Sâm tố nữ: Dược liệu quý cho sức khỏe, sắc đẹp nữ giới

Sâm tố nữ nổi tiếng là dược liệu “suối nguồn tuổi trẻ”, được sử dụng trong nhiều thế kỷ qua để làm đẹp, chống lão hóa. Trong những năm gần đây, loại dược liệu này lại được săn lùng tìm kiếm nhiều hơn bao giờ hết. Các nghiên cứu cho thấy thành phần chính tạo ra hoạt tính của sâm tố nữ là các phytoestrogen, một nhóm hợp chất tự nhiên có khả năng bắt chước hormon estrogen của cơ thể. Từ đó, tạo ra các công dụng cải thiện triệu chứng tiền mãn kinh như bốc hỏa, đổ mồ hôi, hay cáu giận, giảm ham muốn tình dục; ngoài ra các ứng dụng lâm sàng cũng cho kết quả sâm tố nữ có tác dụng tăng kích thước vòng 1, tăng cường sinh lý nữ và trẻ hóa.

Cùng tìm hiểu các đặc tính, tác dụng và cách dùng sâm tố nữ qua bài viết sau!

Tên gọi khác: Sắn dây củ tròn, Kwao Krua Kwao, White Kwao Krua

Tên khoa học: Pueraria mirifica

Họ: Đậu (Fabaceae).

Tổng quan

Tìm hiểu chung về cây sâm tố nữ

Trước đây, Sâm tố nữ được phát hiện trong tự nhiên, gần vườn nhà của đồng bào người Thái trắng thuộc miền núi phía Bắc nước ta. Sâm tố nữ là loại thực vật dây leo, sống lâu năm. Lá cây hình chân vịt. Hoa có màu xanh tím, có 5 cánh. Cụm hoa dài khoảng 30cm thường mọc ở đầu cành. Ra hoa vào tháng 2 – 3 và kết quả vào tháng 4. Quả sâm có vỏ màu nâu, chứa từ 3 – 5 hạt.

Củ sâm tố nữ có nhiều kích thước khác nhau phụ thuộc vào thổ nhưỡng nơi trồng, có thể to như quả dưa hấu hoặc quả dừa. Hình dáng bên ngoài thường có hình gần tròn hoặc có nét tương tự củ khoai lang, nhưng sự khác biệt là bên trong củ sâm tố nữ có màu trắng. Nếm củ sâm tố nữ tươi có thể gây chóng mặt hoặc đau đầu.

Phân bố

Sâm tố nữ được phát hiện đầu tiên ở Myanmar. Hiện nay, loài cây này phân bố chủ yếu trong các khu rừng rụng lá ở vùng Đông Bắc và Tây Bắc Thái Lan, Myanma, Ấn Độ đặc biệt là ở những vùng có độ cao 300 – 800 m so với mực nước biển. Kể từ khi được phát hiện cho đến nay, sâm tố nữ vẫn được sử dụng phổ biến ở Thái Lan như một phương thuốc bí truyền giúp cải lão hoàn đồng với tác dụng làm đẹp da, đen tóc, tăng tuần hoàn máu, cải thiện trí nhớ và duy trì sinh lí cho phụ nữ.

Ở Việt Nam, cây thường phân bố ở các tỉnh phía Tây Bắc Việt Nam như Sơn La, Yên Bái, Tuyên Quang và một số huyện miền núi của Thanh Hóa và Nghệ An. Tuy nhiên, do phần củ làm thuốc, vì vậy, sau khi khai thác thì cây không còn khả năng tái sinh. Cùng với nhu cầu sử dụng gia tăng ngày một lớn, hiện nay loài cây này trở nên rất quý hiếm và hiếm gặp ở nước ta.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

• Bộ phận dùng: Rễ củ
• Thu hái: Vào tháng 10 – 12 khi dây sâm đã bắt đầu khô. Kích thước củ sâm đạt lớn nhất.
• Chế biến: Phơi khô, tán bột làm thuốc. Hiện nay, với việc áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất thuốc, tinh chất của sâm tố nữ có thể được tách chiết và đóng gói thành dạng viên. 
• Bảo quản: Tránh độ ẩm cao và ánh nắng trực tiếp.

