Trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi ngủ rất nhiều giờ trong ngày nhưng con cần được bú thường xuyên để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng và phát triển. Với trẻ sơ sinh, sự phát triển của bé sẽ diễn ra và thay đổi theo từng ngày [1].
Nếu đây là lần đầu làm cha mẹ, bạn sẽ cảm thấy rằng chăm sóc trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn với nhiều thách thức. Những thắc mắc thường trực về việc liệu rằng bé cưng có đang phát triển một cách khỏe mạnh có thể làm cho bạn lo lắng không yên.
Trong bài viết này, Hello Bacsi mời bạn cùng tìm hiểu về sự phát triển và tăng trưởng của trẻ 1 tháng tuổi. Điều này có thể giúp bạn có thêm nhiều thông tin bổ ích trong việc nuôi dạy con.
Sự tăng trưởng của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Sau khi lọt lòng mẹ vài ngày, cân nặng của trẻ có thể thấp hơn so với lúc mới ra đời khoảng 10%. Nhưng bạn đừng vội lo lắng, nguyên nhân của vấn đề này là do lượng chất lỏng dư thừa trong cơ thể con sẽ mất đi trong vài ngày đầu sau sinh [2].
Sau đó, con sẽ tăng cân trong vòng 2 tuần tới và bắt đầu tăng nhanh chóng [2]. 140 – 250 gram là cân nặng trung bình mà bé có thể tăng mỗi tuần trong tháng đầu tiên sau sinh. Ngoài ra, chiều dài của bé có thể tăng thêm khoảng 2,5–3,8 cm trong tháng đầu sau sinh [3], [4].
Do đó, nếu trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi không đạt được mức cân nặng cơ bản, bạn nên đưa con đến bác sĩ nhi khoa để tìm hiểu nguyên nhân và có hướng khắc phục kịp thời.
Các cột mốc phát triển của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Bé 1 tháng tuổi phát triển như thế nào? Với trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi, bạn hãy theo dõi sự phát triển của bé theo tuần để nắm được các mốc đang phát triển của con. Điều này giúp bạn kịp thời phát hiện các bất thường của trẻ để có hướng can thiệp phù hợp [4].
Để đánh giá sự phát triển của trẻ, bác sĩ thường sẽ căn cứ vào cân nặng, chiều dài và chu vi vòng đầu của bé [5]. Bác sĩ cũng có thể che một mắt của bé để kiểm tra khả năng nhìn và quan sát phản ứng của con. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ kiểm tra khả năng nghe, giao tiếp và khả năng ngôn ngữ của trẻ [6], [7].
1. Trẻ sơ sinh 4 tuần tuổi
Với trẻ 4 tuần tuổi, những tiếng ọ ẹ, tiếng khóc của bé chính là ngôn ngữ mà bé dùng để giao tiếp với bạn. Điều quan trọng là bạn hãy nói chuyện, chơi với bé mỗi khi con thức [1]. Đây là một trong những cách quan trọng để xây dựng sự gắn kết và phát triển kỹ năng ngôn ngữ của bé. Khi thính giác và tầm nhìn của trẻ phát triển hơn, bé có thể nhận ra giọng nói, âm thanh và khuôn mặt quen thuộc [8].
Mỗi ngày, bạn cũng nên đặt cho trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi nằm sấp trong vài phút để cơ cổ, lưng, tay của con được phát triển. Lưu ý là bạn không được rời mắt khỏi bé khi cho con nằm sấp [9], [10].
2. Trẻ 5 tuần tuổi
Trong giai đoạn này, bé có sự phát triển mạnh mẽ về cân nặng, tăng trung bình 200 gram mỗi tuần. Với trẻ 5 tuần tuổi, các cơ bắp trên cổ của bé đã phát triển hơn trước nên nếu bạn cho bé nằm sấp, con có thể sẽ cố gắng thử cất đầu lên [11], [12].
Trong khoảng thời gian này, một số trẻ sơ sinh hơn 1 tháng tuổi đã biết nhoẻn miệng cười [13]. Các bé dành phần lớn thời gian từ 14-17 giờ để ngủ mỗi ngày. Tuy nhiên, trẻ thường ngủ thành từng đợt ngắn, khoảng 2-3 tiếng giữa các cữ bú cả ngày lẫn đêm [14], [15].
