Mộc hoa trắng là một vị thuốc quý tại nước ta. Từ những bài thuốc dân gian trị viêm đại tràng, kiết lỵ,…, cây mộc hoa trắng đã được nghiên cứu rộng rãi và ứng dụng làm thuốc điều trị các bệnh đại tràng, tiêu chảy.
Tên gọi khác: Mức hoa trắng, mức lá to, mộc vài, thừng mực lá to.
Tên khoa học: Holarrhena antidysenteria Wall.
Họ: Trúc đào (Apocynaceae)
Tổng quan
Tìm hiểu chung về mộc hoa trắng
Mộc hoa trắng là một cây thuốc nam quý với nhiều công dụng có lợi cho sức khỏe. Dược liệu này có thể được tìm thấy ở nhiều quốc gia khác nhau như Ấn Độ, Malaysia, Trung Quốc, Thái Lan,… Tại Việt Nam, mộc hoa trắng mọc hoang ở nhiều nơi mà phổ biến là các tỉnh miền Bắc như Cao Bằng, Lào Cai, Vĩnh Phúc, Lạng Sơn, Phú Thọ,…
Tuỳ vào điều kiện sinh trưởng mà cây mộc hoa trắng có thể lớn hay nhỏ, có khi cây cao lên đến 12m. Một số đặc điểm khác của cây thuốc này là:
- Cây bụi, thân gỗ. Cành cây nhẵn hoặc có mang lông tơ màu đỏ.
- Lá hình bầu dục, mọc đối và gần như không có cuống, không lá kèm, cả phần đầu và đáy đều có thể tròn hoặc nhọn. Lá dài 12 – 15cm, rộng 4 – 8cm, mặt lá bóng, màu xanh lục nhạt.
- Hoa có màu trắng, mọc thành xim ở đầu cành hoặc kẽ lá.
- Quả màu nâu, có vân dọc hơi hình cung dài khoảng 15 – 30cm và rộng 5 – 7mm.
- Hạt hình thuôn, màu nâu nhạt, dài 10 – 20mm, rộng khoảng 2,5mm và dày khoảng 1 – 1,5mm.
Bộ phận dùng của mộc hoa trắng
Hạt và vỏ thân là 2 bộ phận dùng làm thuốc. Để thu hái dược liệu mộc hoa trắng, bạn nên chọn mùa thu đông vì khi ấy quả đã chín già, có thể dùng cả dạng tươi hoặc đem đi phơi/sấy khô để bảo quản dùng dần.
Thành phần hóa học trong mộc hoa trắng
Từ vỏ và hạt cây người ta đã chiết xuất các alkaloid có nhiều công dụng có ích như conessin, conesinidin, conkurchin, holarhenin, kurchine, holarrhemine… Trong vỏ cây chứa 2% các alkaloid trong có consenin. Conessin là alkaloid gây tác dụng dược lý chính của cây và chiếm 2% hoạt chất trong vỏ cây. Trong hạt có từ 36-40% dầu và 0,025% alkaloid.
Tác dụng, công dụng
Mộc hoa trắng có tác dụng gì?
Hạt của cây Mộc hoa trắng có vị đắng và cho đến nay vẫn chưa tìm ra được quy kinh của mộc hoa trắng. Theo y học cổ truyền, mộc hoa trắng thường được sử dụng trong các bệnh lý về đường tiêu hóa như tiêu chảy, chữa lỵ đặc biệt là lỵ amip, viêm đại tràng và dùng để tăng cường chức năng tiêu hóa. Ở Ayurveda và Ấn Độ, loại cây này còn được sử dụng để chữa các bệnh liên quan đến rối loạn máu, rối loạn da cụ thể là sốt, vàng da, thiếu máu và đái tháo đường.
Tác dụng của mộc hoa trắng theo dược lý hiện đại
- Chống tiêu chảy
Tác dụng lên các bệnh đường tiêu hóa là một tác dụng phổ biến của cây mộc hoa trắng được nhiều người biết đến và áp dụng. Theo nghiên cứu trên ba chủng vi khuẩn E.coli, nước sắc từ vỏ cây có hoạt tính chống tiêu chảy. Ngoài ra, cây còn có khả năng ức chế sự sản xuất và bài tiết độc tố của vi khuẩn trong ruột, giảm độc lực của các chủng vi khuẩn gây độc tố ruột. Do đó,mộc hoa trắng có tác động hiệu quả lên nhiều giai đoạn tiêu chảy. Nghiên cứu in vitro cũng cho thấy dịch chiết hạt của mộc hoa trắng có khả năng chống lại vi khuẩn E. coli , Shigella , Staphylococcus aureus và Salmonella typhi và các mầm bệnh gây bệnh tiêu chảy khác.