Thành phần hóa học

Củ sâm tố nữ giàu phytoestrogen, hợp chất thực vật có tác dụng tương tự với nội tiết tố nữ (estrogen). Rễ củ khô và dạng bột của củ có chứa ít nhất 17 hợp chất hóa học có hoạt tính sinh học như estrogen, được chia thành 3 nhóm:

• Nhóm Teniso flavonoid như genistin, genistein, daidzein, daidzin, kwakhurin, kwakhurin hydrat, tuberosin, puerarin, mirificin và puemiricarpene
• Nhóm Coumestan như coumestrol, mirificoumestan, mirificoumestan glycol, và mirificoumestan hydrat
• Nhóm Chromenes như miroestrol, deoxymiroestrol và isomiroestrol.

Tất cả các chất này đều là phytoestrogen, có cấu trúc tương tự như 17 β-estradiol. Miroestrol và deoxymiroestrol, hai phytoestrogen có hoạt tính estrogen cao nhất, tương tự như estradiol, được coi là estrogen an toàn nhất cho con người. Đặc biệt, hai hợp chất miroestrol và deoxymiroestrol trong sâm tố nữ có tác dụng estrogen mạnh hơn 3000 lần so với isoflavone có trong mầm đậu nành.

Tác dụng, công dụng

Sâm tố nữ có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền

Tính vị và quy kinh: củ sâm tố nữ có vị ngọt, cay, tính bình, quy vào hai kinh tỳ và vị.

Công dụng: thoái nhiệt, sinh tân, chỉ khát, giải cơ, thoái chẩn, thăng dương, chỉ tả.

Ngoài ra, hoa sâm có vị ngọt, tính bình, dân gian nhiều nơi sử dụng để giải độc rượu.

Sâm tố nữ được sử dụng như một phương thuốc thay thế estrogen trong y học cổ truyền của Thái Lan, Lào, Myanmar và Việt Nam. Nó cũng đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ như một loại thuốc làm đẹp, chống lão hóa và trẻ hóa.

Theo y học hiện đại

Một trong những tác dụng quan trọng nhất của sâm dành cho phái nữ này chính là tác dụng bổ sung và cân bằng nội tiết tố nữ, nhất là đối với phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh, hàm lượng estrogen suy giảm gây nên nhiều thay đổi về sức khỏe và cảm xúc như người khó chịu, mệt mỏi, mất ngủ, đổ mồ hôi đêm, suy giảm trí nhớ, da tóc xuống cấp, giảm ham muốn… Nguyên nhân chính là do suy giảm hormone estrogen – hormone chủ chốt trong điều hòa sinh lý nữ.

Một nghiên cứu giữa deoxymiroestrol, miroestrol có trong sâm tố nữ với 6 phytoestrogen khác cho thấy deoxymiroestrol có tác dụng giống estrogen mạnh gấp 1.000 – 10.000 lần so với 2 hoạt chất daidzein và genistein trong mầm đậu nành. Chính nhờ chứa các thành phần này, sâm tố nữ có các tác dụng sau:

