Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán nhiễm độc phóng xạ?
Khi biết bản thân đã bị phơi nhiễm hoặc nghi ngờ đã tiếp xúc với bức xạ liều cao qua tai nạn hay cuộc tấn công nhà máy hạt nhân, bạn nên đến bệnh viêm kiểm tra. Khi đó, nhân viên y tế sẽ thực hiện một số thủ tục để xác định liều bức xạ đã hấp thụ.
Kết quả trên rất cần thiết để xác định được mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm độc và giúp tiên lượng khả năng sống cho người bệnh.
Những thông tin quan trọng giúp xác định liều bức xạ hấp thụ bao gồm:
- Nguyên nhân phơi nhiễm. Thông tin chi tiết về khoảng cách từ nguồn phóng xạ đến người và thời gian phơi nhiễm có thể giúp đưa ra những ước tính sơ bộ về mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm độc phóng xạ.
- Nôn và các triệu chứng khác. Thời gian giữa phơi nhiễm phóng xạ và khi bắt đầu nôn giúp ước tính khá chính xác liều bức xạ hấp thụ. Thời gian trước khi xuất hiện dấu hiệu này càng ngắn thì liều càng cao. Mức độ nghiêm trọng và thời gian xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng khác cũng giúp bác sĩ xác định liều hấp thụ.
- Xét nghiệm máu. Thực hiện xét nghiệm này thường xuyên trong nhiều ngày cho phép cán bộ y tế tìm kiếm những tế bào bạch cầu chống lại bệnh tật và những thay đổi bất thường trong ADN của tế bào máu. Những yếu tố này cho thấy mức độ tổn thương tủy xương, xác định nhờ vào mức liều hấp thụ.
- Đo liều bức xạ. Máy đo liều bức xạ có thể đo được liều bức xạ hấp thụ khi chúng được tiếp xúc với nguồn phóng xạ tương đương như người bị ảnh hưởng.
- Máy đo khảo sát (survey meter). Một thiết bị như bộ đếm Geiger có thể được sử dụng để xác định vị trí của các hạt bức xạ trong cơ thể.
- Loại bức xạ. Xác định được loại phóng xạ phơi nhiễm sẽ ảnh hưởng đến hướng dẫn điều trị cho những người bị nhiễm độc.
Những phương pháp điều trị nhiễm độc phóng xạ
Mục tiêu điều trị nhiễm độc phóng xạ là ngăn ngừa việc nhiễm độc xảy ra nặng hơn, đồng thời điều trị các tổn thương có thể đe dọa đến tính mạng, chẳng hạn như bỏng, chấn thương, giảm bớt triệu chứng và kiểm soát cơn đau.
Khử nhiễm
Khử nhiễm là quá trình loại bỏ những phần tử hạt phóng xạ ở bên ngoài. Cởi bỏ quần áo và giày giúp loại bớt 90% sự nhiễm phóng xạ bên ngoài. Bạn có thể loại đi các hạt phóng xạ ra khỏi da bằng cách rửa dưới vòi nước với xà phòng.
Khử nhiễm sẽ ngăn chặn các chất phóng xạ lan ra rộng hơn. Cách này cũng làm giảm nguy cơ nhiễm phóng xạ vào trong cơ thể do hít phải, nuốt phải hay qua vết thương hở.
Điều trị tủy xương bị tổn thương
Một protein có tên gọi yếu tố kích thích bạch cầu hạt để thúc đẩy quá trình phát triển các tế bào bạch cầu, từ đó có khả năng chống lại tác động của nhiễm độc phóng xạ đến tủy xương.
Việc điều trị bằng thuốc sẽ dựa trên loại protein này, bao gồm filgrastim, sargramostim và pegfilgrastim, có thể làm tăng sản xuất tế bào bạch cầu, giúp ngăn ngừa nhiễm trùng sau này.
Nếu bạn bị tổn thương nghiêm trọng đến tủy xương, bác sĩ sẽ chỉ định truyền hồng cầu hoặc tiểu cầu.
