Tìm hiểu chung
Ung thư chưa rõ nguyên phát là gì?
Ung thư chưa rõ nguyên phát (carcinoma of unknown primary) là một bệnh hiếm gặp khi mà các tế bào ác tính (ung thư) được tìm thấy trong cơ thể nhưng lại không thể xác định vị trí bắt đầu.
Thông thường, ung thư được chẩn đoán khi các bác sĩ phát hiện ra loại ung thư nguyên phát (nơi tế bào ung thư bắt đầu hình thành và phát triển). Nếu các tế bào này lan sang bộ phận khác (di căn), những vị trí ung thư di căn cũng được xác định.
Trong ung thư chưa rõ nguyên phát, bác sĩ tìm thấy những vị trí ung thư di căn nhưng lại không xác định được khối u nguyên phát ở đâu.
[embed-health-tool-bmi]
Triệu chứng
Những dấu hiệu và triệu chứng ung thư chưa rõ nguyên phát
Dấu hiệu và triệu chứng của ung thư sẽ phụ thuộc vào bộ phận nào trong cơ thể có tế bào ung thư di căn đến. Người bệnh có thể cảm thấy:
- Một khối u cảm nhận được qua da
- Đau đớn ở một khu vực nào đó trên cơ thể và không giảm đi
- Thay đổi thói quen đi vệ sinh, chẳng hạn như bị táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài
- Đi tiểu thường xuyên
- Ho dai dẳng hoặc khàn giọng
- Sốt không rõ nguyên nhân
- Đổ mồ hôi đêm
- Sụt cân không chủ ý hoặc mất cảm giác ngon miệng
Nguyên nhân
Nguyên nhân ung thư chưa rõ nguyên phát là gì?
Nhìn chung, ung thư hình thành khi các tế bào có đột biến xảy ra trong ADN. Một số đột biến nhất định có thể làm cho tế bào nhân lên không kiểm soát và kéo dài thời gian sống trong khi các tế bào bình thường chết đi. Khi đó, những tế bào bất thường tích lũy dần lên và hình thành khối u. Sau đó các tế bào trong khối u có thể vỡ ra và lan rộng (di căn) đến các bộ phận khác.
Trong ung thư chưa rõ nguyên phát, bác sĩ tìm thấy những tế bào ung thư đã lan rộng trong cơ thể nhưng lại không tìm được khối u nguyên phát ở đâu.
Để lựa chọn được phương án điều trị phù hợp nhất, bác sĩ sẽ cố gắng tìm ra vị trí khối u ác tính bắt nguồn. Đôi khi, ung thư nguyên phát sẽ không bao giờ được tìm ra.
Ung thư nguyên phát không xác định được có thể vì một trong những lý do sau:
- Ung thư nguyên phát quá nhỏ và có tốc độ phát triển chậm.
- Hệ thống miễn dịch đã tiêu diệt được các tế bào ung thư nguyên phát.
- Ung thư nguyên phát đôi khi được loại bỏ mất trong quá trình phẫu thuật cho một vấn đề khác nhưng bác sĩ không biết có khối u ác tính hình thành. Ví dụ, ung thư ở tử cung bị cắt bỏ trong phẫu thuật cắt tử cung để điều trị nhiễm trùng nặng.
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư nguyên phát là gì?
Nguy cơ dẫn đến ung thư chưa rõ nguyên phát có thể liên quan đến:
- Tuổi tác. Loại ung thư này có nhiều khả năng xảy ra ở những người trên 60 tuổi.
- Tiền sử gia đình bị ung thư. Một số bằng chứng cho thấy ung thư chưa rõ nguyên phát có thể liên quan đến tiền sử bệnh của các thành viên trong gia đình, chẳng hạn như từng có người bị ung thư ảnh hưởng đến phổi, thận hay đại tràng.
Chẩn đoán và điều trị
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán ung thư chưa rõ nguyên phát?
Các kỹ thuật y tế được sử dụng trong chẩn đoán ung thư chưa rõ nguyên phát gồm:
- Khám sức khỏe. Bác sĩ sẽ hỏi về các dấu hiệu và triệu chứng bạn có, đồng thời kiểm tra các vị trí liên quan để có thể đưa ra chẩn đoán ban đầu.
- Xét nghiệm hình ảnh. Các xét nghiệm hình ảnh như chụp X-quang, CT hay MRI đều có thể hỗ trợ quá trình chẩn đoán.
- Sinh thiết. Bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô để thực hiện xét nghiệm sinh hóa, phân tích các tế bào đó có phải là ung thư hay không và chúng có nguồn gốc ở đâu.