Con cũng có sự phát triển tốt hơn về tầm nhìn và sự tập trung, do đó, bé có thể tập trung cả hai mắt để nhìn một đối tượng cụ thể. Đặc biệt là bé hơn 1 tháng tuổi cũng có thể phân biệt được các màu sắc nhất định [7].
3. Trẻ 6 tuần tuổi
Ngoài việc trò chuyện với trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi, bạn có thể cho bé nghe nhạc, hát cho bé nghe. Trí nhớ và tầm nhìn của con cũng dần phát triển, vì vậy bé có thể tỏ ra phấn khích khi nhìn thấy cha mẹ. Trong giai đoạn này, bé sẽ có một số biểu hiện trên gương mặt như nhướng chân mày, mím môi [7], [16].
4. Trẻ 7 tuần tuổi
Khi con được 7 tuần tuổi, bạn sẽ nhận thấy chiều cao của bé đã tăng thêm khoảng 4-5 cm. Não và thị lực cũng phát triển tốt hơn trước, nếu quan sát bé, bạn sẽ nhận ra con sẽ tập trung hơn khi nhìn một vật nào đó đang chuyển động [1], [17].
Trẻ 7 tuần tuổi cũng biết điều khiển tay để lấy những thứ mà bé muốn nên con sẽ cố gắng quơ bất cứ thứ gì trong tầm tay. Do đó, bạn cần đảm bảo bé không ở gần những vật có nguy cơ gây ra tai nạn [1].
Sự phát triển của trẻ sơ sinh trong tháng đầu
So với những giai đoạn khác trong cuộc đời, giai đoạn sơ sinh thường là thời điểm trẻ tăng trưởng nhanh nhất và có sự thay đổi rõ rệt ở mỗi tháng [18]. Trong giai đoạn đầu đời, sức khỏe của hệ tiêu hóa, đặc biệt là sức khỏe đường ruột có ảnh hưởng rất lớn đến sự tăng trưởng và phát triển của bé bởi hơn 70% tế bào miễn dịch tập trung tại đây. Do đó, mẹ rất cần chú ý chăm sóc hệ tiêu hóa, nhất là việc tăng cường lợi khuẩn để con vừa tiêu hóa, hấp thu tốt vừa có hệ miễn dịch vững vàng [21], [22]. Khi sức khỏe trẻ được đảm bảo, trẻ sẽ đạt được một số mốc phát triển tiêu biểu dưới đây.
1. Sự phát triển thể chất và vận động của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Bé 1 tháng tuổi biết làm gì? Em bé 1 tháng tuổi đã biết [13], [14], [23]:
- Điều khiển đôi tay nên con có thể giật, quơ tay
- Đưa tay vào trong tầm mắt và miệng.
- Đầu ngã về phía sau nếu không được hỗ trợ.
- Chuyển động phản xạ mạnh mẽ.
- Nếu đặt nằm sấp, một số bé có thể xoay đầu qua trái hay qua phải.
- Bé có thể nắm chặt bàn tay.
- Nhiều bé cũng đã biết nhoẻn miệng cười.
2. Sự phát triển xúc giác và khứu giác của bé 1 tháng tuổi [7], [24]
- Trẻ 1 tháng tuổi đã có thể xác định được mùi sữa mẹ.
- Bé cũng có thể cảm nhận được vị đắng hay chua và sẽ tìm cách né tránh khi được cho nếm những vị mà bé không thích.
- Bé cũng tỏ ra không thích khi được cưng nựng một cách thô bạo hoặc đột ngột.
- Bé thích cảm giác mềm mại.
- Bé tỏ ra yêu thích với mùi dễ chịu.
3. Sự phát triển thị giác và thính giác của trẻ 1 tháng tuổi
Nhiều phụ huynh thắc mắc trẻ 1 tháng tuổi nhìn được bao xa? Trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi đã có thể tập trung nhìn 1 vật có khoảng cách khoảng 25 – 30cm và có thể theo dõi 1 vật chuyển động. Bé cũng có thể nhận ra giọng nói và cố gắng hướng về phía phát ra tiếng nói. [25]
4. Sự phát triển hệ miễn dịch của trẻ 1 tháng tuổi
Trong những tháng đầu sau sinh, hệ miễn dịch của bé vẫn chưa thật sự phát triển hoàn chỉnh. Thời gian này, bé chủ yếu được bảo vệ bởi kháng thể được mẹ truyền thụ động thông qua nhau thai trong 3 tháng cuối thai kỳ [26].
