Thuốc trị tiểu đường đã đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, như bất kỳ loại thuốc nào khác, chúng cũng có tác dụng phụ tiềm ẩn khi dùng trong thời gian dài. Việc hiểu rõ về những tác dụng phụ này và cách giảm thiểu chúng là điều cần thiết để đảm bảo sự an toàn, hiệu quả trong quá trình điều trị bệnh tiểu đường và giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân tiểu đường. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về tác dụng phụ của thuốc tiểu đường và cách giảm thiểu chúng.
Tác dụng phụ của thuốc tiểu đường insulin
Insulin là một loại hormone cần thiết cho quá trình chuyển hóa đường trong cơ thể. Người bị tiểu đường có thể cần tiêm insulin để kiểm soát mức đường huyết. Tuy nhiên, việc tiêm insulin kéo dài cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Dưới đây là một số tác dụng phụ của thuốc tiểu đường insulin:
- Đau, sưng và ngứa tại vị trí tiêm: Một số người sử dụng insulin có thể gặp tác dụng phụ như đau, sưng và ngứa tại vị trí tiêm. Điều này thường xảy ra do phản ứng của cơ thể với việc tiêm chất lỏng vào da. Thậm chí, vị trí tiêm có thể bị chảy máu và bầm tím. Để giảm tác dụng phụ này, người dùng insulin nên luân phiên thay đổi vị trí tiêm và tuân thủ quy trình tiêm insulin đúng cách.
- Hạ đường huyết: Insulin có thể làm hạ đường huyết một cách quá mức, gây ra cảm giác chóng mặt, mệt mỏi và thậm chí ngất xỉu. Điều này xảy ra khi insulin làm tăng quá mức sự chuyển hóa đường và tạo điều kiện cho cơ thể hấp thụ đường từ máu, dẫn đến giảm đột ngột mức đường huyết. Để tránh tác dụng phụ này, người sử dụng insulin nên tuân thủ chế độ ăn uống đều đặn, không bỏ bữa và tuân thủ chỉ định về liều lượng và thời gian tiêm insulin của bác sĩ.
- Buồn nôn và nôn mửa: Một số người sử dụng insulin có thể gặp tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn và nôn mửa hoặc các triệu chứng giống cúm trong vòng 72 giờ đầu tiên kể từ khi bắt đầu sử dụng bất kỳ loại insulin mới nào. Điều này có thể xảy ra khi cơ thể chưa quen với insulin hoặc do liều lượng insulin không phù hợp. Nếu tình trạng này xảy ra, người dùng insulin nên thông báo cho bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc loại insulin cần dùng.
- Phản ứng dị ứng: Một số người sử dụng insulin có thể bị phản ứng dị ứng da, như da đỏ, ngứa hoặc phát ban tại vị trí tiêm. Trong một số ít trường hợp, có thể xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng với insulin tác dụng kéo dài (sốc phản vệ). Đây là một tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nghiêm trọng và nếu xảy ra, người bệnh nên liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và điều trị.
Ngoài ra, một số tác dụng phụ khác cũng có thể xảy ra khi sử dụng insulin, bao gồm tăng cân, da dày lên (tích tụ mỡ) hoặc hơi lõm (phân hủy mỡ), táo bón, tim đập nhanh, khó thở,…. Những tác dụng phụ này thường rất hiếm gặp và người bệnh nên thảo luận với bác sĩ để được theo dõi và xử lý nếu cần thiết.
Một số tác dụng phụ có thể nghiêm trọng. Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây, hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức: phát ban hoặc ngứa khắp cơ thể, thở khò khè, hụt hơi, chóng mặt, tim đập nhanh, nhịp tim bất thường, nhìn mờ, đổ mồ hôi, khó thở, khó nuốt, yếu cơ, chuột rút, tăng cân nhiều trong thời gian ngắn, sưng cánh tay, bàn tay, bàn chân, mắt cá chân hoặc cẳng chân. Đây có thể là các dấu hiệu của phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ).