Điều trị nhiễm độc bên trong
Một số phương pháp điều trị có thể giảm bớt tổn thương cho các cơ quan nội tạng do các hạt phóng xạ gây ra. Bác sĩ sẽ chỉ sử dụng các phương pháp này nếu bạn đã tiếp xúc với một loại phóng xạ cụ thể, bao gồm:
- Kali iodid. Đây là dạng không phóng xạ của iod (iốt). Bình thường, iod rất cần thiết cho chức năng tuyến giáp hoạt động. Nếu bạn tiếp xúc với một lượng bức xạ đáng kể, tuyến giáp sẽ hấp thụ iod phóng xạ tương tự các dạng iod khác. Các iod phóng xạ cuối cùng sẽ được đào thải ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Khi dùng kali iodid, chúng sẽ gắn vào các chỗ trống trong tuyến giáp và ngăn chặn sự hấp thụ chất phóng xạ. Lưu ý, kali iodid không phải là thuốc chữa bệnh cho tất cả trường hợp nhiễm độc phóng xạ và có hiệu quả nhất khi dùng trong vòng 1 ngày sau khi phơi nhiễm.
- Xanh phổ hay xanh Prussian (Prussian blue). Loại thuốc này sẽ liên kết với các hạt của nguyên tố phóng xạ cesium và thallium. Các hạt phóng xạ sau đó được bài tiết qua phân. Phương pháp điều trị này làm tăng tốc độ đào thải các hạt phóng xạ và giảm thiểu lượng bức xạ mà tế bào có thể hấp thụ.
- Diethylenetriamine pentaacetic acid (DTPA). Chất này có khả năng liên kết với kim loại. DTPA sẽ liên kết với hạt phóng xạ của nguyên tố plutonium, americium và curium. Các hạt phóng xạ sau đó khi ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, do đó làm giảm lượng bức xạ hấp thụ.
Điều trị hỗ trợ
Nếu bạn bị nhiễm độc phóng xạ, bác sĩ có thể cho thêm thuốc hoặc các phương pháp can thiệp khác để hỗ trợ điều trị:
- Nhiễm khuẩn
- Đau đầu
- Sốt
- Tiêu chảy
- Buồn nôn và nôn mửa
- Mất nước
- Bỏng
- Lở loét
Chăm sóc cuối đời
Khi hấp thụ liều bức xạ quá lớn thì cơ hội phục hồi là vô cùng thấp. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, người bệnh có thể tử vong trong vòng hai ngày hoặc hai tuần.
Những người có mức liều bức xạ chết người sẽ được cho dùng các thuốc kiểm soát đau, buồn nôn, nôn và tiêu chảy. Họ cũng nhận được sự chăm sóc tâm lý.
Phòng ngừa
Những biện pháp nào giúp phòng ngừa nhiễm độc phóng xạ?
Trong trường hợp có sự cố xảy ra và có thông báo khẩn cấp về mức độ bức xạ, hãy theo dõi tin tức thường xuyên và thực hiện theo những biện pháp được khuyến cáo. Tùy từng trường hợp, bạn có thể sẽ phải sơ tán đến khu vực khác hoặc làm những cách bảo vệ bản thân theo hướng dẫn.
Trú ẩn tại chỗ
Nếu không cần phải sơ tán, khi có sự cố rò rỉ tia phóng xạ xảy ra, dù bạn đang ở nhà hay đi làm thì hãy thực hiện những điều sau:
- Đóng và khóa các cửa ra vào cũng như cửa sổ
- Tắt quạt, điều hòa hay thiết bị sưởi ấm có khả năng mang không khí từ bên ngoài vào
- Giữ vật nuôi ở trong nhà
- Di chuyển đến những phòng bên trong
- Theo dõi tin tức và ghi lại những số liên lạc khẩn cấp
- Ở yên tại chỗ trong ít nhất 24 giờ
Sơ tán
Nếu được khuyên nên sơ tán sang khu vực khác, hãy làm theo hướng dẫn được chính quyền thông báo. Cố gắng giữ bình tĩnh và di chuyển nhanh chóng, theo trật tự. Bên cạnh đó, bạn cũng nên chuẩn bị một vài đồ vật như:
- Đèn pin
- Pin sạc
- Bộ sơ cứu y tế
- Các thuốc cần thiết
- Thực phẩm ăn liền, nước uống đóng chai
- Tiền mặt và thẻ tín dụng
- Quần áo dự phòng
Lưu ý, hầu hết phương tiện di chuyển khẩn cấp và nơi trú ẩn sẽ không chấp nhận mang thú nuôi theo. Do đó, nếu muốn mang theo thú cưng, hãy di chuyển bằng xe riêng và tìm kiếm nơi trú ẩn khác.
Hello Bacsi không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay phương pháp điều trị y khoa.