Tuy nhiên theo thời gian, hệ miễn dịch được truyền từ mẹ sẽ ít dần và bé sẽ phải phát triển hệ miễn dịch để tự mình chống chọi lại với các tác nhân môi trường. Nhằm giúp quá trình này được diễn ra thuận lợi hơn, bé cần được cho bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vì trong sữa mẹ có hàm lượng kháng thể dồi dào giúp củng cố đề kháng và tạo nền tảng miễn dịch tốt nhất cho con [26], [27].
Lưu ý
Khám phá hành vi của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Bé 1 tháng tuổi đã biết nhoẻn miệng cười như một phản xạ. Khi tròn 6 tuần tuổi, con có thể nhoẻn miệng cười nhiều hơn, nhận ra được gương mặt và giọng nói của những người thân quen [13].
Đây cũng là thời điểm mà hội chứng colic (khóc dạ đề) xuất hiện nên bé có thể khóc rất thường xuyên mà không có lý do gì rõ ràng. Tin vui là hội chứng này sẽ biến mất khi con lớn hơn, thường là sau 4-6 tháng tuổi [29].
Các hoạt động khuyến khích trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi phát triển
Dưới đây là một số hoạt động an toàn và đơn giản cho trẻ 1 tháng tuổi có thể hỗ trợ quá trình phát triển của bé. [30]
- Đỡ đầu và cổ: Vì cơ cổ của bé còn yếu vẫn đang phát triển nên khi bế bé, bạn phải đỡ cổ và đầu cho con.
- Cho bé nằm sấp: Mỗi ngày nên đặt trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi nằm sấp trong ít phút để kích thích con cố gắng ngẩng đầu lên. Điều này sẽ giúp phát triển cơ cổ của bé. Lưu ý, bạn không nên rời mắt khỏi bé khi con nằm sấp. Nguyên do là việc cho trẻ nằm úp có thể làm tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
- Tương tác với con: Hãy tương tác (nói chuyện với bé, massage cho bé…) trong khi bạn đang thay tã hoặc chơi với bé. Hãy thử và làm cho bé theo dõi giọng nói và chuyển động của bạn.
- Nắm ngón tay: Hãy để bé nắm lấy ngón tay của bạn. Điều này sẽ giúp trẻ phát triển khả năng cầm nắm tốt hơn và cải thiện kỹ năng vận động tay.
Chế độ ăn của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vì chứa đầy đủ các dưỡng chất bé cần để phát triển. Ngoài ra đạm sữa mẹ còn là đạm tự nhiên, rất dễ tiêu hóa đối với đường ruột non nớt của con. Đặc biệt, sữa mẹ còn rất có lợi cho sự phát triển hệ miễn dịch bởi đây là nguồn cung cấp [32], [33]:
- Các loại kháng thể giúp bảo vệ em bé khỏi bị các bệnh nhiễm trùng
- Lactose nhằm hỗ trợ sự cân bằng vi khuẩn trong đường ruột bé
- Chất xơ prebiotic như HMO và probiotics giúp cân bằng vi sinh và củng cố miễn dịch.
Chính vì những lý do trên, sữa mẹ chính là lựa chọn hàng đầu để bổ sung cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong 6 tháng đầu sau sinh [26]. Tuy nhiên, nếu mẹ không đủ sức khỏe cho bé bú hoặc sữa sản xuất được quá ít, mẹ có thể cân nhắc việc dặm thêm sữa ngoài cho con. Để đảm bảo con vẫn có được miễn dịch tốt, mẹ nên ưu tiên sữa có hệ dưỡng chất BioPro+ để giúp con tăng cường đề kháng. Hệ dưỡng chất này được kết hợp giữa các dưỡng chất ‘vàng’ như:
- HMO và GOS – chất xơ prebiotic có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của hệ vi sinh đường ruột của trẻ. Trong đó, HMO là dưỡng chất được chứng minh là có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus, chống viêm, giảm sự bám dính của mầm bệnh.