Nếu các xét nghiệm ban đầu không giúp bác sĩ tìm ra loại ung thư nguyên phát, bạn sẽ cần thực hiện thêm một vài xét nghiệm bổ sung khác:
- Khám sức khỏe lại. Bác sĩ sẽ kiểm tra cẩn thận cơ thể bạn để tìm các dấu hiệu của ung thư.
- Xét nghiệm hình ảnh. Bạn có thể phải thực hiện thêm một xét nghiệm hình ảnh khác với lần đầu để tìm kiếm dấu hiệu ung thư, có thể là chụp CT hoặc PET.
- Xét nghiệm máu. Các xét nghiệm máu giúp kiểm tra chức năng các cơ quan sẽ cho thấy ung thư có gây ảnh hưởng đến cơ quan nào (như thận, gan) không. Một vài xét nghiệm máu giúp tìm kiếm các chất chỉ dấu ung thư (tumor marker) sẽ giúp chẩn đoán dễ dàng hơn. Ví dụ, kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA) trong ung thư tuyến tiền liệt, kháng nguyên ung thư CA-125 ở ung thư buồng trứng.
- Nội soi. Bác sĩ có thể sử dụng một ống dài, mỏng với một đầu có gắn camera và luồn vào bên trong cơ thể để quan sát và tìm dấu hiệu của tế bào ung thư. Ống nội soi có thể được đưa qua miệng đi vào phổi, thực quản, dạ dày, gan hay ruột non. Nếu muốn kiểm tra đại tràng, trực tràng thì ống nội soi sẽ được đưa vào qua hậu môn.
- Các xét nghiệm chuyên sâu trong phòng thí nghiệm. Các chuyên gia chuyên phân tích máu và mô cơ thể sẽ tiến hành những xét nghiệm chi tiết hơn cho các tế bào ung thư để có thêm cơ sở chẩn đoán.
Những xét nghiệm trên sẽ giúp bác sĩ xác định ung thư nguyên phát ở đâu. Nếu vẫn không thể tìm thấy vị trí bắt nguồn các tế bào ác tính, bạn sẽ được chẩn đoán bị ung thư chưa rõ nguyên phát. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm vẫn giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Những phương pháp điều trị ung thư chưa rõ nguyên phát
Để xác định xem phương pháp điều trị nào tốt nhất, bác sĩ sẽ quan sát vị trí các tế bào ung thư được tìm thấy, xem loại tế bào bình thường nào gần giống với chúng nhất cùng với các kết quả xét nghiệm. Kế hoạch điều trị sẽ được cá nhân hóa cho từng trường hợp.
- Hóa trị. Hóa trị sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư. Thuốc hóa trị có thể được truyền qua tĩnh mạch ở cánh tay hoặc dùng theo đường uống, có khi áp dụng cả hai cách này. Bác sĩ sẽ khuyến cáo dùng phương pháp này khi bạn có tế bào ung thư ở nhiều nơi trong cơ thể.
- Xạ trị. Xạ trị sử dụng chùm tia có năng lượng cao như tia X và proton để tiêu diệt tế bào ung thư. Trong quá trình xạ trị, bạn nằm yên trên một chiếc giường đặc biệt và máy chiếu tia phóng xạ sẽ di chuyển xung quanh, hướng bức xạ đến các điểm được đánh dấu. Phương pháp này dùng cho ung thư chưa rõ nguyên phát có tế bào ung thư nằm giới hạn ở một vùng, cũng như giúp kiểm soát các triệu chứng như ung thư phát triển gây đau đớn, khó chịu.
- Phẫu thuật. Phẫu thuật cắt bỏ khối u có thể là một lựa chọn điều trị ung thư chưa rõ nguyên phát có các tế bào ung thư tập trung tại khu vực nào đó, chẳng hạn như hạch bạch huyết hay gan. Bác sĩ cũng thường chỉ định xạ trị ngay sau khi phẫu thuật để tiêu diệt hết các tế bào ung thư còn sót lại.
- Liệu pháp hormone. Phương pháp này giúp loại bỏ các hormone hoặc ngăn chặn hoạt động của hormone để kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư. Hormone được sản xuất từ các tuyến nội tiết trong cơ thể và bài tiết vào máu. Một số hormone có thể khiến một vài loại ung thư nhất định phát triển. Nếu các xét nghiệm cho thấy tế bào ung thư xuất hiện ở những nơi có thụ thể liên kết với hormone, liệu pháp hormone có thể được thực hiện.
- Chăm sóc hỗ trợ (giảm nhẹ). Chăm sóc hỗ trợ là chăm sóc y khoa chuyên biệt tập trung vào việc giảm đau và các triệu chứng khác của bệnh. Phương pháp này có thể được sử dụng trong khi bạn trải qua các phương pháp điều trị tích cực khác như phẫu thuật, hóa trị hay xạ trị.
