Tên gốc: Cây chùm ngây, rau chùm ngây

Tên gọi khác: Ba đậu dại, bồn bồn, cây cải ngựa, cây dùi trống, cây dầu bel

Tên khoa học: Moringa oleifera Lamk.

Tên tiếng Anh: Drumstick tree, Horseradish tree, Bel-oil tree

Tìm hiểu chung

Chùm ngây là một loại thảo dược thuộc họ Chùm ngây (Moringaceae) có nguồn gốc từ vùng Tây Bắc Ấn Độ và Pakistan.

Cây nhỏ hay nhỡ, cao 5-10m. Vỏ cây dày, có khía rãnh. Thân non có lông. Lá kép, mọc so le, dài 30-60cm, 6-9 đôi lá chét hình trứng, mọc đối.

Cụm hoa mọc thành chùy ở kẽ lá, hoa màu trắng, hơi giống hoa họ Đậu, đài có 5 răng hình thuôn, uốn cong. Tràng 5 cánh hình thìa, nhị 5, chỉ nhị có lông ở gốc, bầu thượng, 1 ô, có lông.

Quả có thiết diện tam giác, dài 25-30cm hay hơn, mọc thõng xuống, mở làm 3 mảnh. Hạt có 3 cạnh và có cánh màu trắng, dạng màng. Mùa hoa: tháng 4-6, mùa quả: tháng 7-9.

Ở Việt Nam, cây chùm ngây được trồng rải rác ở các tỉnh phía Nam, từ Quảng Nam trở vào. Cây ưa sáng và ưa khí hậu nhiệt đới nóng ẩm.

Bộ phận dùng

Bộ phận dùng làm thuốc của cây chùm ngây bao gồm: rễ và toàn cây.

Cách trồng cây chùm ngây

Chùm ngây là một loại cây rất dễ trồng. Cách trồng chúng rất đơn giản, bạn có thể trồng bằng hạt hay giâm cành. Giâm cành cây phát triển nhanh hơn so với trồng bằng hạt.

Thành phần có trong cây chùm ngây

Chùm ngây chứa protein, vitamin và khoáng chất. Với vai trò là một chất chống oxy hóa, cây giúp bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương. Ngoài ra, các bộ phận của cây chùm ngây còn chứa nhiều thành phần hóa học có hoạt tính đa dạng như alcaloid, benzylanin, pterygospermin…, giúp mang lại nhiều giá trị trong y học.

Trong y học dân gian, cây chùm ngây trị bệnh gì?

Lá và quả của cây chùm ngây được dùng như một loại rau xanh, gọi là rau chùm ngây. Rau được sử dụng để điều trị tình trạng thiếu máu, viêm khớp và các tình trạng đau khớp khác (thấp khớp), hen suyễn, hỗ trợ điều trị ung thư, táo bón, đái tháo đường, tiêu chảy, động kinh, đau bụng, loét dạ dày và ruột, co giật ruột, đau đầu, vấn đề tim mạch, huyết áp cao, sỏi thận, ứ nước, rối loạn tuyến giáp, nhiễm vi khuẩn, nấm, virus và ký sinh trùng.

Trong dân gian, cây chùm ngây có thể được sử dụng để:

