Giống như các kỹ năng và cột mốc phát triển quan trọng khác, thời điểm biết nói của mỗi trẻ cũng có thể khác nhau. Đối với trẻ lên 3, hầu như người lớn đều có thể hiểu được khoảng 75% những gì trẻ nói. Thế nhưng, thực tế vẫn có một số trường hợp trẻ 3 tuổi chậm nói. Điều này thường khiến ba mẹ lo lắng về khả năng ngôn ngữ, học tập của con trong tương lai.
Thực chất, bé 3 tuổi chậm nói không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của sự bất ổn. Tuy nhiên, trẻ chậm nói luôn cần được hỗ trợ thêm. Vì vậy, bạn có thể tham khảo bài viết sau của Hello Bacsi để trang bị những thông tin hữu ích nhằm giúp con bắt kịp cột mốc phát triển quan trọng nhé!
Trẻ 3 tuổi phát triển ngôn ngữ như thế nào?
Trước khi tìm hiểu rõ hơn về tình trạng trẻ 3 tuổi chậm nói, chắc hẳn ba mẹ cũng tò mò trẻ 3 tuổi phát triển ngôn ngữ như thế nào? Khi lên 3, một đứa trẻ thường có thể:
- Sử dụng khoảng 1000 từ
- Tự gọi mình bằng tên và cũng biết gọi người khác bằng tên
- Bé có thể nói được câu dài 3 đến 4 từ và sử dụng được danh từ, tính từ và động từ
- Trẻ biết đặt câu hỏi
- Trẻ có thể nghe những câu chuyện và bắt đầu ghi nhớ chúng
- Trẻ có thể hát một bài hát ngắn hoặc lặp lại một bài đồng dao.
Nhìn chung, ba mẹ hoặc người chăm sóc trẻ từ nhỏ thường là người hiểu rõ những gì trẻ nói nhất. Thông thường, có khoảng 50 đến 90% trẻ 3 tuổi nói đủ tốt để người lớn hiểu được, bao gồm cả những người không thân thuộc với trẻ.
Có thể bạn quan tâm: Trẻ 3 tuổi biết làm gì và cách dạy trẻ thông minh bố mẹ cần biết
Như thế nào là chậm nói ở trẻ? Cách phân biệt chậm nói và chậm phát triển về ngôn ngữ
Thực chất, nói là một hoạt động thể chất để tạo ra âm thanh và biểu hiện thông qua các từ được nói ra. Có thể bạn chưa biết, trẻ chậm nói khác với chậm phát triển về ngôn ngữ, cụ thể:
- Trẻ 3 tuổi chậm nói nghĩa là trẻ đang gặp khó khăn trong việc phát âm các từ một cách chính xác. Chậm nói không liên quan đến khả năng hiểu và giao tiếp phi ngôn ngữ.
- Trong khi đó, trẻ chậm phát triển về ngôn ngữ nghĩa là trẻ vẫn phát âm được một số từ nhưng không thể kết hợp các từ để tạo thành một câu có nghĩa. Vì vậy, trẻ chậm phát triển về ngôn ngữ thường gặp vấn đề liên quan đến việc hiểu và giao tiếp, cả bằng lời nói hoặc không.
Nhiều ba mẹ thường nhầm lẫn tình trạng chậm nói và chậm phát triển về ngôn ngữ vì hai vấn đề này đều khiến trẻ không thể nói tốt. Thế nhưng, bạn không cần quá lo lắng. Đa phần trẻ chậm nói thường không nhất thiết là do vấn đề nào đó nghiêm trọng.
Dấu hiệu trẻ 3 tuổi chậm nói
Thông thường, vốn từ của trẻ 3 tuổi là tương đối nhiều và trẻ bắt đầu ghi nhớ được những gì mình nghe. Ngược lại, nếu trẻ 3 tuổi chậm nói, bạn có thể phát hiện điều này qua một số dấu hiệu như:
- Bạn gặp khó khăn trong việc hiểu được những gì trẻ nói
- Trẻ không hỏi và không gọi đồ vật, người hoặc bất cứ thứ gì bằng tên gọi
- Trẻ không thể nhớ được những từ đã học
- Vốn từ của trẻ ít hơn so với hầu hết trẻ 3 tuổi khác. Cụ thể, trẻ 3 tuổi chậm nói thường không sử dụng được ít nhất được 200 từ như trẻ có khả năng nói tốt.
Những nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói
Trẻ 3 tuổi chậm nói hoặc trẻ ở bất kỳ độ tuổi nào chậm nói cũng có thể liên quan đến một số vấn đề sau đây:
Trẻ gặp các vấn đề liên quan đến vùng miệng
Trẻ gặp các bất thường về môi, lưỡi hoặc vòm họng, chẳng hạn như hở hàm ếch, thắng lưỡi ngắn, dính thắng lưỡi… có thể ảnh hưởng đến khả năng nói. Bởi vì các vấn đề này sẽ ảnh hưởng đến khả năng tạo ra một số âm thanh nhất định, khiến trẻ khó phát âm thành lời nói.
Trẻ thiếu sự tương tác để kích thích khả năng nói
Ngày nay, trẻ 3 tuổi chậm nói thường do thiếu sự tương tác ở môi trường gia đình. Nếu trẻ bị bỏ bê, thường xuyên ở một mình, không được trò chuyện, tương tác với ba mẹ thì điều này cũng sẽ hạn chế khả năng nói của trẻ.
