Trẻ có sức đề kháng non yếu sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của môi trường và các tác nhân gây hại, tăng nguy cơ mắc phải các bệnh lý viêm nhiễm, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ trong tương lai [1]. Vì vậy, nếu có con nhỏ, mẹ nên chú ý đến những dấu hiệu sớm để có thể bảo vệ sức khoẻ cho bé một cách tốt nhất.
Tầm quan trọng của việc xây dựng “hàng rào” đề kháng cho trẻ nhỏ
Dù sinh ra khỏe mạnh đủ tháng, hệ miễn dịch tự thân của trẻ vẫn sẽ phải mất một khoảng thời gian để phát triển và hoàn thiện. Trong khoảng thời gian này, các kháng thể được mẹ cung cấp thông qua nhau thai trong 3 tháng cuối thai kỳ và sữa mẹ sau sinh sẽ tiếp tục bảo vệ trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh [2], [3]. Tuy nhiên, miễn dịch thụ động “vay mượn” từ mẹ sẽ suy giảm theo thời gian, thường sau 6 tháng thì miễn dịch thụ động này sẽ không còn đủ hiệu quả phòng chống bệnh tật. [4], [5]. Lúc này, trẻ dễ bị tấn công bởi những loại virus, vi khuẩn gây bệnh, góp phần gây ảnh hưởng đến: [4], [6], [8]
- Cấu trúc, chức năng của hệ cơ quan bị tổn thương do viêm nhiễm
- Rối loạn cung cầu dưỡng chất, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng – thừa cân/béo phì sớm
- Nguy cơ mắc các bệnh mạn tính không lây khi có tuổi
- Sức khỏe tổng thể trong ngắn và dài hạn.
Do đó, việc xây dựng hệ miễn dịch, tăng cường sức đề kháng cho trẻ trong những năm tháng đầu đời là vô cùng quan trọng, nhằm giúp bé phát triển khỏe mạnh, từ đó mẹ cũng có thể giảm bớt gánh nặng trong việc chăm sóc bé về sau.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Những biểu hiện cho thấy bé có sức đề kháng kém mà bố mẹ nên chú ý
Trên thực tế, hay ốm vặt là một là một hiện tượng rất phổ biến ở trẻ nhỏ, khi hệ miễn dịch vẫn chưa được hoàn thiện. Tuy nhiên, mẹ nên chú ý nếu trẻ có những biểu hiện sau [9], [10]:
- Trẻ có thể thường xuyên mắc các bệnh như viêm nhiễm đường hô hấp, đường tiêu hóa, da… Đôi khi, tần suất và thời gian mắc bệnh của trẻ có thể kéo dài hơn so với những trẻ khác.
- Trẻ có thể bị biếng ăn, bỏ bú, quấy khóc, tiêu chảy….
“Sức đề kháng yếu là một trong những yếu tố có thể khiến bé dễ bị nhiễm trùng. Nếu con thường xuyên mắc các bệnh lý viêm nhiễm và tái đi tái lại hoặc mẹ thấy các phương pháp chăm sóc tại nhà không hiệu quả thì cần đưa bé đến gặp bác sĩ ngay để có hướng xử lý phù hợp. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là mẹ nên có những biện pháp phòng ngừa từ sớm để giúp con luôn khỏe mạnh, hạn chế tối đa những tình huống phải dùng đến thuốc điều trị”.
Làm thế nào để giúp con “củng cố” sức đề kháng, cải thiện nền tảng sức khỏe?
Mẹ nên chú ý kết hợp những biện pháp phòng ngừa bên ngoài lẫn tăng cường sức khỏe từ bên trong để giúp bé cải thiện sức đề kháng.
Bổ sung nguồn dinh dưỡng chất lượng
Các chuyên gia luôn khuyến khích việc cho con bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời, bởi đây là nguồn dinh dưỡng quý giá, giúp cải thiện sức khỏe hệ miễn dịch và nâng cao sức đề kháng của trẻ [11].
Đặc biệt, trong khoảng 1 tuần sau sinh, sữa non sẽ chứa nhiều các kháng thể (Immunoglobulin) và các dưỡng chất, hoạt chất sinh học quan trọng. Trong đó, kháng thể IgA là thành phần chiếm hàm lượng nhiều nhất, đảm nhiệm vai trò như tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại virus và vi khuẩn, giúp bảo vệ bề mặt niêm mạc ruột và cải thiện sức khỏe hệ miễn dịch ở trẻ [12], [13].
Đồng thời, khi kháng thể IgA kết hợp với các kháng thể IgG được truyền từ mẹ thông qua nhau thai trong 3 tháng cuối thai kỳ và trong sữa mẹ, sẽ giúp bé củng cố và tăng cường “2 lớp” kháng thể bên trong lẫn bên ngoài, để từ đó hạn chế mắc các bệnh truyền nhiễm liên quan đến tiêu hóa, hô hấp… [14].
