4 nguyên nhân gây tiêu chảy thường gặp và cách xử lý hiệu quả

Tiêu chảy là một tình trạng thường gặp và có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất [4]. Việc xác định đúng nguyên nhân gây tiêu chảy sẽ giúp bạn có hướng điều trị hiệu quả, tránh các biến chứng nghiêm trọng như mất nước và tử vong [1], [2].

Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu phân lỏng, nhiều nước từ 3 lần trở lên trong ngày. Tình trạng này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc đi kèm với các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau bụng, sụt cân… [2]. Đa số các trường hợp tiêu chảy là cấp tính, chỉ kéo dài vài ngày và thường có liên quan nhiều đến việc mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột [3], [4].

Đường ruột của con người chứa một lượng lớn, đa dạng các vi sinh vật, bao gồm vi khuẩn, nấm, động vật nguyên sinh và virus. Các vi sinh vật trong đường ruột chung sống hòa bình với nhau, có vai trò ức chế sự xâm nhập của mầm bệnh từ môi trường bên ngoài cũng như tham gia vào các chức năng sinh lý và quá trình hấp thụ dinh dưỡng của đường ruột. Bất kỳ nguyên nhân nào gây ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột đều có thể dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, trong đó có tiêu chảy [4].

Dưới đây là một số tác nhân có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và dẫn đến tiêu chảy mà bạn cần cảnh giác:

4 nguyên nhân gây tiêu chảy thường gặp bạn cần cảnh giác

Chế độ ăn uống chứa vi sinh vật có hại

Các loại vi sinh vật như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và nấm có hại từ môi trường bên ngoài có thể xâm nhập vào đường tiêu hóa thông qua đồ ăn, thức uống. Khi vào cơ thể, các tác nhân này ức chế sự phát triển và làm giảm số lượng vi sinh vật có lợi trong đường ruột. Không những vậy, chất độc từ mầm bệnh còn kích hoạt phản ứng miễn dịch và tác động đến chức năng bình thường của hệ tiêu hóa. Cả hai cơ chế trên đều góp phần dẫn đến tình trạng tiêu chảy [4].

Các vi sinh vật thường gặp có khả năng gây tiêu chảy qua đường ăn uống là vi khuẩn E. coli, Salmonella và Listeria, ký sinh trùng Cryptosporidium và Giardia, virus noro và virus rota [5].

Căng thẳng do áp lực công việc và cuộc sống

Khi chúng ta căng thẳng, lo lắng, cơ thể sẽ sản xuất ra một lượng lớn hormone giải phóng corticotropin (CRH) làm tăng nhu động ở ruột và gây ảnh hưởng đến quá trình tái hấp thu nước từ phân, khiến phân lỏng, nhiều nước. Không những thế, căng thẳng tâm lý cũng ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó gây tiêu chảy [7].

Tận hưởng rượu bia “quá đà”

Rượu bia ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe đường tiêu hóa theo nhiều cách khác nhau. Các loại thức uống này có khả năng gây kích thích dạ dày sản xuất nhiều axit, dẫn đến kích ứng, viêm ở đường ruột và từ đó gây tiêu chảy. Rượu bia cũng đẩy nhanh quá trình tiêu hóa và ngăn ruột già tái hấp thu nước trong phân, khiến phân đi ra ngoài nhanh hơn và kèm theo nhiều nước.

Ngoài ra, rượu bia cũng tiêu diệt một số loài vi sinh vật có lợi hoặc cho phép các loài vi sinh vật có hại phát triển nhanh chóng, từ đó gây rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột và dẫn đến tiêu chảy [8].

Dùng kháng sinh

Khoảng 5 – 49% bệnh nhân sử dụng thuốc kháng sinh có thể bị tiêu chảy sớm hoặc có khi đến 2 tháng sau khi kết thúc điều trị [9],[18]. Nguyên nhân là do kháng sinh có thể làm xáo trộn sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột, khiến vi khuẩn C. difficile phát triển vượt ngoài tầm kiểm soát, tạo ra độc tố tấn công lớp niêm mạc ruột và dẫn đến tiêu chảy.

Hầu như tất cả các thuốc kháng sinh đều có thể gây tiêu chảy. Trong đó, phổ biến nhất là kháng sinh thuộc các nhóm macrolid, cephalosporin, fluoroquinolon hoặc penicillin [10].