Tác dụng phụ của thuốc tiểu đường dùng đường uống
Tác dụng phụ của thuốc tiểu đường Diamicron
Diamicron là một loại thuốc được sử dụng trong điều trị tiểu đường tuýp 2. Thuốc có thành phần hoạt chất chính là gliclazid và thuộc nhóm thuốc tiểu đường Sulfonylureas. Mặc dù có tác dụng giúp kiểm soát mức đường huyết ở người tiểu đường tuýp 2, nhưng thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Dưới đây là một số tác dụng phụ của thuốc tiểu đường Diamicron:
- Hạ đường huyết: Diamicron có thể làm hạ đường huyết, gây ra cảm giác chóng mặt, mệt mỏi, ngủ lơ mơ và thậm chí ngất xỉu, hôn mê. Điều này xảy ra khi thuốc làm tăng quá mức hoạt động của tuyến tụy, dẫn đến giảm đột ngột mức đường huyết. Để tránh tác dụng phụ này, người dùng thuốc nên tuân thủ chế độ ăn uống đều đặn, không bỏ bữa và tuân thủ chỉ định dùng thuốc của bác sĩ. Nếu xảy ra một đợt hạ đường huyết nghiêm trọng hoặc kéo dài, ngay cả khi đường huyết đã được kiểm soát tạm thời bằng việc ăn đường, bạn phải đến cơ sở y tế.
- Buồn nôn và nôn mửa: Một số người sử dụng Diamicron có thể gặp tác dụng phụ của thuốc tiểu đường trên hệ tiêu hóa như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy và táo bón. Điều này thường xảy ra khi cơ thể chưa quen với thuốc. Nếu tình trạng này kéo dài hoặc gây khó chịu, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc xem xét thời gian dùng thuốc sao cho phù hợp, chẳng hạn như nên dùng thuốc vào bữa ăn.
- Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Một số người sử dụng Diamicron có thể gặp tác dụng phụ trên hệ thần kinh như chóng mặt, mất cân bằng, rối loạn giấc ngủ, lo lắng, hung hăng, kém tập trung, giảm nhận thức, phản ứng chậm, suy nhược, bối rối, rối loạn thị giác tạm thời, rối loạn khả năng nói, chứng mất ngôn ngữ, run, chứng liệt nhẹ, rối loạn cảm giác, bất lực, mất khả năng tự điều chỉnh, mê sảng, co giật, thở nông, nhịp tim chậm, buồn ngủ, mất ý thức, thậm chí dẫn đến hôn mê và gây tử vong. Nếu các triệu chứng này kéo dài, hãy thăm khám với bác sĩ ngay.
- Phản ứng dị ứng: Một số người sử dụng Diamicron có thể gặp phải phản ứng dị ứng, như dị ứng da, phát ban, ngứa, nổi mề đay, phù mạch (sưng phù một số mô như mí mắt, mặt, môi, miệng, lưỡi hoặc họng, có thể gây khó thở), ban đỏ, ban sần trên da, phồng rộp (như hội chứng Stevens – Johnson và hoại tử biểu bì nhiễm độc). Đây là một tác dụng phụ hiếm gặp, nhưng nếu xảy ra, người bệnh nên thăm khám với bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.
- Rối loạn về máu và hệ bạch huyết: Thay đổi về huyết học hiếm khi xảy ra, nhưng nếu xảy ra thì có thể bao gồm: thiếu máu, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu hạt và giảm hồng cầu. Những triệu chứng này thường có thể hồi phục khi ngừng dùng thuốc
- Tăng men gan: Một số người sử dụng Diamicron có thể gặp tác dụng phụ như tăng nồng độ enzym gan (AST, ALT, Alkaline Phosphatase), vàng da, vàng mắt, viêm gan, thậm chí là suy giảm chức năng gan. Triệu chứng thường mất đi khi ngừng thuốc. Điều này có thể được phát hiện thông qua xét nghiệm chức năng gan. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao chức năng gan và điều chỉnh liều lượng thuốc nếu cần thiết. Ngưng dùng thuốc nếu xuất hiện triệu chứng vàng da ứ mật.
- Rối loạn về mắt: Thị lực của bạn có thể bị ảnh hưởng trong một thời gian ngắn, đặc biệt khi bắt đầu điều trị. Rối loạn này thường do thay đổi mức đường huyết.
Tác dụng phụ của thuốc tiểu đường metformin
Metformin là một trong các loại thuốc điều trị tiểu đường tuýp 2 được sử dụng khá phổ biến. Metformin thuộc nhóm thuốc trị tiểu đường Biguanides. Metformin cũng là hoạt chất chính trong thuốc Glucophage. Mặc dù có tác dụng giúp kiểm soát mức đường huyết hiệu quả ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, nhưng thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ chẳng hạn như:
- Rối loạn tiêu hóa: Một số người sử dụng metformin rất thường gặp tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa như: buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, chán ăn, khó tiêu, khó chịu ở dạ dày hoặc tiêu chảy. Điều này thường xảy ra ở giai đoạn đầu khi cơ thể chưa quen với thuốc và có thể tự khỏi. Người bệnh có thể giảm tác dụng phụ của thuốc tiểu đường glucophage bằng cách dùng thuốc trong hoặc ngay sau bữa ăn hoặc thảo luận với bác sĩ để điều chỉnh liều lượng nếu cần.