- Probiotics – Bổ sung lượng lợi khuẩn giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, qua đó, hệ tiêu hóa của con luôn ở “trạng thái” tốt nhất để hạn chế ảnh hưởng vi khuẩn có hại tạo mầm bệnh.
Ngoài việc để ý đến thành phần, mẹ cũng đừng quên chọn những loại sữa giúp con dễ tiêu, dễ hấp thu. Mẹo nhỏ cho mẹ là hãy tìm hiểu về quy trình sản xuất khi chọn mua sữa và nên ưu tiên những sản phẩm có quy trình sản xuất chỉ qua xử lý nhiệt 1 lần vì điều này sẽ giúp bảo toàn hơn 90% đạm mềm tự nhiên trong sữa, tránh tình trạng đạm bị biến tính khiến con dễ rối loạn tiêu hóa.
Thời gian ngủ của trẻ 1 tháng tuổi
Thời gian ngủ của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi thườngtừ 14 – 17 giờ/ngày và chia đều trong suốt cả ngày. Bé thường ngủ sau khi bú no, tắm mát, thay tã sạch sẽ. Việc ngủ đủ giấc rất quan trọng với sự tăng trưởng của trẻ vì hầu hết sự tăng trưởng diễn ra trong khi bé đang ngủ. [14], [15]
Sức khỏe của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Hầu hết các bậc cha mẹ đều tỏ ra lo lắng nếu trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi thường xuyên quấy khóc. Nếu bé khóc thường xuyên và bạn nghĩ rằng trẻ 1 tháng tuổi có thể đang bị những cơn đau co thắt ở trẻ sơ sinh (hội chứng colic hay trẻ khóc dạ đề) làm phiền, hãy kiểm tra các triệu chứng. [29]
Trẻ sơ sinh khóc dạ đề thường có biểu hiện như: bụng cứng, co đầu gối lên phía ngực, mắt nhắm chặt hoặc mở to khi khóc. Ngoài ra, trẻ 1 tháng tuổi có thể nín thở trong khi khóc. Nguyên tắc chung để xem xét trẻ có đang có vấn đề với hội chứng này hay không căn cứ vào tiêu chí sau: khóc 3 giờ mỗi ngày, 3 ngày mỗi tuần và kéo dài ít nhất trong 3 tuần. [34]
Thực tế, không phải các cơn khóc của trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi đều cảnh báo một vấn đề nào đó nghiêm trọng. Khóc là cách tự nhiên để con giao tiếp với bạn, báo cho bạn biết con đói, con cần thay tã, con muốn được vỗ về… Đồng thời, tiếng khóc của trẻ sơ sinh cũng là dấu hiệu cho biết con khỏe mạnh. Nếu bé cưng của bạn không khóc hoặc chỉ ọ ẹ, bạn nên đưa bé đến bác sĩ nhi khoa để tìm hiểu nguyên nhân do đâu. [34]
Em bé 1 tháng tuổi còn khá nhỏ, do đó, bạn nên giữ vệ sinh cho bé đúng cách để hạn chế nguy cơ lây nhiễm các tác nhân gây hại. Bạn cần rửa tay sau mỗi lần thay tã cho bé và trước khi chăm sóc con, giữ con tránh xa những người có vấn đề về sức khỏe… [35]
Tháng đầu tiên sau sinh, bé có thể cần chủng ngừa một số căn bệnh nhất định. Do đó, bạn đừng quên đưa bé đi chủng ngừa và khám sức khỏe định kỳ nhé. [36]
Một số vấn đề sức khỏe thường gặp ở trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi
Một số vấn đề y tế phổ biến của trẻ ở độ tuổi này có thể cần sự quan tâm của bác sĩ, bao gồm:
- Rối loạn tiêu hóa: Hệ tiêu hóa còn non nớt là lý do khiến bé sơ sinh hay gặp rối loạn tiêu hóa [37]. Đặc biệt, có đến 55% trẻ dưới 6 tháng tuổi gặp vấn đề tiêu hóa khi dùng sữa ngoài, nguyên nhân là do một số sữa công thức trên thị trường trong quá trình sản xuất bị xử lý nhiệt quá nhiều lần khiến đạm sữa bị biến tính, bé bú vào sẽ khó tiêu. Do đó, mẹ lưu ý nên chọn sữa có hàm lượng đạm mềm, nhỏ tự nhiên được bảo toàn >90%, con dễ dàng hấp thu chất dinh dưỡng qua thành ruột và hạn chế các ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
- Nhiễm trùng tai: Trẻ bị nhiễm trùng tai có thể trở nên khó chịu và có thể bị sốt [38].