Bên cạnh đó, sữa mẹ còn có chứa các Human milk oligosaccharides (HMO), là một trong những thành phần quan trọng, chiếm tỷ lệ nhiều thứ ba sau lactose và lipid. 6 loại HMO phổ biến được nghiên cứu nhiều nhất thường bao gồm DFL, 2’-FL, 3-FL, LNT, 3’-SL và 6’-SL. Đây là những prebiotics (chất xơ) mà cơ thể hầu như không hấp thu được, nhưng khi kết hợp với các nhóm lợi khuẩn như Lactobacilli, Bacteroides, Bifidobacterium… có trong sữa mẹ sẽ giúp [15], [16]:
- Cân đối hệ vi sinh đường ruột, hạn chế sự bám dính của những chủng loài hại khuẩn như Streptococcus pneumonia, E. coli, Group B Streptococcus và Campylobacter vào niêm mạc ruột;
- Nâng cao hiệu quả miễn dịch, phòng ngừa một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
Theo TS.BS Lưu Thị Mỹ Thục, trong trường hợp không đủ điều kiện để cho bé bú hoặc sữa mẹ không đủ để đáp ứng nhu cầu của bé, mẹ nên hỏi ý kiến chuyên gia để có thể lựa chọn cho con những loại sữa công thức phù hợp, được lấy cảm hứng từ các thành phần trong sữa mẹ để giúp bé nâng cao sức đề kháng. Trong trường hợp này, TS.BS Lưu Thị Mỹ Thục cũng chia sẻ thêm, mẹ nên ưu tiên lựa chọn sản phẩm có sứa các thành phần như:
- Sữa non 24h có chứa tỷ lệ phù hợp các kháng thể IgG, giúp tăng cường khả năng loại bỏ các tác nhân gây hại bao gồm vi khuẩn, virus… để từ đó thúc đẩy khả năng miễn dịch ở trẻ.
- Hệ dưỡng chất 6 loại HMO phổ biến thuộc 3 nhóm cấu trúc khác nhau, bao gồm nhóm Fucosylated (phổ biến là 2′-FL, 3′-FL và DFL), nhóm Non-Fucosylated (phổ biến là LNT) và nhóm Sialylated (phổ biến là 3’-SL và 6’-SL), có khả năng giúp đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột; tạo tiềm năng, sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hệ vi sinh đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể [17].
- Chứa quần thể lợi khuẩn từ sữa mẹ (HMP), có tác dụng giúp cân đối hệ vi sinh đường ruột, cải thiện khả năng tiêu hóa và tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch, điển hình là Lactobacillus fermentum – một trong những chủng lợi khuẩn được nghiên cứu và sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm sữa công thức. Đặc biệt, sự kết hợp của 6 loại HMO (2’-FL, 3-FL, LNT, 3′-SL, 6′-SL, DFL) với Lactobacillus fermentum (HMP) được phân lập từ sữa mẹ và 1 tỷ lợi khuẩn BB-12™ (trong 100 g bột) còn được chứng minh lâm sàng giúp tăng kháng thể IgA tiết. [21], [22]
Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường xung quanh
Để giúp cơ thể bé khỏe mạnh và hệ thống miễn dịch có thời gian phát triển, mẹ nên chú ý đến việc giữ gìn vệ sinh cá nhân cho trẻ. Hãy thường xuyên rửa tay nếu là người trực tiếp chăm sóc bé để hạn chế việc lây lan mầm bệnh trong những lúc môi trường và thời tiết thay đổi. Mẹ cũng nên hạn chế đưa trẻ đến những nơi đông người, khói bụi ô nhiễm vì có thể làm bé mắc các vấn đề liên quan đến hô hấp [18], [19].
Tiêm vaccine để phòng ngừa các bệnh nguy hiểm
Bên cạnh những biện pháp dinh dưỡng, giúp bổ sung nguồn kháng thể một cách tự nhiên thông qua thức ăn, mẹ cũng nên chủ động tiêm phòng vaccine đúng và đủ theo lịch của Bộ Y tế để phòng ngừa hiệu quả những loại virus gây bệnh truyền nhiễm [20].
Nhìn chung, khi bé có sức đề kháng kém, mẹ đừng quá lo lắng, bằng những biện pháp hợp lý và can thiệp sớm, mẹ có thể giúp bé cải thiện sức đề kháng để bé có thể chống chọi lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài. Đặc biệt, mẹ nên chú trọng lựa chọn cho bé nguồn dinh dưỡng thay thế giàu sữa non 24h, 6 loại HMO và các loại lợi khuẩn nói trên để hỗ trợ xây dựng và củng cố sức khỏe hệ miễn dịch cho bé.
