Bong gân

Bong gân cổ tay, cổ chân là những chấn thương rất phổ biến, thường nhẹ và có thể điều trị ngay tại nhà. Tuy nhiên, trong trường hợp bong gân nặng không được xử lý phù hợp sẽ khiến khớp của bạn yếu đi, thường xuyên tái phát tạo thành biến chứng đau mạn tính, mất ổn định khớp kéo dài, viêm khớp…

Vậy đâu là nguyên nhân gây ra tình trạng này và làm thế nào để điều trị hiệu quả? Mời bạn tham khảo bài viết sau đây.

Tìm hiểu chung

Bong gân là gì?

Bong gân là tình trạng kéo giãn hoặc rách dây chằng – một dải mô sợi chắc khỏe nối hai xương với nhau. Bong gân cổ chân, cổ tay và đầu gối là những tình trạng phổ biến nhất.

Sự khác biệt giữa bong gân và căng cơ đó là bong gân làm tổn thương dải mô liên kết hai xương với nhau, trong khi căng cơ liên quan đến chấn thương cơ hoặc dải mô liên kết cơ với xương.

Triệu chứng

Dấu hiệu và triệu chứng bong gân là gì?

Tình trạng chấn thương này thường xảy ra đột ngột xung quanh khớp. Các dấu hiệu bong gân có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng, tùy thuộc vào số lượng mô bị tổn thương, gồm:

• Đau
• Sưng
• Bầm tím
• Giới hạn vận động và mất khả năng chịu lực
• Cảm giác có tiếng “bốp” khi xảy ra chấn thương.

Các trường hợp nghiêm trọng có thể liên quan đến các tình trạng khác, như gãy xương. Đến gặp bác sĩ ngay nếu có những triệu chứng bong gân nặng như sau:

• Bạn không thể di chuyển hoặc đứng vững
• Khớp di chuyển(trật) khỏi vị trí bình thường.
• Cảm giác cơn đau thấu xương mặc dù bị chấn thương ở khớp
• Tê cứng ở khu vực tổn thương.

Nguyên nhân

Nguyên nhân bong gân là gì?

Nguyên nhân bị bong gân phổ biến nhất là ngã hoặc chấn thương khớp. Lúc này, khớp có thể vượt quá biên độ vận động bình thường, do đó dây chằng sẽ bị kéo giãn hoặc rách.

Những tình huống dễ khiến bạn bị bong gân bao gồm:

• Đi hoặc chạy trên một đường gồ ghề
• Uốn hoặc xoay khớp đột ngột
• Ngã hoặc tiếp đất bằng cổ tay hoặc bàn tay
• Chơi các môn thể thao thường dùng cổ tay (cầu lông, tennis, bóng rổ…)
• Chấn thương từ các môn thể thao tiếp xúc như đá bóng.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Cách nhận biết bạn bị bong gân

Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ ấn xung quanh khớp để xác định dây chằng nào bị thương. Họ cũng sẽ di chuyển xương tại đó theo các vị trí khác nhau để kiểm tra phạm vi vận động. Tuy nhiên, bộ phận bị bong gân thường sẽ không cử động được nhiều.

X-quang sẽ giúp loại bỏ nguyên nhân gây đau là do gãy xương hoặc các chấn thương xương khác. Nếu không có xương gãy, bác sĩ sẽ cho bạn biết mức độ nghiêm trọng của bong gân dựa trên mức độ sưng, đau và bầm tím.

Hiếm khi, chụp cộng hưởng từ MRI được chỉ định, trừ khi có nghi ngờ dây chằng bị chấn thương nặng, tổn thương sụn hoặc xương, có mảnh xương nhỏ bị vỡ ra trong chấn thương. Muốn thực hiện MRI thường phải đợi hết sưng và bầm tím. Ngoài ra, siêu âm cũng có thể được thực hiện nhằm giúp xác định mức độ tổn thương của dây chằng.