Rối loạn ngôn ngữ hoặc lời nói
Điều này có thể là do trẻ chậm phát triển (thường do sinh non) hoặc đáng chú ý hơn là do chứng mất điều khiển lời nói chủ ý ở trẻ, còn gọi là rối loạn vận động lời nói (Childhood Apraxia of Speech – CAS). Đây là một rối loạn liên quan đến não bộ khiến trẻ không thể phối hợp môi, lưỡi và hàm để tạo ra âm thanh của từ ngữ khi nói. Tình trạng này được xem là mất giọng nói. Tuy nhiên, tình trạng rối loạn vận động lời nói không ảnh hưởng đến khả năng hiểu ngôn ngữ và giao tiếp phi ngôn ngữ của trẻ.
Trẻ 3 tuổi chậm nói do suy giảm hoặc mất thính lực
Nếu trẻ không nghe rõ, việc hình thành từ ngữ và phát âm cũng sẽ gặp khó khăn. Vì vậy, bạn cũng nên quan tâm đến các dấu hiệu mất thính lực ở trẻ em để đưa con đi kiểm tra kịp thời.
Tự kỷ ám thị
Trong một số trường hợp, trẻ 3 tuổi chậm nói có thể là dấu hiệu ban đầu của chứng tự kỷ. Vì vậy, ba mẹ cần chú ý thêm liệu trẻ có một số dấu hiệu tự kỷ như ít tương tác xã hội, có những hành vi lặp đi lặp lại, phát ra những âm thanh vô nghĩa hoặc tiếng kêu lặp đi lặp lại, thích chơi một mình… hay không? Nếu chậm nói liên quan đến chứng tự kỷ, trẻ có thể cần được can thiệp sớm bởi các nhà trị liệu ngôn ngữ để cải thiện tình trạng này.
Các vấn đề thần kinh
Một số vấn đề thần kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng nói của trẻ, chẳng hạn như bại não, loạn dưỡng cơ hoặc chấn thương sọ não.
Bên cạnh đó, trẻ 3 tuổi chậm nói, nói không rõ ràng cũng có thể liên quan đến sự chậm phát triển về trí tuệ hay còn gọi là thiểu năng trí tuệ. Trong trường hợp này, khả năng ghi nhớ, tiếp thu của trẻ thường kém. Trẻ cũng gặp khó khăn trong việc học các kỹ năng cần thiết như ăn uống, mặc quần áo… và luôn cần sự giúp đỡ của người khác.
Bạn nên làm gì khi nhận thấy trẻ chậm nói?
Hiện nay, trẻ nhỏ thường chậm nói là vì ba mẹ ít tương tác với con trong môi trường gia đình. Nói cách khác, trẻ phụ thuộc quá nhiều vào việc xem ti vi hoặc xem điện thoại thường không thể phát triển khả năng nói, giao tiếp với người khác. Vì vậy, sự tương tác với trẻ nhỏ là rất quan trọng để kích thích con nói được và nói tốt. Nếu trẻ 3 tuổi chậm nói, bạn nên thử một số bí quyết sau để giúp trẻ cải thiện vấn đề này:
- Thường xuyên nói chuyện trực tiếp với con. Ít nhất, bạn có thể kể cho con nghe những gì bạn đang làm. Giọng nói thật của bạn luôn kích thích trẻ nói hơn là âm thanh từ ti vi hoặc điện thoại.
- Khi chơi cùng con, bạn nên thường xuyên chỉ vào đồ vật hoặc bất kỳ thứ gì và nói các tên gọi tương ứng. Bạn có thể làm điều này với các bộ phận cơ thể người (mắt, mũi, miệng…), đồ chơi, màu sắc, vật nuôi (chó, mèo, gà…) hoặc đồ nội thất trong nhà (bàn, ghế, tủ quần áo…).
- Duy trì thói quen đọc truyện cho con nghe. Bạn nên tận dụng sách có tranh ảnh và nói nhiều hơn về những bức tranh khi kể chuyện cho con.
- Cho trẻ nghe nhạc, song song đó là tập cho con hát những bài hát ngắn, đơn giản và dễ lặp lại.
- Ngay cả khi bạn đoán được trẻ đang muốn gì cũng không nên đáp ứng ngay. Thay vào đó, bạn nên để trẻ cố gắng tự nói ra nhu cầu của mình bằng lời nói.
- Khuyến khích trẻ giao tiếp nhiều hơn bằng cách tạo cơ hội cho trẻ tiếp xúc với các bé khác, đặc biệt là các bé có khả năng nói tốt.
- Khi có người đặt câu hỏi cho trẻ, bạn nên để trẻ tự trả lời câu hỏi đó. Bên cạnh đó, ba mẹ cũng nên thường xuyên đặt câu hỏi và đưa ra những lựa chọn cho con. Đương nhiên, bạn cần quan tâm trẻ sát sao, kiên nhẫn khi trẻ cố gắng nói chuyện, đặt câu hỏi hoặc trả lời câu hỏi của bạn.
Nhìn chung, bạn không cần quá lo lắng khi trẻ 3 tuổi chậm nói. Hầu hết trường hợp, bạn hoàn toàn có thể hỗ trợ con phát triển khả năng nói nếu có đủ sự kiên nhẫn và quan tâm. Tuy nhiên, đôi khi trẻ chậm nói có thể liên quan đến vấn đề thần kinh, mất thính giác, tự kỷ, rối loạn vận động lời nói… Vì vậy, nếu nghi ngờ và lo lắng trẻ chậm nói là do những vấn đề này thì bạn nên đưa con đi khám để được bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân và lựa chọn điều trị đúng phương pháp.
Có thể bạn quan tâm: “Giải mã” những nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chưa biết nói
[embed-health-tool-child-growth-chart]