• Giữ cho nồng độ hormone kích thích buồng trứng sản xuất estrogen FSH/LH luôn ở mức ổn định.
• Cải thiện chức năng sinh lý nữ, tăng ham muốn, giảm khô rát âm đạo.
• Làm chậm quá trình lão hóa, hạn chế ngực chảy xệ, âm đạo giãn rộng, trao đổi chất kém…Nghiên cứu lâm sàng tại Đại học Mahidol, Bangkok, Thái Lan cho thấy sử dụng sâm tố nữ có thể cải thiện được triệu chứng khô âm đạo, tăng sức khỏe âm đạo. Sau 3 tháng sử dụng cho thấy giảm triệu chứng khô âm đạo. Sau 6 tháng sử dụng: chỉ số sức khỏe âm đạo như độ ẩm, độ pH, độ đàn hồi, dịch âm đạo tăng rõ rệt. Giảm tình trạng teo âm đạo, tăng tế bào biểu mô âm đạo.
• Giảm triệu chứng tiền mãn kinh ở nữ: cáu gắt, bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, loãng xương, mất ngủ, rụng tóc hoặc da sạm, có nếp nhăn. Loãng xương do thiếu hụt estrogen ở độ tuổi tiền mãn kinh là một vấn đề cấp thiết đối với ngành y tế của tất cả các quốc gia trên thế giới. Bởi nguy cơ gãy xương do loãng xương làm tăng chi phí y tế và gây nên gánh nặng cho xã hội. Mặc dù liệu pháp thay thế estrogen có hiệu quả trong việc giảm gãy xương dễ gãy, nhưng nhiều tác dụng phụ đáng lo ngại. Các phytoestrogen trong Sâm tố nữ hoạt động như estrogen, tăng cường biểu hiện của ALP và collagen loại I trong nguyên bào xương, do đó có thể thúc đẩy sự hình thành xương.
• Sâm tố nữ có làm tăng vòng 1 không? Câu trả lời là CÓ. Sâm tố nữ giúp làm tăng kích thước và làm săn chắc vòng 1 nhờ phát triển ống sữa, làm tăng khả năng hấp thu collagen và mở rộng mô mỡ quanh ngực. Theo nghiên cứu, có đến 70% chị em phụ nữ sau khi sử dụng sâm giúp cải thiện kích thước vòng ngực. Tuy nhiên, việc cải thiện nhiều hay ít còn tùy thuộc vào cơ địa mỗi người.
• Bồi bổ cơ thể, giúp nâng cao hệ miễn dịch và tăng cường sức khỏe.
• Cải thiện các vấn đề về da như nám da, giúp tăng độ đàn hồi, sáng và mềm mịn da.
• Kích thích hệ tiêu hóa hoạt động tốt, tăng cường sức khỏe xương khớp.
• Bảo vệ não và hệ thần kinh, hỗ trợ cải thiện trí nhớ: estrogen có vai trò quan trọng trong việc duy trì não bộ và hệ thần kinh khỏe mạnh. Một số nghiên cứu chỉ ra, các hợp chất estrogen có trong sâm tố nữ có thể bảo vệ và chống lại các tổn thương đến não và hệ thần kinh.
• Cải thiện sức khỏe tim mạch: Sâm tố nữ được cho là có thể cải thiện sức khỏe tim mạch, đặc biệt ở phụ nữ suy giảm estrogen giai đoạn trong và sau mãn kinh. Estrogen có nhiệm vụ tham gia quá trình chuyển hóa chất béo và đường trong cơ thể. Loại cây này cũng có thể cải thiện sức khỏe tim mạch khi làm giảm LDL- cholesterol (mỡ xấu) xuống 17% và tăng HDL-cholesterol (mỡ tốt) lên đến 34% ở phụ nữ sau mãn kinh.
• Phòng ngừa và ức chế các tế bào ung thư: Pueraria mirifica có khả năng làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư và các khối u. Nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy, các hợp chất phytoestrogen trong sâm tố nữ có thể ức chế sự phát triển của một số dòng tế bào gây ung thư vú.

Ngoài ra, một số hợp chất chiết xuất từ sâm tố nữ cũng cho thấy các tác dụng tiềm năng:

• Deoxymiroestrol chống ung thư vú.
• Puerarin chống oxy hóa, từ đó giúp chống lại các bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư.
• Daidzin, genistin, daidzein và genistein giúp kháng khuẩn, chống lại nhiều vi khuẩn gram dương và gram âm.

Liều dùng

Cách dùng và liều dùng sâm tố nữ

Cách sử dụng sâm tố nữ phụ nữ thường sử dụng củ sâm tố nữ để đắp mặt hoặc sắc lấy nước uống. Ngày nay, đã có sẵn nhiều sản phẩm bào chế sâm tố nữ ở dạng viên nén, chiết xuất, kem, thuốc xịt và dạng bột có thể thêm vào các chế phẩm thuốc hoặc thảo mộc khác với liều lượng khác nhau. Ngoài ra, bạn cũng có thể phơi khô, nghiền thành bột mịn hoặc sắc thuốc uống.

Uống sâm tố nữ bao lâu thì có tác dụng? Để giúp vòng một săn chắc và phát triển kích thước, bạn nên dùng đều đặn trong 2 tháng sẽ giúp mang lại hiệu quả nở ngực lên đến 82% và ngực săn chắc 88%.