• Kích thích tiêu hóa: Cành non, lá non hoặc bánh tẻ, hoa và quả xanh chùm ngây đem luộc ăn có tác dụng kích thích tiêu hóa.
• Lợi sữa: Lá non dùng riêng hoặc phối hợp với các dược liệu khác có thể làm thuốc lợi sữa.
• Lợi tiểu: Lá già phơi khô sắc uống có tác dụng lợi tiểu nhẹ. Ngoài ra, hoa của cây chùm ngây có thể làm thuốc lợi tiểu và thông mật.
• Chữa tê thấp: Dầu ép từ hạt chùm ngây pha loãng dùng xoa bóp chữa tê thấp khớp hoặc bệnh gout.
• Chữa bệnh scorbut và các bệnh viêm xổ: Lá cây chứa nhiều vitamin A và C được xem là có tác dụng chữa bệnh scorbut và các bệnh viêm xổ.
• Làm thuốc gây nôn: Dịch ép lá được dùng làm thuốc gây nôn.
• Trị vết thương: Bột nhão từ lá có thể giúp điều trị vết thương hiệu quả.
• Hạ sốt: Hạt của cây có tác dụng hạ sốt.
• Chất giải độc sâu bọ và rắn cắn: Cao vỏ cây chùm ngây được người Ấn Độ dùng để làm chất giải độc trị sâu bọ và rắn cắn.
• Hỗ trợ và kích thích tăng dục: Quả chùm ngây được xem là thuốc tăng dục và làm tăng độ nhớt của tinh dịch.

Ngoài ra, tác dụng cây chùm ngây đôi khi được dùng trực tiếp trên da để diệt vi trùng hoặc làm se da, điều trị áp xe, gàu, bệnh viêm nướu, rắn cắn, mụn cơm, vết thương…

Dầu từ hạt chùm ngây được sử dụng trong thực phẩm, bào chế nước hoa, các sản phẩm chăm sóc tóc và dầu bôi trơn máy.

Tác dụng của cây chùm ngây trong y học hiện đại

Các nhà khoa học đã nghiên cứu và chỉ ra các tác dụng của cây chùm ngây cụ thể như sau:

• Ngừa ung thư: Lá cây rất giàu chất chống oxy hóa, vitamin C, kẽm và các hoạt chất khác có thể chống lại các gốc tự do, một số chất có thể gây ung thư và gây tổn thương DNA trong tế bào. Một nghiên cứu của Sreelatha và cộng sự vào năm 2011 được công bố trên tạp chí Thực phẩm và chất độc hóa học cho biết chiết xuất từ lá chùm ngây có khả năng ngăn ngừa ung thư phát triển. Loại lá này cũng chứa niazimicin, một hợp chất ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư.
• Giảm nguy cơ mắc bệnh tim: Một vài nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng lá cây có tác dụng hạ cholesterol giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Ngoài ra, các chất chống oxy hóa mạnh trong chiết xuất lá có thể giúp ngăn ngừa tổn thương tim và cũng được chứng minh là giúp duy trì một trái tim khỏe mạnh.
• Bảo vệ gan: Một nghiên cứu của Das N, Sikder K và cộng sự vào năm 2012 cho thấy lá chùm ngây có chứa sillymarin có thể làm tăng chức năng men gan. Nó cũng bảo vệ gan khỏi tổn thương sớm có thể gây ra do việc tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo…
• Giảm lượng đường trong máu: Một nghiên cứu của Gupta R và cộng sự tiến hành năm 2002 được công bố trên tạp chí Đái tháo đường (Ấn Độ) đã đề cập rằng các chất có trong lá chùm ngây giúp giảm lượng đường trong máu, cũng như đường và protein trong nước tiểu. Do đó, loại thảo dược này rất tốt với bệnh nhân đái tháo đường. Ngoài ra, các nhà khoa học tin rằng những tác động này là do các hợp chất thực vật như isothiocyanates tác động.
• Giảm huyết áp cao: Lá của thảo dược chứa isothiocyanate và niaziminin, các hợp chất giúp ngăn chặn tình trạng động mạch bị dày lên, gây ra tình trạng cao huyết áp.
• Tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện quá trình trao đổi chất của cơ thể: Một nghiên cứu của Yu Yang và cộng sự vào năm 2012 đã chỉ rõ các hoạt chất chống oxy hóa, vitamin C và kẽm có trong lá chùm ngây có thể giúp cải thiện các hoạt động tế bào miễn dịch. Nhờ đó, hệ miễn dịch làm tốt vai trò là rào cản ngăn virus, vi khuẩn hoặc các gốc tự do đi vào cơ thể.
• Ngừa thiếu máu: Bạn có biết 100g bột lá khô chứa khoảng 28mg sắt, cao hơn so với lượng sắt trong thịt bò và các loại thịt động vật khác. Do đó, việc ăn loại rau này rất hữu ích cho các bệnh nhân thiếu máu do thiếu sắt.
• Hỗ trợ điều trị sỏi thận: Với đặc tính giúp lợi tiểu, lá chùm ngây có thể giúp cơ thể bạn phá hủy sỏi thận và loại bỏ tinh thể hình thành sỏi.

