Đối với việc sử dụng thuốc, mẹ bầu cần hết sức lưu tâm vì một vài loại thuốc có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ bầu lẫn thai nhi, thậm chí là có thể gây nên các dị tật vĩnh viễn ở trẻ. Bạn có biết, tác dụng phụ của isotretinoin, một chất dùng điều trị mụn, có thể gây ra dị tật bẩm sinh vô cùng nghiêm trọng trên thai nhi?

Isotretinoin có khả năng tác động lên mọi giai đoạn phát triển trong thai kỳ, thậm chí trước khi bạn biết được mình đang mang thai. Vậy những dị tật ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra do tác dụng phụ của isotretinoin là gì và nghiêm trọng đến mức nào, mời các mẹ hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu trong bài viết này nhé!

Isotretinoin là gì và được chỉ định khi nào?

Hoạt chất Isotretinoin (biệt dược Accutane) có trong thuốc sử dụng theo đơn của bác sĩ để điều trị các trường hợp mụn trứng cá nghiêm trọng. Hợp chất này là một “thành viên” trong nhóm retinoids, có liên quan mật thiết với vitamin A. Cũng giống như vitamin A và các retinoid khác, isotretinoin có thể gây nhiều bất lợi lên phụ nữ mang thai và cho con bú, từ đó có thể gây ảnh hưởng lên em bé trong bụng.

Dù vitamin A đã được khuyến cáo không sử dụng đối với phụ nữ mang thai. Thế nhưng do không không biết rõ về thành phần isotretinoin nên nhiều người vẫn sử dụng nó trong giai đoạn quan trọng này.

FDA đã cấm sử dụng isotretinoin trong thời gian gần đây do ảnh hưởng nguy hiểm của chúng lên quá trình mang thai và nguy cơ gây dị tật bẩm sinh cho thai nhi. Tuy nhiên, isotretinoin có mặt trong nhiều biệt dược có tên khác nhau, đơn cử là Accutane. Nếu bạn đang mang thai hoặc có dự định có con trong thời gian gần, bạn cần tìm hiểu kỹ về mối liên hệ giữa isotretinoin và thai kỳ.

Tác dụng phụ của isotretinoin lên phụ nữ mang thai

Nếu sử dụng thuốc isotretinoin trong hoặc ngay trước khi có thai, bạn có thể sẽ phải chịu nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng mà bản thân không thể ngờ đến. Các vấn đề có thể xảy ra bao gồm:

• Sẩy thai xảy ra rất phổ biến ở những phụ nữ mang thai tiếp tục sử dụng isotretinoin.
• Thuốc này cũng gây ra những dị tật bẩm sinh hết sức nặng nề cho thai nhi đang phát triển trong bụng mẹ.

Bạn đã dùng hay có ý định sử dụng isotretinoin khi bị mụn trứng cá chưa? Nếu câu trả lời là có thì dưới đây sẽ là những thông tin quan trọng mà bạn cần biết về mức độ nguy hiểm xung quanh việc sử dụng thuốc này trong hoặc trước khi mang thai.

Phụ nữ nên thận trọng khi dùng isotretinoin

Bạn hầu như không thể biết được isotretinoin có thể gây ra những loại tác động nào đến thai nhi. Đôi khi dị tật bẩm sinh được hình thành trong tử cung trước cả khi bạn biết được mình đang mang thai. Đã có những báo cáo về trường hợp sinh non và tử vong ở trẻ sơ sinh trên các đối tượng phụ nữ mang thai có sử dụng isotretinoin.

Những đối tượng không nên sử dụng isotretinoin bao gồm:

• Phụ nữ mang thai
• Phụ nữ đang cho con bú
• Phụ nữ có kế hoạch mang thai
• Phụ nữ không có biện pháp tránh thai khi quan hệ tình dục.

Những dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh gây ra do tác dụng phụ của isotretinoin

Isotretinoin gây dị tật bẩm sinh ở thai nhi, ngay cả khi bạn dùng chúng với một lượng rất ít trong thai kỳ. Các khuyết tật bẩm sinh có thể xảy ra do tác dụng phụ của isotretinoin bao gồm:

1. Não úng thủy

Não úng thủy là tình trạng thai nhi bị dư thừa quá mức dịch não tủy. Lượng dịch dư thừa có thể làm tăng áp lực lên não và khiến não bị phù. Dị tật này sẽ tiếp tục gây ra các khiếm khuyết về tâm thần khác cũng như các bệnh liên quan đến não trong tương lai, khi trẻ lớn dần lên.

Bạn có thể tìm hiểu thêm về bệnh lý qua bài viết: Não úng thủy ở trẻ sơ sinh: nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị.

2. Bệnh đầu nhỏ (microcephaly)

Đây là một biến dạng về vật lý khi mà em bé sinh ra có chu vi đầu và não nhỏ hơn bình thường. Tình trạng này có thể dẫn đến các khuyết tật ảnh hưởng đến trí tuệ và sự phát triển của trẻ. Các biến chứng khác có thể phát sinh do tình trạng đầu nhỏ bao gồm các vấn đề về khả năng thăng bằng, vận động cũng như có thể bị co giật.

