Nguyên nhân ung thư đại tràng chủ yếu đến từ những thói quen kém lành mạnh trong lối sống thường ngày. Đây cũng là một trong những loại ung thư phổ biến tại Việt Nam.
Ung thư đại tràng (ung thư ruột già) có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở những người trên 50 tuổi. Vậy nguyên nhân ung thư đại tràng là gì? Những yếu tố rủi ro nào khiến bạn dễ mắc bệnh?
Nguyên nhân ung thư đại tràng
Ung thư đại tràng bắt đầu khi các tế bào khỏe mạnh trong ruột già bị đột biến ADN. ADN tạo nên các gen và giúp kiểm soát cách thức hoạt động của tế bào.
Ở trạng thái bình thường, các tế bào sẽ phát triển và phân chia một cách trật tự để duy trì hoạt động của cơ thể. Khi đột biến ADN xảy ra, các tế bào sẽ liên tục phân chia, tích tụ và tạo thành khối u.
Theo thời gian, các tế bào ung thư sẽ phát triển và phá hủy các mô lân cận. Chúng cũng có thể di chuyển đến các bộ phận khác của cơ thể (ung thư di căn), gây khó khăn cho việc điều trị.
Nguyên nhân gây ung thư đại trực tràng là do đột biến gen gây ra, bao gồm đột biến gen di truyền hoặc đột biến gen mắc phải:
Đột biến gen di truyền
Ung thư đại trực tràng có thể xảy ra do các đột biến gen di truyền. Đây là loại đột biến xuất hiện trong mọi tế bào của cơ thể và được truyền trong gia đình từ thế hệ này qua thế hệ khác. Tuy nhiên, trường hợp này chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tất cả các ca mắc ung thư đại tràng.
Đột biến gen mắc phải
Hầu hết các đột biến gen dẫn đến ung thư đại tràng đều là đột biến mắc phải. Đột biến mắc phải xảy ra trong suốt cuộc đời của một người và không truyền lại cho thế hệ sau.
Một số yếu tố nguy cơ nhất định có thể tác động và gây ra những đột biến mắc phải này. Dù vậy, cho đến nay, giới y học vẫn chưa hiểu hết về cơ chế và nguyên nhân gây đột biến.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư đại tràng
Các yếu tố nguy cơ dưới đây có thể làm phát triển nguyên nhân ung thư đại trực tràng.
Thừa cân hoặc béo phì
Bạn sẽ có nhiều nguy cơ phát triển ung thư đại tràng hơn nếu bạn bị thừa cân hoặc béo phì. Việc duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.
Lối sống lười vận động
Càng ít hoạt động thể chất, khả năng bị ung thư đại tràng càng cao. Việc luyện tập thể dục, thể thao thường xuyên, vừa sức có thể giúp ngăn chặn các nguyên nhân gây ra ung thư đại trực tràng.
Chế độ ăn uống không hợp lý
Chế độ ăn nhiều thịt đỏ (như thịt bò, thịt lợn, thịt cừu…) và thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, thịt xông khói…) sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.
Bên cạnh đó, việc chế biến thực phẩm ở nhiệt độ quá cao (bằng các hình thức chiên, nướng…) sẽ tạo ra các hóa chất có hại. Điều này làm tăng nguy cơ ung thư. Ngoài ra, cơ thể thiếu vitamin D cũng làm tăng khả năng mắc bệnh.
Bạn có thể quan tâm: 7 thực phẩm giàu vitamin D có lợi cho sức khỏe
Do đó, bạn hãy xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế các loại thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống có đường để giảm nguy cơ ung thư.
Hút thuốc lá
Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ung thư phổi. Tuy nhiên, nó cũng liên quan đến nhiều căn bệnh ung thư khác, trong đó có ung thư đại tràng. Những người hút thuốc lá trong thời gian dài có nguy cơ mắc và tử vong vì ung thư đại trực tràng cao hơn những người không hút thuốc.