Sâm tố nữ giá bao nhiêu?

Rễ củ sâm tố nữ đã được khai thác từ lâu cho mục đích thương mại. Bột củ sâm tố nữ có thể dễ dàng mua được từ nhiều nguồn khác nhau ở nhiều nước như Thái Lan, Nhật Bản và Mỹ. Nhiều sản phẩm khác nhau được làm từ sâm tố nữ có sẵn trên thị trường Việt Nam, dưới dạng lotion, xà phòng, gel và thuốc xịt, viên nén, viên nang và nhiều loại khác.

Tại thị trường Việt Nam, sâm tố nữ được bán dạng củ tươi với giá 200.000 VNĐ/kg, dạng củ khô với giá khoảng 490.000 VNĐ/kg. Các thực phẩm chức năng chứa thành phần sâm tố nữ có giá dao động từ 150.000 – 700.000 VNĐ tùy dạng bào chế và hàm lượng.

Với các công dụng tốt cho sức khỏe và sắc đẹp nữ giới, sâm tố nữ được rao bán khắp nơi ở cả dạng chưa chế biến và các sản phẩm thương mại. Điều quan trọng là nên tìm mua sản phẩm ở các địa chỉ uy tín để đảm bảo an toàn.

Lưu ý, thận trọng khi dùng

Khi dùng sâm tố nữ, bạn cần lưu ý điều gì?

Deoxymiroestrol có trong sâm tố nữ có đặc tính không bền nên khi gặp nhiệt độ cao. Vì vậy, để đảm bảo chất lượng, bạn nên dùng trực tiếp. Ngoài ra, có thể mua và sử dụng các sản phẩm chăm sóc sức khỏe điều chế từ nguyên liệu này để tăng tính hiệu quả.

Ai không nên uống sâm tố nữ?

• Thành phần dược tính của sâm tố nữ có thể can thiệp vào hệ thống nội tiết tố. Vì vậy, người mắc bệnh u nang buồng trứng, ung thư tuyến giáp hoặc người có khối u, bệnh nhân bị gan… không nên sử dụng thảo dược này tránh trường hợp bệnh nghiêm trọng thêm.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú không nên sử dụng.
• Thận trọng khi sử dụng ở bệnh nhân hen suyễn, đái tháo đường, động kinh, đau nửa đầu hoặc bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Cũng sử dụng thận trọng ở những bệnh nhân có triglycerid bất thường.

Tác dụng phụ

Trên thực tế, có rất ít tác dụng phụ tiêu cực mà sâm tố nữ gây ra cho người dùng. Tuy nhiên, sử dụng sâm tố nữ quá liều trong thời gian ngắn có thể gây ra các tác dụng phụ ít nghiêm trọng như chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, đau ngực, chảy máu âm đạo bất thường,… Việc sử dụng với liều cao hơn 200 mg/kg cân nặng/ngày sẽ gây tăng sinh tế bào trong tuyến vú.

Nếu dùng liều lượng này kéo dài có thể làm tăng trọng lượng tử cung, giãn nở, và xuất huyết tử cung, viêm thành tử cung, ung thư nội mạc tử cung, tuyến vú; thậm chí là tăng nguy cơ đông máu, đau tim, đột quỵ và ung thư. Do đó, bạn không nên lạm dụng mà nên sử dụng theo đúng liều lượng và thời gian mà bác sĩ quy định.

Để hạn chế tác dụng phụ và đảm bảo an toàn khi dùng, bạn nên trao đổi với bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng loại dược liệu này.

Tương tác thuốc

Phytoestrogen có tác dụng giống estrogen. Vì vậy nó có thể tương tác với một số thuốc sau:

• Corticosteroid: Có thể làm tăng tác dụng dược lý và độc tính.
• Hydantoin (ví dụ, phenytoin): Có thể ảnh hưởng đến nồng độ của các loại thuốc này.
• Hormon tuyến giáp (ví dụ, levothyroxine): Có thể làm giảm nồng độ thyroxine tự do trong huyết thanh.

Báo với nhân viên y tế bất cứ loại thuốc, thực phẩm chức năng, dược liệu nào bạn đang sử dụng để được tư vấn cụ thể nhất.