- Chống ký sinh trùng
Conessin có trong vỏ cây và hạt của cây mộc hoa trắng có khả năng diệt trừ giun, lỵ amip, tác dụng đến cả kén của ký sinh trùng. Để có được hiệu quả như vậy nhờ vào khả năng ức chế tăng trưởng, khử trùng và chống ăn mòn của Conessin. Hiệu lực tương tự như emetin nhưng ít độc, tác dụng đến nhiều dạng ký sinh trùng và dễ sử dụng hơn.
- Ổn định tiểu đường
Mộc hoa trắng đã được nhiều nghiên cứu chứng minh hoạt tính điều trị đái tháo đường, chủ yếu là chiết xuất từ hạt. Chiết xuất ethanol hạt của mộc hoa trắng được chứng minh là có lợi cho bệnh nhân tiểu đường ở liều 300mg/kg.
Dịch chiết nước, ether dầu hoả và metanol của hạt mộc hoa trắng cũng thể hiện hoạt tính chống tăng đường huyết và chống tăng lipid máu ở liều 250mg/kg trọng lượng cơ thể ở chuột.
- Chống ung thư
Chiết xuất ethanol của mộc hoa trắng cũng đã cho thấy khả năng chống lại các tế bào ung thư phổi, đại tràng, gan, buồng trứng, cổ tử cung, miệng và thần kinh.
Ngoài ra, mộc hoa trắng còn được nghiên cứu những hoạt tính như chống co thắt, gây độc tế bào, chống lại gốc tự do, làm hạ huyết áp, chậm nhịp tim,…
Liều dùng
Liều dùng thông thường của mộc hoa trắng là bao nhiêu?
Hạt và vỏ thân là 2 bộ phận được dùng làm thuốc của mộc hoa trắng.Tuỳ vào mục đích sử dụng mà mộc hoa trắng có thể dùng ở dạng cao lỏng hay thuốc bột, với liều lượng khuyến cáo như sau:
- Cao lỏng: Khoảng 1-3g/ngày.
- Cồn từ hạt: Khoảng 2-6g/ngày.
- Bột từ hạt: Khoảng 3-6g/ngày.
- Bột từ vỏ thân: Khoảng 10g/ngày.
Một số bài thuốc có mộc hoa trắng
Mộc hoa trắng chữa bệnh gì?
Bài thuốc chữa viêm đại tràng từ mộc hoa trắng
Bài thuốc 1: Tán một lượng vỏ cây thành bột mịn. Mỗi ngày dùng 10g bột sắc chung với nước uống khi còn ấm.
Bài thuốc 2: Tán hạt thành bột mịn. Mỗi ngày lấy 10g bột này pha với nước uống. Uống nhiều lần và duy trì trong thời gian dài để thấy được hiệu quả.
Bài thuốc chữa kiết lỵ
Tán một lượng vỏ cây khô thành bột mịn. Phần bột vỏ mộc hoa trắng này bạn có thể hoà với nước ấm hoặc đem sắc uống mỗi ngày, liều lượng từ 10-15g. Bạn nên dùng liên tục và đều đặn đến khi triệu chứng của bệnh thuyên giảm.
Lưu ý, thận trọng khi dùng
Khi dùng mộc hoa trắng, bạn nên lưu ý những gì?
Để sử dụng mộc hoa trắng một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.
Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
Mức độ an toàn của mộc hoa trắng
Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng mộc hoa trắng trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.
Ngoài ra, hết sức thận trọng khi dùng dược liệu này cho trẻ nhỏ, không dùng mộc hoa trắng cho trẻ em dưới 3 tuổi.
Tương tác có thể xảy ra với mộc hoa trắng
Mộc hoa trắng có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi muốn dùng bất kỳ loại dược liệu nào.
Mộc hoa trắng là dược liệu có dược tính khá cao. Dù là loại dược liệu dễ dùng làm thuốc nhưng trước khi sử dụng, bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ để đề phòng những rủi ro có thể xảy ra nhé!
[embed-health-tool-bmi]