• Nuôi dưỡng làn da và mái tóc khỏe mạnh: Dầu từ hạt chùm ngây rất hữu ích trong việc bảo vệ tóc chống lại các gốc tự do, giữ tóc luôn sạch sẽ và khỏe mạnh. Không chỉ chứa sitokinin, một loại hormone có thể giữ làn da khỏe mạnh, nó còn chứa nhiều vitamin C, chất chống oxy hóa giúp bảo vệ da tránh khỏi vấn đề lão hóa.
• Chữa táo bón: Lá có chứa nhiều chất xơ hòa tan và không hòa tan có tác dụng ngăn ngừa và chữa táo bón. Vì vậy, nếu gặp phải vấn đề này, bạn hãy dùng rau để nấu canh thường xuyên.
• Tăng cường khả năng hồi phục của cơ thể: Rau chùm ngây là nguồn bổ sung các dưỡng chất thiết yếu giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể. Nhờ đó, cơ thể bạn chống lại sự tấn công của các bệnh như cúm, sốt cỏ khô hoặc dị ứng.
• Lợi sữa: Một nghiên cứu của Corazon P Estrella, khoa Nhi thuộc Trung tâm y khoa PGH, công bố năm 2000, cho biết chiết xuất từ lá của loại thảo mộc này có thể giúp tăng hoặc thậm chí tăng gấp đôi số lượng sữa sản xuất ở phụ nữ cho con bú.
• Giảm viêm: Hầu hết các loại trái cây, rau, thảo mộc và gia vị đều có đặc tính kháng viêm. Song mức độ của chúng phụ thuộc vào loại và lượng hợp chất chống viêm mà chúng chứa. Các nhà khoa học tin rằng isothiocyanates có trong lá, vỏ và hạt chùm ngây là các hợp chất chống viêm hiệu quả.
• Bảo vệ cơ thể chống độc tính của asen: Một nghiên cứu đã báo cáo rằng chiết xuất từ lá của chùm ngây có thể làm giảm tác dụng của asen trong thực phẩm, nước uống và đất. Asen là một độc chất có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như chứng tăng dày sừng, viêm da, bệnh tim mạch, suy thận, đái tháo đường và thậm chí một số loại ung thư.
• Hỗ trợ sức khỏe não bộ: Lá chùm ngây chứa nhiều khoáng chất như sắt, kẽm và các chất chống oxy hóa… có thể bảo vệ tế bào não khỏi những tổn thương gây ra bởi các hoạt động gốc tự do nào trong cơ thể.
• Giúp giảm cân: Một nghiên cứu được tiến hành bởi trường Đại học Rugers (Mỹ) đã chứng minh: hoạt chất isothiocyanate có trong rau có thể ngăn chặn cơ thể hấp thu chất béo hoặc cholesterol, nhờ đó giúp giảm cân hiệu quả.

Dạng dùng của cây chùm ngây là gì?

Cây chùm ngây có các dạng dùng như sau:

• Trà
• Bột
• Cốm dinh dưỡng

Liều dùng thông thường của chùm ngây là gì?

Liều dùng của chùm ngây có thể khác nhau đối với những bệnh nhân khác nhau. Liều lượng dựa trên tuổi của bạn, tình trạng sức khỏe và một số vấn đề cần quan tâm khác. Có thể sẽ không an toàn nếu bạn sử dụng với liều lượng quá mức. Hãy thảo luận với thầy thuốc và bác sĩ để tìm ra liều dùng thích hợp.