Lạm dụng rượu
Uống rượu ở mức độ hợp lý mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư. Tuy nhiên, uống rượu quá độ lại làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Do đó, bạn nên hạn chế lượng rượu tiêu thụ để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Lượng rượu khuyến nghị: Không nhiều hơn 2 cốc tiêu chuẩn/ngày đối với nam giới và 1 cốc tiêu chuẩn/ngày đối với nữ giới (một cốc tiêu chuẩn chứa 14gr cồn).
Nguy cơ ung thư đại tràng gia tăng ở người lớn tuổi
Nguy cơ ung thư đại trực tràng sẽ tăng lên khi bạn già đi. Dù bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến hơn ở những người trên 50 tuổi.
Tiền sử bệnh lý cá nhân
Bạn có nhiều nguy cơ phát triển ung thư đại tràng nếu đã từng gặp phải các vấn đề sức khỏe sau:
- Polyps tuyến
- Ung thư đại trực tràng: Dù ung thư đã được điều trị nhưng bệnh vẫn có khả năng tái phát ở các phần khác của đại tràng hoặc trực tràng. Trường hợp này có khả năng xảy ra cao hơn nếu bạn bị ung thư đại trực tràng lần đầu khi còn trẻ.
- Bệnh viêm ruột (IBD), bao gồm cả viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn
Tiền sử gia đình mắc ung thư
Những người có cha mẹ, anh chị em hoặc con cái có tiền sử bị ung thư đại tràng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Rủi ro này thậm chí còn tăng lên nếu người thân đó được chẩn đoán mắc bệnh ung thư khi họ dưới 50 tuổi hoặc gia đình có nhiều người cùng bị mắc bệnh.
Bên cạnh đó, người có thành viên trong gia đình từng bị polyp tuyến cũng có nguy cơ bị ung thư đại tràng cao hơn.
Nếu bạn có tiền sử gia đình bị polyp tuyến hoặc ung thư đại trực tràng, hãy tiến hành tầm soát ung thư trước 45 tuổi.
Có hội chứng di truyền
Khoảng 5% những người bị mắc ung thư đại trực tràng là do các hội chứng di truyền. Các hội chứng di truyền phổ biến nhất liên quan đến ung thư đại trực tràng bao gồm:
- Hội chứng Lynch (còn gọi là ung thư đại tràng di truyền không phát sinh polyp – HNPCC)
- Đa polyp gia đình (FAP)
Ngoài ra, một số hội chứng hiếm gặp hơn cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng như hội chứng Peutz-Jeghers (PJS) và đa polyp liên quan đến gen MUTYH (MAP).
Các hội chứng di truyền này không chỉ liên quan đến ung thư đại trực tràng mà còn nhiều loại ung thư khác. Do đó, việc xác định chúng rất quan trọng, giúp bạn có kế hoạch sàng lọc cụ thể cũng như thực hiện các biện pháp phòng ngừa ung thư khi còn trẻ tuổi.
Mắc tiểu đường tuýp 2
Theo nghiên cứu được thực hiện từ 14 nghiên cứu quốc tế riêng biệt về mối liên hệ giữa tiểu đường tuýp 2 và ung thư đại tràng bởi nhóm tác giả từ Đại học California Berkeley, người bị mắc tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ phát triển ung thư đại tràng cao hơn 38% so với những người không bị tiểu đường.
Ngoài ra, còn có một số yếu tố khác như làm ca đêm, các phương pháp điều trị ung thư trước đó (như xạ trị)… cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn để làm rõ ảnh hưởng từ những yếu tố này.
Lưu ý rằng việc có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ trên không có nghĩa là bạn sẽ bị ung thư đại tràng. Ngược lại, cũng có nhiều trường hợp người bị ung thư không có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào.
Hy vọng những thông tin vừa rồi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ung thư đại tràng cũng như các yếu tố rủi ro làm tăng khả năng mắc bệnh. Những thay đổi trong chế độ ăn uống, tăng cường vận động, giảm tiêu thụ rượu và bỏ hút thuốc lá có thể giúp bạn phòng tránh được căn bệnh này.
[embed-health-tool-bmi]