- Phát ban: Đây là tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh. Một số em bé có thể không cảm thấy khó chịu khi phát ban, nhưng các vấn đề về da như bệnh chàm có thể khiến da khô và ngứa [39].
- Nhiễm trùng đường hô hấp trên (bao gồm cả cảm lạnh thông thường), ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh giống như người lớn. Trẻ sơ sinh không thể tự xì mũi, vì vậy bạn có thể cần giúp làm sạch chất nhầy bằng máy hút bóng cao su. Không cho bé uống bất kỳ loại thuốc nào mà không hỏi ý kiến bác sĩ trước. Hãy đưa bé đi cấp cứu nếu trẻ khó thở, không chịu ăn, có nhiệt độ trực tràng trên 38°C, hoặc cáu kỉnh hoặc buồn ngủ quá mức [40], [41].
Chăm sóc bé 1 tháng tuổi và lời khuyên dành cho bạn
Việc chăm sóc trẻ 1 tháng tuổi đúng cách là điều cần thiết để hỗ trợ sự phát triển của trẻ nhỏ. Dưới đây là lời khuyên về một số phương pháp chăm sóc trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi mà bạn có thể tham khảo:
- Cho bé bú khi bé đói: Hãy cho con ăn theo nhu cầu nhưng cần đảm bảo rằng bé ăn ít nhất 6 lần/ngày (bé dùng sữa công thức) và 12 lần/ngày (bé bú mẹ) [42].
- Để bé ngủ theo nhu cầu: Đừng ép bé ngủ khi con không muốn hoặc đánh thức khi con đang ngủ ngon. Một giấc ngủ có chất lượng tốt rất quan trọng cho sự tăng trưởng trẻ. Cần đảm bảo chỗ ngủ của con không có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào (cách xa cửa sổ, cửa ra vào, không có bất kỳ vật dụng hay đồ chơi có thể gây hại… để tránh ngạt thở), ánh sáng dịu nhẹ, nhiệt độ mát mẻ… Bạn nên cho con ngủ trong cũi để hạn chế nguy cơ con trở mình rơi xuống đất [14], [15].
- Cho bé tiếp xúc da kề da: Bé sẽ cảm thấy được an ủi khi được tiếp xúc da với cha/mẹ. Việc ôm ấp, vỗ về… của bạn sẽ giúp cảm thấy yên tâm [43].
- Tương tác với con: Hãy nói chuyện và chơi với trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi thường xuyên. Đây là cách tuyệt vời để phát triển kỹ năng giao tiếp của trẻ sơ sinh [1].
- Cung cấp đồ chơi cho bé: Cho bé vài món đồ chơi an toàn, lục lạc… để con chơi [44].
- Massage cho bé: Hãy massage cho bé và di chuyển chân của con theo động tác đạp xe nhằm xây dựng kỹ năng vận động của trẻ. Điều này sẽ giúp xây dựng sức mạnh cơ bắp cho trẻ để hỗ trợ cho việc bò và bước đi sau này [45].
- Giữ vệ sinh:Luôn rửa tay sạch trước khi cho bé bú, chăm sóc bé, sau khi thay tã… [35]
- Hãy đưa bé đi khám sức khỏe và tiêm chủng đúng lịch: Việc này giúp bảo vệ con khỏi nhiều căn bệnh nguy hiểm. Ngoài ra, bạn cần đưa bé đến gặp bác sĩ nếu nhận thấy bé bú kém, bỏ bú, ngủ không ngon giấc, không phản hồi với âm thanh hoặc giọng nói [46].
Mỗi giai đoạn phát triển của bé là rất quan trọng và nếu bạn nhận thấy bất kỳ sự chậm phát triển nào, hãy đưa trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi đến gặp bác sĩ nhi khoa để kịp thời phát hiện các bất thường.
[embed-health-tool-vaccination-tool]
