Metformin: Thuốc điều trị đái tháo đường phổ biến

Metformin là thuốc uống chống tăng đường huyết thuộc nhóm biguanid phổ biến nhất trên thế giới và cả Việt Nam. Để sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả nhất, bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng từ bác sĩ hoặc các chuyên viên y tế.

Metformin không có tác dụng để kích thích giải phóng insulin ở tế bào beta tuyến tụy, vì vậy không gây hạ đường huyết ở người không bị bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, bạn cần thận trọng khi sử dụng thuốc trong một số trường hợp. Cùng tìm hiểu về loại thuốc này nhé.

Thuốc metformin 500mg là thuốc gì?

Thuốc metformin 500mg là một loại thuốc điều trị tiểu đường type 2 phổ biến, thuộc nhóm biguanides. Tác dụng của thuốc đối với bệnh nhân tiểu đường gồm có:

• Thuốc metformin có tác dụng ức chế tổng hợp glucose ở gan, giảm hấp thu glucose ở ruột, làm tăng sử dụng gluclose ở các tế bào, kích thích phân hủy glucose theo đường kỵ khí và cải thiện liên kết của insulin với các thụ thể. Nhờ đó, thuốc làm giảm nồng độ glucose trong huyết tương khi đói và sau bữa ăn ở người bệnh đái tháo đường type 2.
• Ở người có bệnh đái tháo đường, thuốc metformin có tác dụng làm giảm đường huyết nhưng không gây tai biến (trừ trường hợp người bệnh nhịn đói hoặc dùng thuốc đồng tác dụng). Thuốc không kích thích tăng insulin nên không gây hạ đường huyết hay tăng cân ở bệnh nhân.
• Metformin có thể được sử dụng đơn trị liệu hoặc kết hợp với biện pháp điều chỉnh chế độ sinh hoạt hay dùng insulin.

Chỉ định

• Ðiều trị bệnh đái tháo đường type 2 không phụ thuộc insulin: Ðơn trị liệu khi không thể điều trị tăng glucose huyết bằng chế độ ăn uống đơn thuần.
• Có thể dùng metformin đi kèm với nhóm thuốc sulfonylure, đồng thời giữ chế độ ăn uống kiêng cữ khi metformin hoặc sulfonylure đơn thuần không có hiệu quả kiểm soát glucose huyết một cách đầy đủ.

Chống chỉ định

• Người bệnh có trạng thái dị hóa cấp tính, nhiễm khuẩn, chấn thương
• Giảm chức năng thận do bệnh thận, hoặc rối loạn chức năng thận hoặc những tình trạng bệnh lý như trụy tim, nhồi máu cơ tim cấp tính và nhiễm khuẩn huyết
• Bệnh nhân mẫn cảm với metformin hoặc các thành phần khác
• Nhiễm axit chuyển hóa cấp tính hoặc mạn tính, có hoặc không có hôn mê (kể cả nhiễm axit ceton do đái tháo đường)
• Bệnh gan nặng, bệnh tim mạch nặng, bệnh hô hấp nặng với giảm oxy huyết
• Bệnh phổi thiếu oxy mạn tính
• Nhiễm khuẩn nặng
• Những trường hợp nhiễm khuẩn hoặc hoại tử
• Phụ nữ mang thai (phải điều trị bằng insulin, không dùng metformin) và cho con bú
• Phải ngừng tạm thời metformin đối với người bệnh vừa chụp X quang vì trong cơ thể có tiêm các chất cản quang có i-ốt và sử dụng những chất này có thể ảnh hưởng cấp tính chức năng thận
• Hoại tử, nghiện rượu và suy dinh dưỡng.
• Không dùng cho bệnh nhân đái tháo đường type 1, trẻ em, người lớn tuổi

Cách dùng thuốc metformin trị tiểu đường sao cho đúng?

Liều thuốc metformin được khuyến cáo cho người lớn là 500 mg uống 3-4 lần/ngày, 850 mg uống 2-3 lần/ngày hoặc 1000 mg x 2 lần/ngày. Liều tối đa là 2550mg/ngày. Nên uống thuốc cùng với thức ăn để tránh nguy cơ gây nôn, buồn nôn.

Bạn nên làm gì trong trường hợp dùng quá liều thuốc?