Để biết thêm về căn bệnh này, mời bạn tham khảo thêm bài viết: Đầu nhỏ là bệnh gì?

3. Ảnh hưởng đến khả năng nhận thức

Việc sử dụng isotretinoin trong thai kỳ có thể gây ra nhiều tổn thương nghiêm trọng cho sự phát triển não bộ của trẻ. Từ đó dẫn đến các khuyết tật về tâm thần và trí tuệ như trí thông minh dưới mức trung bình, gặp khó khăn khi học tập và chậm phát triển. Trong một số trường hợp, não trước của thai nhi không phát triển do tác dụng phụ của isotretinoin, dẫn đến dị tật không phân chia não trước (holoprosencephaly).

4. Bất thường về thể chất

Không những gây nên những ảnh hưởng đến trí tuệ của trẻ, isotretinoin còn có thể gây nên một số dị tật ở tai và mắt của bé. Một số trẻ sơ sinh chịu tác dụng phụ của isotretinoin có thể gặp phải tình trạng tai nhỏ (hay còn gọi là microtia, một hội chứng xảy ra khi tai ngoài nhỏ và không được hình thành như bình thường), ống tai bị hẹp (stenosis) hoặc sinh ra không có tai. Các dị tật ở tai có thể gây nên nhiều vấn đề với trẻ, bao gồm cả mất thính lực.

Đối với mắt, isotretinoin có thể gây nên tình trạng hai mắt cách xa nhau (hypertelorism) hoặc mắt nhỏ hơn bình thường (microphthalmia). Thêm vào đó, trong một vài trường hợp, isotretinoin còn có thể gây tê liệt các dây thần kinh trên mặt.

5. Hở hàm ếch

Tình trạng trẻ sơ sinh bị biến dạng khuôn mặt và hở hàm ếch cũng là một hậu quả do tác dụng phụ của isotretinoin gây ra.

Bạn có thể tìm hiểu thêm về hở hàm ếch qua bài viết: Những điều cần biết về sứt môi và hở hàm ếch ở trẻ.

6. Dị tật ở tim

Isotretinoin cũng ảnh hưởng lên sự phát triển tim mạch của em bé gây các dị tật về cấu trúc của tim, ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Trẻ sinh ra có nguy cơ mắc phải những dị tật và bệnh liên quan đến tim khi lớn như hội chứng giảm sản tim trái, thông liên thất hoặc tứ chứng Fallot.

7. Các dị tật khác

Khi mẹ bầu sử dụng isotretinoin trong quá trình mang thai, thai nhi có nguy cơ mắc phải các bất thường về chức năng tuyến ức. Tuyến ức nằm phía dưới tuyến giáp ở phần ngực trên, đây là tuyến chính của hệ bạch huyết. Tuyến ức có chức năng biến đổi các tế bào bạch cầu cần thiết để bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng. Dị tật ở tuyến ức có thể ảnh hưởng đến quá trình miễn dịch của trẻ.

Những bất thường khác có thể xảy ra ở một số thai nhi như dị tật dính ngón tay (syndactyly), dị tật xương ảnh hưởng đến chân và cột sống kèm với giảm trương lực cơ.

Cuộc chiến chống lại tác dụng phụ của isotretinoin

Vào năm 2005 tại Hoa Kỳ, FDA đã phát động mạnh mẽ một chương trình giúp phụ nữ nhận thức rõ hơn về tác hại của isotretinoin trong thời gian mang thai. Trong đó, họ đưa ra một số hướng dẫn mà phụ nữ đang hoặc mong muốn có con nên làm theo. Bạn hãy thử tham khảo các chỉ dẫn được liệt kê sau đây:

• Bất kỳ phụ nữ nào khi lên kế hoạch mang thai đều nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ trong khi đang sử dụng isotretinoin.
• Một người phụ nữ nên có kết quả âm tính với hai lần thử thai trước khi bắt đầu dùng thuốc isotretinoin.
• Nếu bạn đang dùng isotretinoin thì nên sử dụng các biện pháp ngừa thai hiệu quả ít nhất 1 tháng trước khi uống thuốc và kéo dài cho đến 1 tháng sau khi ngừng uống thuốc.
• Phụ nữ đang điều trị bằng isotretinoin không nên mang thai trong quá trình điều trị.

Trường hợp đang dùng isotretinoin để điều trị mụn trứng cá nghiêm trọng và bỗng nhiên phát hiện mình đang có thai (hoặc muốn lên kế hoạch sinh con trong thời gian tới), bạn cần ngưng sử dụng thuốc ngay lập tức và thông báo với bác sĩ. Hãy nói chuyện với bác sĩ để tìm ra được giải pháp an toàn nhất.

Phương Quỳnh/HELLO BACSI