- Rối loạn vị giác: Một số người sử dụng metformin thường trải qua tác dụng phụ là cảm giác có vị kim loại trong miệng. Đây là tác dụng phụ tạm thời và thường không đáng lo ngại.
- Phản ứng dị ứng trên da: Một số người sử dụng metformin có thể gặp phản ứng dị ứng, như phát ban da, đỏ, ngứa hoặc nổi mề đay. Đây là tác dụng phụ hiếm gặp, nhưng nếu xảy ra, người bệnh nên liên hệ ngay với bác sĩ.
- Giảm hấp thu vitamin B12: Hiếm khi, tình trạng giảm hấp thu vitamin B12 cùng với việc giảm nồng độ trong huyết thanh xảy ra khi sử dụng metformin trong thời gian dài. Vì vậy, bác sĩ nên theo dõi cẩn thận bệnh nhân, đặc biệt là những người bị thiếu máu hoặc bệnh lý thần kinh ngoại biên. Trong một số trường hợp, việc bổ sung vitamin B12 có thể cần thiết.
- Nhiễm toan axit lactic: Nhiễm axit lactic xảy ra do sự tích tụ lactate trong cơ thể mà không thể loại bỏ nhanh chóng, dẫn đến nhiễm toan chuyển hóa. Sự giảm pH máu này có thể dẫn đến các dấu hiệu như: khó chịu, suy hô hấp, tăng nồng độ lactate và nhiễm toan khoảng trống anion. Một số yếu tố nguy cơ góp phần gây ra tác dụng phụ này, bao gồm: suy gan, suy thận, người tuổi cao, phẫu thuật, thiếu oxy và nghiện rượu. Mặc dù là một tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nó có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như hạ huyết áp, hạ thân nhiệt và thậm chí tử vong.
- Rối loạn gan mật: Metformin có thể gây tăng men gan, viêm gan ở một số người. Điều này có thể được phát hiện thông qua xét nghiệm chức năng gan. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao chức năng gan và điều chỉnh liều lượng thuốc nếu cần thiết.
Ít gặp hơn, một số bệnh nhân có thể cảm thấy khó chịu ở ngực, nhức đầu, toát mồ hôi, hạ đường huyết, suy nhược và viêm mũi khi dùng metformin.
Bệnh nhân tiểu đường nên làm gì để giảm thiểu tác dụng phụ?
Để giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc tiểu đường, có một số biện pháp mà bệnh nhân có thể áp dụng, bao gồm:
- Thảo luận với bác sĩ: Điều chỉnh liều lượng thuốc và chế độ ăn uống có thể giúp giảm tác dụng phụ của thuốc tiểu đường.
- Lựa chọn thuốc tiểu đường phù hợp: Có nhiều loại thuốc tiểu đường có tác dụng và tác dụng phụ khác nhau. Thảo luận với bác sĩ để tìm hiểu về các loại thuốc và tác dụng phụ của chúng. Đánh giá lợi ích và rủi ro của từng loại thuốc để quyết định loại thuốc phù hợp nhất.
- Thực hiện lối sống lành mạnh: Lối sống lành mạnh có thể giúp giảm tác dụng phụ của thuốc tiểu đường. Chúng bao gồm: tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý và ăn một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh.
Tóm lại, thuốc tiểu đường là một phương pháp quan trọng giúp bệnh nhân kiểm soát đường huyết hiệu quả, tuy nhiên, việc điều trị trong thời gian dài có thể gây một số tác dụng phụ. Mặc dù vậy, những lợi ích của thuốc tiểu đường vẫn vượt trội hơn so với rủi ro gặp tác dụng phụ. Vì vậy, bệnh nhân nên thảo luận với bác sĩ, lựa chọn thuốc điều trị phù hợp và duy trì lối sống lành mạnh, nhằm giảm thiểu tác dụng phụ và đảm bảo an toàn, hiệu quả trong suốt quá trình điều trị.
