn bệnh thường gặp ở cơ quan này. Từ đó, bạn sẽ chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân.
4 cơ quan chính trong hệ tiết niệu
Thận lọc máu
Thận là 1 trong 4 cơ quan của hệ bài tiết. Thận có hình dạng giống như hạt đậu, nằm ở dưới xương sườn, khoảng ở giữa lưng. Mỗi người có hai quả thận. Trong đó, thận phải nằm thấp hơn thận trái.
Thận lọc máu để tạo ra nước tiểu. Trong nước tiểu sẽ có chứa các chất dư thừa, chất thải chuyển hóa, dịch dư thừa của máu. Nhờ quá trình bài tiết này, cơ thể cân bằng được huyết áp, nước, điện giải và kiềm toan trong cơ thể.
Ngoài ra, thận còn tiết ra hormone tham gia vào quá trình tạo ra hồng cầu.
Niệu quản dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang
Niệu quản có hình chiếc ống dài, mỏng và trơn. Đường ống này nối liền giữa thận và bàng quang, giúp đưa nước tiểu mới được tạo ra từ thận xuống bàng quang.
Ở người trưởng thành, ống niệu quản có chiều dài khoảng 25–30 cm.
Bàng quang là nơi chứa nước tiểu của hệ tiết niệu
Nước tiểu từ thận, chảy qua niệu quản đi vào bàng quang nhờ vào các nhu động đều đặn của niệu quản. Bàng quang nằm trong khung xương chậu. Ở phụ nữ, bàng quang nằm ở phía trước âm đạo và bên dưới tử cung. Trong khi đó, bàng quang của nam giới nằm ở phía trước trực tràng và phía trên tuyến tiền liệt.
Bàng quang có cấu trúc rỗng như một quả bóng, sẽ mở rộng khi chứa đầy nước tiểu. Nó có thể giữ được 300 đến 500ml nước tiểu, trước khi kích thích tạo cảm giác mắc tiểu. Thậm chí bàng quang có thể có nhiều hơn số lượng nước tiểu trên trong một số trường hợp sinh lý hoặc bệnh lý.
Niệu đạo dẫn nước tiểu ra ngoài
Chức năng chính của niệu đạo trong hệ tiết niệu của cả nam và nữ là dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài. Ở nữ giới, niệu đạo hẹp và ngắn hơn so với niệu đạo của nam giới.
Với nam giới, niệu đạo dài khoảng 20cm vì kéo dài hết dương vật, trong khi ở nữ giới chỉ dài khoảng 4cm. Không những thế, ở đàn ông, ống niệu đạo còn là đường đi chung của nước tiểu và tinh dịch. Khi đàn ông đi tiểu, đường ống dẫn tinh sẽ đóng lại để chỉ nước tiểu chảy qua. Còn khi đàn ông xuất tinh, vị trí cổ bàng quang gắn liền với niệu đạo sẽ đóng lại một cách tự động, khi đó tinh dịch được tiết ra vào niệu đạo và rồi được tống xuất ra ngoài.
6 bệnh thường xảy ra ở hệ bài tiết nước tiểu
1. Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI)
Bệnh này xảy ra khi có nhiễm trùng trong hệ tiết niệu, thường do vi khuẩn. Chúng có thể ảnh hưởng đến bất kì bộ phận nào trong hệ tiết niệu.
Dù vậy, nhiễm trùng đường tiểu phổ biến hơn cả là viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm bể thận.
Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể xuất hiện ở cả nam và nữ nhưng phổ biến hơn ở nữ giới. Việc điều trị thường bắt đầu bằng cách dùng thuốc kháng sinh vì phần lớn là do nhiễm vi khuẩn gây bệnh. Liệu trình dài hay ngắn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm khuẩn.
2. Các vấn đề về tiểu tiện
Mất kiểm soát bàng quang hoặc tiểu không tự chủ là vấn đề về tiểu tiện thường gặp, khiến nước tiểu rò rỉ.
Tình trạng này thường xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn là nam giới, phổ biến sau khi mang thai hoặc khởi phát ở một thời điểm nào đó trong đời. Bạn dễ són tiểu khi ho, cười, hắt hơi, chạy nhảy…
Bên cạnh đó, bàng quang tăng hoạt (hoạt động quá mức) khiến bạn thường xuyên bị mắc tiểu.