Trong trường hợp khẩn cấp hoặc quá liều, gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc đến trạm Y tế địa phương gần nhất. Triệu chứng quá liều thuốc metformin bao gồm hạ đường huyết và có thể có những triệu chứng như sau:

• Mệt mỏi
• Buồn nôn, nôn mửa
• Đau bụng
• Chán ăn
• Thở sâu, nhanh
• Khó thở
• Chống mặt
• Loạn nhịp tim
• Đỏ bừng.
• Đau cơ

Bác sĩ sẽ thường xuyên kiểm tra đường huyết của bệnh nhân trong mỗi 1-2 tuần để tăng hoặc giảm liều thuốc metformin sao cho phù hợp. Metformin sẽ giúp bạn kiểm soát đường huyết an toàn nếu tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ.

Bạn nên làm gì nếu quên một liều thuốc?

Nếu bạn quên dùng một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, bạn hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không dùng gấp đôi liều đã quy định.

Bệnh nhân không nên tự ý ngưng dùng metformin, khi thấy bệnh được kiểm soát ổn đinh. Thuốc metformin chỉ có tác dụng điều hoà ổn định đường huyết, không có tác dụng trị khỏi bệnh.

Thận trọng khi sử dụng thuốc metformin

Dưới đây là một số lưu ý bạn cần biết khi điều trị với thuốc metformin, đặc biệt là để giảm nguy cơ mắc phải các tác dụng phụ như nhiễm toan lactic:

• Người bệnh dùng metformin trị tiểu đường cần theo dõi đều đặn các xét nghiệm lâm sàng, kể cả định lượng đường huyết, để xác định liều metformin tối thiểu có hiệu lực. Người bệnh cần được thông tin về nguy cơ nhiễm axit lactic
• Người bệnh cần được khuyến cáo trong điều chỉnh chế độ ăn uống, vì dinh dưỡng là yếu tố rất quan trọng trong quá trình điều trị bệnh đái tháo đường. Ðiều trị bằng metformin chỉ được coi là biện pháp hỗ trợ, không phải để thay thế cho việc thực hiện chế độ ăn hợp lý.
• Metformin được bài tiết chủ yếu qua thận. Do đó nguy cơ tích lũy và nhiễm axit lactic càng tăng cao theo mức độ suy giảm chức năng thận. Cần kiểm tra chức năng thận trước khi điều trị bằng thuốc này.
• Metformin không phù hợp trong điều trị cho người cao tuổi vì nhóm tuổi này thường dễ mắc phải hội chứng suy giảm chức năng thận. Do đó, người bệnh cao tuổi phải kiểm tra creatinin huyết thanh kỹ càng trước khi bắt đầu điều trị
• Phải ngừng điều trị với metformin 2 − 3 ngày trước khi chụp X-quang có sử dụng các chất cản quang chứa i-ốt và trong 2 ngày sau khi chiếu chụp. Chỉ dùng trở lại metformin sau khi đánh giá chức năng thận cho kết quả bình thường
• Sử dụng đồng thời các thuốc có tác động đến chức năng thận (tác động đến bài tiết ở ống thận) có thể ảnh hưởng đến sự phân bố metformin
• Phải ngừng dùng metformin khi tiến hành phẫu thuật
• Không dùng thuốc ở người bệnh suy giảm chức năng gan.

Thời kỳ mang thai

Metformin chống chỉ định đối với người mang thai. Tuy nhiên, trong thời kỳ mang thai có thể điều trị đái tháo đường bằng insulin.

Thời kỳ cho con bú

• Không thấy có dữ liệu về sử dụng metformin đối với phụ nữ cho con bú hoặc xác định lượng thuốc bài tiết trong sữa mẹ.
• Vì có trọng lượng phân tử thấp (khoảng 166), metformin có thể bài tiết trong sữa mẹ. Do vậy cần cân nhắc nên ngừng cho con bú hoặc ngừng thuốc, căn cứ vào mức độ quan trọng của thuốc đối với người mẹ.

Tác dụng phụ có thể xảy ra khi dùng metformin

Thường gặp

• Chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đầy thượng vị, táo bón, ợ nóng, khó tiêu, chướng bụng
• Suy nhược, mệt mỏi, triệu chứng giống cúm
• Đau cơ, ớn lạnh
• Nổi ban, mề đay, nhạy cảm với ánh sáng
• Giảm nồng độ vitamin B12.

Ít gặp

• Rối loạn sản sinh máu, thiếu máu bất sản, thiếu máu tan huyết, suy tủy, giảm tiểu cầu, mất bạch cầu hạt
• Rối loạn nhịp tim
• Nhiễm axit lactic.

Hy vọng qua bài viết này bạn đã hiểu về tác dụng và những lưu ý khi sử dụng thuốc metformin giúp điều trị bệnh đái tháo đường. Việc điều trị bệnh đái tháo đường là một quá trình lâu dài và kiên trì, không chỉ dựa vào thuốc mà bạn cần phải điều chỉnh chế độ ăn hợp lý.