Hít thở khí nitơ dưới áp suất cao sẽ gây ra trạng thái say nitơ. Hầu hết thợ lặn đều gặp phải triệu chứng liên quan khi ở độ sâu 30,5m nhưng đôi khi, họ có thể gặp phải tình trạng này ở độ sâu mới chỉ 10m.

Tìm hiểu chung

Say nitơ là gì?

Say nitơ (Nitrogen narcosis) là một tình trạng thường xảy ra ở những thợ lặn sâu dưới biển, có thể được xem như là một bệnh nghề nghiệp. Trạng thái này còn có nhiều tên gọi khác trong tiếng Anh, như là:

• Narks
• Rapture of the deep
• Hiệu ứng martini (the martini effect)
• Inert gas narcosis

Thở lặn sâu dưới biển sẽ sử dụng bình oxy để giúp họ có thể thở dưới nước. Bình dưỡng khí đó thường chứa hỗn hợp oxy, nitơ và các khí khác. Khi thợ lặn di chuyển xuống độ sâu hơn 30,5m, áp suất tăng lên có khả năng làm thay đổi các khí này. Lúc đó, thợ lặn hít các khí chịu biến đổi có thể tạo ra các triệu chứng bất thường, khiến họ có cảm giác như say rượu.

Mặc dù tính trạng say nitơ chỉ xảy ra trong thời gian ngắn nhưng nó có thể gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe lâu dài.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng say nitơ

Hầu hết thợ lặn mô tả trạng thái say nitơ có cảm giác khó chịu, choáng váng như say rượu.

Các triệu chứng phổ biến của say nitơ bao gồm:

• Phán đoán kém
• Mất trí nhớ tạm thời
• Khó tập trung
• Có cảm giác hưng phấn
• Mất phương hướng
• Giảm chức năng thần kinh và cơ bắp
• Tập trung quá mức vào một khu vực cụ thể
• Ảo giác

Trường hợp nghiêm trọng hơn có thể khiến người gặp phải tình trạng này rơi vào trạng thái hôn mê, thậm chí là tử vong.

Các triệu chứng say nitơ có xu hướng bắt đầu xuất hiện khi thợ lặn xuống đến độ sâu khoảng 30,5m và trở nên nặng hơn khi lặn sâu thêm nữa. Đến độ sâu khoảng 91m, những triệu chứng bắt đầu trở nên nghiêm trọng.

Khi thợ lặn trở lên trên mặt nước, triệu chứng thường biến mất trong vòng vài phút. Tuy nhiên, một số tình trạng gặp phải khi say nitơ như mất phương hướng và phán đoán kém có thể khiến thợ lặn di chuyển xuống sâu hơn. Điều đó dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân

Nguyên nhân say nitơ là gì?

Các nhà nghiên cứu vẫn chưa ra tìm ra nguyên nhân chính xác gây nên tình trạng say nitơ.

Khi hít thở không khí nén từ bình dưỡng khí chịu nhiều áp lực dưới nước, chúng có thể làm tăng áp lực oxy và nitơ trong máu. Điều đó gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, cơ chế cụ thể của hiện tượng này vẫn chưa được tìm ra.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ say nitơ bao gồm:

• Nhiệt độ lạnh (làm hạ thân nhiệt)
• Lặn xuống quá nhanh
• Lo lắng
• Sử dụng rượu, thuốc an thần
• Mệt mỏi
• CO₂ quá nhiều

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán say nitơ?

Say nitơ thường xảy ra trong khoảng thời gian đang lặn sâu dưới biển nên hiếm khi nào được bác sĩ chẩn đoán. Thay vào đó, bản thân thợ lặn hoặc đồng nghiệp đi cùng sẽ nhận thấy các triệu chứng khác lạ như đã đề cập ở trên.

Khi bạn lên lại mặt đất hay tàu thuyền, hãy tìm cách điều trị khẩn cấp nếu các triệu chứng này không biết mất sau vài phút.

Những phương pháp điều trị say nitơ

Cách điều trị chính cho tình trạng say nitơ chỉ đơn giản là đưa người có triệu chứng lên trên mặt nước. Nếu có các triệu chứng nhẹ, bạn có thể di chuyển lên vùng nước cao hơn so với những người cùng lặn khác và chờ cho đến khi chúng biến mất hoàn toàn.

Khi các triệu chứng không còn nữa, bạn có thể tiếp tục lặn từ từ xuống sâu hơn, tuy nhiên không nên lặn đến mức mà bạn có các biểu hiện ban đầu.

Nếu các triệu chứng không giảm bớt khi bạn đã di chuyển lên phía trên gần mặt nước, hãy dừng việc lặn và trở về tàu thuyền hay mặt đất.

Để tiếp tục lặn sau này, bạn có thể cần sử dụng bình dưỡng khí có hỗn hợp khí oxy với các khí khác. Ví dụ, hỗn hợp khí oxy với hydro hay heli thay cho nitơ có thể không gây ra tình trạng trên. Tuy nhiên, bạn vẫn có nguy cơ gặp phải các tình trạng liên quan đến lặn khác, chẳng hạn như bệnh giảm áp.

Hãy thử trao đổi với bác sĩ hoặc các chuyên gia lặn lâu năm để có thêm kinh nghiệm và những cách giúp tránh bị say nitơ trong những lần lặn tiếp theo.

Biến chứng

Say nitơ có thể gây ra những biến chứng nào?

Say nitơ là một tình trạng khá phổ biến và chỉ xảy ra tạm thời nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc chúng không gây nên những tác động lâu dài cho sức khỏe. Một số người bị mất phương hướng do say nitơ khiến họ không thể di chuyển đúng hướng lên trên bề mặt nước. Vài trường hợp khác thì thợ lặn rơi vào trạng thái hôn mê khi vẫn còn ở sâu dưới nước.

Cố gắng di chuyển quá nhanh lên trên bề mặt nước cũng có thể gây ra nhiều biến chứng, Khi đó, bệnh giảm áp có thể xảy ra, liên quan đến tình trạng áp suất bị giảm nhanh chóng. Bệnh giảm áp có thể gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng, bao gồm hình thành cục máu đông và gây tổn thương mô.

Hãy tìm kiếm các trợ giúp y tế khẩn cấp nếu có những triệu chứng sau đây khi trở lên mặt nước:

• Mệt mỏi
• Mất cảm giác ngon miệng
• Đau đầu
• Khó chịu
• Đau gân, khớp hoặc cơ
• Sưng
• Chóng mặt
• Đau ở ngực
• Khó thở
• Tầm nhìn đôi (song thị)
• Gặp khó khăn khi nói chuyện
• Yếu cơ, chủ yếu ở một bên cơ thể

Bạn cũng có thể giảm nguy cơ mắc bệnh giảm áp bằng cách:

• Từ từ di chuyển lên mặt nước
• Ngủ ngon giấc trước ngày đi lặn
• Uống nhiều nước trước khi lặn
• Tránh di chuyển bằng máy bay ngay sau khi lặn
• Khoảng thời gian nghỉ giữa những lần lặn ít nhất là 1 ngày
• Không ở độ sâu có áp suất cao quá lâu
• Mặc đồ lặn trong nước lạnh

Bạn cũng nên cẩn thận hơn khi đi lặn nếu:

• Mắc bệnh tim
• Thừa cân
• Tuổi đã cao

Cuối cùng, hãy chắc chắn rằng bạn đã biết cách lặn đúng cách và nắm rõ những dấu hiệu của bệnh giảm áp.

Hello Bacsi không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay phương pháp điều trị y khoa.