Tuy nhiên thông thường bạn lại tiểu rất ít trong một lần.
Dù vậy, bạn đừng quá lo lắng vì có nhiều cách để điều trị tình trạng này.
3. Viêm bàng quang kẽ
Người bị viêm bàng quang kẽ thường chịu đựng những cơn đau bàng quang mạn tính, do viêm (sưng và kích ứng) trong bàng quang. Ngoài ra, người bệnh cũng sẽ bị đau vùng chậu ở các mức độ khác nhau. Lâu dần, bệnh làm cho bàng quang kém đàn hồi.
Nguyên nhân gây bệnh về hệ bài tiết nước tiểu này vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, phần lớn người bệnh đều có một khiếm khuyết trong lớp niêm mạc bảo vệ của bàng quang.
Thuốc và vật lý trị liệu có thể cải thiện các triệu chứng của viêm bàng quang kẽ.
4. Ung thư bàng quang
Đây là một trong những căn bệnh nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong cao. Bệnh thường gặp ở nam giới và người già.
Triệu chứng bệnh thường là tiểu máu dai dẳng hoặc tái đi tái lại, Hầu hết không có biểu hiệu rõ cho tới khi tìm cờ phát hiện hoặc ung thư đã ở giai đoạn tiến xa. đau lưng, đau vùng chậu, khó tiểu, tiểu thường xuyên. Ngoài ra, ung thư bàng quang còn gây các rối loạn khác ở hệ tiết niệu của người bệnh.
5. Bệnh thường gặp ở hệ tiết niệu: sỏi thận
Sỏi thận là những khối tinh thể rắn xuất hiện ở bất cứ đâu trong thận và có thể di chuyển trong đường tiết niệu, thường là xuống niệu quản.
Bệnh thường gây đau hông lưng dữ dội hoặc âm ỉ kéo dài, đôi khi có máu trong nước tiểu hoặc bệnh nhân tình cờ phát hiện ra.
Điều trị thường dùng các liệu pháp xâm lấn tối thiểu tùy theo vị trí, kích thước, độ cứng và độ ứ nước như: tán sỏi bằng sóng xung kích hoặc tán sỏi bằng laser ngược dòng để phá vỡ sỏi thành những mảnh nhỏ, tán sỏi ngoài cơ thể, giúp chúng dễ dàng trôi ra ngoài.
6. Bệnh liên quan đến hệ bài tiết nước tiểu: Suy thận
Suy thận là tình trạng thận mất đi một phần hoặc toàn bộ khả năng lọc máu. Bệnh suy thận có thể xảy ra ở dạng cấp tính hoặc mạn tính.
Tình trạng mạn tính thường do biến chứng của các bệnh lý khác như đái tháo đường, tăng huyết áp khi không được kiểm soát tốt, các bệnh lý cầu thận, các tác động tiêu cực tác động một cách âm thầm đến quả thận.
Trong khi đó, suy thận cấp tính thường là bế tắc sau thận gây ứ nước ngược dòng, do chấn thương, tổn thương trực tiếp tại thận hoặc các tình huống gây ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến thận, hoặc phối hợp các cơ chế trên làm cho thận giảm/mất khả năng lọc máu trong thời gian ngắn.
Người bệnh thận có thể cần phải điều trị thay thế thận (lọc máu cấp cứu, lọc máu định kỳ, thẩm phân phúc mạc) hoặc ghép thận.
Ngoài ra, có những vấn đề khác ở hệ tiết niệu mà bạn có thể gặp phải như phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới gây tắc nghẽn đường tiểu, dị tật bẩm sinh ở trẻ gây ra bất thường trong cấu trúc hệ tiết niệu, sa bàng quang ở phụ nữ sau sinh hoặc phụ nữ lớn tuổi.
Hy vọng bài viết đã giúp bạn biết cơ quan bài tiết nước tiểu có các bộ phận nào, các chức năng chính và những bệnh thường gặp. Nhìn chung, hệ tiết niệu đóng vai trò như một nhà máy sàng lọc và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Bất kỳ vấn đề nào xảy ra ở hệ cơ quan này đều khiến cho chức năng chính của nó bị ảnh hưởng. Kịp thời phát hiện những bất thường xảy ra ở hệ tiết niệu bằng cách thăm khám định kỳ sẽ giúp bạn điều trị bệnh nhanh chóng.