Chùm ngây đã được sử dụng an toàn với liều 6g mỗi ngày trong vòng 3 tuần. Vẫn chưa có thông tin chính xác về độ an toàn của chùm ngây với liều được sử dụng trong thuốc. Nếu sử dụng loại thảo mộc này dưới dạng đã bào chế, bạn nên đọc kỹ thông tin trên nhãn bao bì.

Cây chùm ngây có những tác dụng phụ nào?

Cây chùm ngây có thể an toàn khi uống và sử dụng đúng cách, đúng liều. Lá, quả và hạt có thể an toàn khi dùng dưới dạng thực phẩm. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn tránh ăn rễ và sử dụng chất chiết xuất của cây mà không có chỉ định và hướng dẫn liều lượng cụ thể của thầy thuốc. Những bộ phận của cây có thể chứa chất độc gây tê liệt và tử vong.

Hiện chưa có công trình nghiên cứu cụ thể nào chỉ ra các tác dụng phụ của cây chùm ngây. Tuy nhiên, theo nhiều nguồn thông tin, cây chùm ngây có các tác dụng phụ như làm tổn thương gan và thận, tê liệt, gây tiêu chảy nhẹ. Để tránh những tác dụng phụ, bạn có thể tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi dùng.

Mức độ an toàn của cây chùm ngây như thế nào?

Nếu đang mang thai, bạn không nên sử dụng rễ, vỏ cây hay hoa chùm ngây. Với phụ nữ mang thai, việc sử dụng rễ, vỏ cây, hoa có thể gây sẩy thai. Nguyên do là các chất có trong rễ, vỏ cây và hoa có thể khiến tử cung co bóp. Không có đủ thông tin về sự an toàn khi sử dụng các bộ phận khác của chùm ngây trong thời kỳ mang thai. Tốt nhất, bạn không nên dùng nó.

Chùm ngây đôi khi được sử dụng để tăng lượng sữa mẹ. Một số nghiên cứu cho thấy nó có thể hỗ trợ việc này, nhưng không có đủ thông tin để biết liệu thảo dược này có an toàn cho trẻ đang bú sữa mẹ không. Vì vậy, bạn nên tránh dùng chùm ngây khi đang cho con bú hoặc tham vấn ý kiến của thầy thuốc nếu muốn dùng loại thảo mộc này.

Cây chùm ngây có thể tương tác với những gì?

Thảo dược này có thể tương tác với những thuốc bạn đang dùng hay tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn. Hãy tham khảo ý kiến của thầy thuốc hay bác sĩ trước khi sử dụng nhé.

Một số nguy cơ mà chùm ngây có thể gây ra khi dùng cùng các thuốc trị bệnh như:

• Levothyroxine: Thuốc được sử dụng để điều trị suy tuyến giáp. Hợp chất trong lá có thể hỗ trợ chức năng tuyến giáp, nhưng không nên dùng nó kết hợp với thuốc tuyến giáp khác.
• Thuốc trị bệnh đái tháo đường: Thuốc điều trị đái tháo đường được sử dụng nhằm hạ đường huyết. Song chùm ngây cũng có tác dụng tương tự nên bạn không nên sử dụng cùng nhau để tránh mức đường huyết xuống quá thấp.
• Thuốc điều trị bệnh cao huyết áp: Cây chùm ngây còn có hiệu quả trong việc hạ huyết áp. Do đó, bạn tránh dùng cùng các loại thuốc làm hạ huyết áp khác.

Cây chùm ngây mang lại nhiều giá trị trong đời sống và y học. Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý một số điểm trước khi sử dụng. Để thu được hiệu quả tối đa, bạn hãy tham khảo ý kiến thầy thuốc và bác sỹ trước khi sử dụng.