Điều trị bong gân hiệu quả

Điều trị bong gân ban đầu sử dụng phương pháp RICE, có thể chữa khỏi những trường hợp bong gân nhẹ.

• Nghỉ ngơi (Rest): Tránh các hoạt động gây đau, sưng hoặc khó chịu.
• Chườm đá (Ice): Chườm đá giúp giảm sưng. Bạn sử dụng túi nước đá hoặc khăn bọc đá lạnh và chườm trong 15-20 phút mỗi lần; lặp lại sau mỗi 2-3 giờ trong vài ngày đầu sau chấn thương.
• Quấn băng (Compression): Để giúp giảm sưng, băng vùng tổn thương bằng băng thun cho đến khi hết sưng. Bạn đừng quấn quá chặt vì có thể cản trở máu lưu thông. Hãy nới lỏng băng nếu cơn đau tăng lên hoặc bị tê hay sưng vùng quấn băng.
• Nâng cao (Elevation): Kê cao khu vực bị thương trên mức tim, đặc biệt là vào ban đêm cũng sẽ giúp giảm sưng.

Sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen và paracetamol cũng là một cách chữa bong gân tại nhà. Ngoài ra, còn có thể sử dụng các thuốc giảm đau chống viêm tại chỗ (Chứa NSAIDs hoặc các thành phần làm mát như methyl salicylat).

Sau hai ngày đầu, bạn hãy vận động vùng bị thương nhẹ nhàng và sẽ thấy khớp cải thiện dần dần, có thể chịu được trọng lượng hoặc di chuyển mà không bị đau nhiều như ban đầu. Phục hồi từ bong gân có thể mất vài ngày đến vài tháng.

Bác sĩ có thể đề nghị bạn cố định khu vực bằng nẹp hoặc tập vật lý trị liệu để phục hồi chức năng cho bộ phận bị tổn thương.

Trong trường hợp dây chằng bị rách hoặc chấn thương không đáp ứng với những phương pháp kể trên, bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật. Phẫu thuật bao gồm:

• Nội soi khớp: sử dụng thiết bị đặc biệt đưa vào khớp thông qua một vết rạch nhỏ để loại bỏ bất kỳ mảnh xương, sụn lỏng lẻo hay các phần dây chằng bị mắc vào khớp.
• Sửa chữa dây chằng: bác sĩ sẽ sửa chữa dây chằng bị rách bằng chỉ khâu hoặc thay thế dây chằng tổn thương bằng một dây chằng lấy từ vị trí khác.

Sau phẫu thuật bong gân, cần cố định khớp tại đó để dây chằng lành lại. Lúc đó mới bắt đầu vật lý trị liệu để phục hồi khả năng vận động.

Phòng ngừa

Phòng ngừa bong gân bằng cách nào?

Một số cách có thể giúp bạn phòng ngừa bong gân như:

• Tránh vận động khi thấy cơ thể mệt mỏi.
• Thực hiện các bài tập kéo giãn hằng ngày hoặc trước khi vật lý trị liệu để duy trì sức mạnh và sự cân bằng của cơ – xương – khớp.
• Khởi động đúng cách trước khi tập thể dục, việc “làm nóng” các cơ sẽ làm tăng phạm vi chuyển động của chúng, giúp tránh chấn thương.
• Mang giày dép phù hợp, vừa chân có thể hạn chế bị bong gân cổ chân.
• Cẩn thận khi vận động, cảnh giác với những bề mặt trơn hoặc gồ ghề, các chướng ngại vật có thể gây ra tai nạn để không bị chấn thương.
• Không ngồi, đứng ở một vị trí quá lâu hoặc thực hiện các hành động lặp đi lặp lại.
• Ăn uống cân bằng với đa dạng thực phẩm, duy trì cân nặng hợp lý để giữ cho cơ bắp khỏe mạnh.

Thực tế, không phải tất cả tình trạng bong gân đều có thể phòng ngừa được. Tuy nhiên, nếu bạn biết cách chữa, tình trạng này sẽ không để lại biến chứng nghiêm trọng nào.