Cách điều trị tiêu chảy hiệu quả, giúp đường ruột khỏe mạnh

Hầu hết các trường hợp tiêu chảy cấp sẽ tự khỏi trong vòng vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, bạn có thể áp dụng một số biện pháp tại nhà để kiểm soát và làm giảm triệu chứng gặp phải. Trong trường hợp vẫn bị tiêu chảy dù đã áp dụng các phương pháp này, bác sĩ có thể để nghị bạn dùng thuốc. [11]. Dưới đây là một số phương pháp bạn có thể thực hiện để kiểm soát và điều trị tình trạng tiêu chảy [11]:

• Bổ sung thêm nước: Người bị tiêu chảy dễ mất nước nên bạn cần bổ sung thêm nhiều nước trong giai đoạn này. Bạn có thể uống nước lọc, nước canh hoặc nước trái cây nhưng cần tránh rượu bia và thức uống chứa caffeine.
• Thay đổi chế độ ăn uống: Bạn nên ăn thức ăn loãng và các thực phẩm chứa ít chất xơ dần dần đến khi hết tiêu chảy. Hãy thêm các loại thực phẩm như bánh mì nướng, trứng, cơm hoặc thịt gà vào chế độ ăn uống của mình. Bên cạnh đó, bạn cần tránh các sản phẩm từ sữa, các loại thức ăn chứa nhiều chất béo và chất xơ trong vài ngày khi bị tiêu chảy.
• Dùng thuốc tiêu chảy: Các thuốc tiêu chảy như loperamide và bismuth subsalicylate có thể giúp giảm số lần đi tiêu và kiểm soát các triệu chứng nghiêm trọng khác của tiêu chảy. Tuy nhiên, một số trường hợp tình trạng tiêu chảy có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi dùng các loại thuốc này. Tốt nhất, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Bổ sung vi sinh vật có lợi – “Đánh bay” nỗi lo tiêu chảy và chăm sóc sức khỏe đường ruột lâu dài

Dù nguyên nhân gây tiêu chảy là gì, việc bổ sung các vi sinh vật có lợi có thể giúp bạn khôi phục lại sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột, giúp giảm và phòng ngừa tiêu chảy hiệu quả. Những vi sinh vật này có nhiều trong các loại thực phẩm lên men như sữa chua, dưa cải muối, dưa chua, súp miso, kim chi, phô mai…[12]

Khi bị tiêu chảy, hệ vi sinh đường ruột có thể bị mất cân bằng, khả năng hấp thu của đường ruột có thể bị giảm sút, lúc này việc dùng thực phẩm để bổ sung lợi khuẩn tự nhiên có thể không hiệu quả. Ngoài ra, những loại thực phẩm lên men này cũng không phù hợp với khẩu vị của tất cả mọi người. Chính vì vậy, bên cạnh việc bổ sung vi sinh vật có lợi thông qua thực phẩm, một giải pháp hiệu quả và toàn diện hơn đó là sử dụng các sản phẩm bổ sung như men ống vi sinh để cung cấp thêm vi sinh vật có lợi cho đường tiêu hóa. Men ống vi sinh chứa các vi sinh vật có lợi, thường là vi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm tình trạng tiêu chảy [3].

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên ưu tiên lựa chọn các loại men ống vi sinh đáp ứng được các tiêu chí sau [14], [15], [16]:

• Có dạng bào chế an toàn, dung nạp tốt và đạt chất lượng cao
• Có khả năng di chuyển đến ruột ở dạng sống
• Có khả năng tái cân bằng hệ vi sinh đường ruột
• Tồn tại được trong môi trường axit dạ dày, chịu được nhiệt độ môi trường bên ngoài và ảnh hưởng của kháng sinh

Hiện nay, trên thị trường có các loại men ống vi sinh chứa bào tử của lợi khuẩn Bacillus Clausii, được bào chế dưới dạng uống đơn giản, dễ sử dụng hàng ngày. Các sản phẩm này cung cấp cho đường tiêu hóa gần 4 tỷ bào tử thuộc chủng Bacillus Clausii được chứng minh có khả năng sống sót tốt qua quá trình tiêu hóa nhờ khả năng chống chịu được môi trường axit mật và pH thấp để nảy mầm thành tế bào sinh dưỡng trong đường tiêu hóa. Cuối cùng, chúng sẽ nhân lên, tương tác với hệ vi sinh đường ruột. Men ống vi sinh chứa bào tử Bacillus Clausii cũng vì vậy hoạt động tốt hơn trong đường tiêu hóa [17]. Bạn có thể lựa chọn các sản phẩm này để bổ sung thêm các vi sinh vật có lợi và cải thiện sức khỏe đường ruột.

Nguyên nhân gây tiêu chảy rất đa dạng, thường gặp nhất là chế độ ăn uống kém lành mạnh, căng thẳng, rượu bia và thuốc kháng sinh. Thông thường, tình trạng này sẽ tự khỏi sau vài ngày và không cần phải điều trị. Nếu bị tiêu chảy, bạn có thể áp dụng một số phương pháp để kiểm soát triệu chứng ngay lúc đó, cũng như cần chủ động bổ sung thêm các vi sinh vật có lợi thông qua chế độ ăn uống và việc sử dụng men ống vi sinh 4 tỷ bào tử Bacillus Clausii để cải thiện sức khỏe đường ruột.