Việc kiểm soát cân nặng khi mang thai là rất quan trọng vì điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cả mẹ và con. Chắc chắn khi mang thai, mẹ sẽ tăng cân, nhưng mẹ bầu tăng cân nhanh có thể là dấu hiệu nguy hiểm. Vì vậy, nếu mẹ đang gặp tình trạng này thì đừng bỏ qua những thông tin dưới đây.
Bài viết sẽ tổng hợp nguyên nhân khiến mẹ bầu tăng cân nhanh, điều này ảnh hưởng gì đến hai mẹ con và cách kiểm soát cân nặng khi mang thai hiệu quả.
Nguyên nhân khiến mẹ bầu tăng cân nhanh?
1. Sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ
Khi mang thai, cơ thể phụ nữ trải qua nhiều biến đổi để tạo môi trường sống lý tưởng cho thai nhi phát triển. Vì vậy, việc tăng cân trong thai kỳ chắc chắn sẽ xảy ra.
Nguyên nhân khiến mẹ bầu tăng cân nhanh không chỉ đơn thuần là do sự lớn lên của em bé, mà cơ thể mẹ còn tích lũy lượng nước cần thiết để hỗ trợ quá trình lưu thông máu, đảm bảo nguồn dinh dưỡng và oxy cho thai nhi, đồng thời hình thành nhau thai và nước ối.
Phần lớn cân nặng tăng thêm là do bào thai, nhưng cơ thể mẹ cũng sẽ tích trữ chất béo để sẵn sàng sản xuất sữa sau khi em bé chào đời.
Bên cạnh đó, cảm giác thèm ăn hoặc ngán ăn của nhiều mẹ bầu thay đổi do hormone. Điều này cũng có thể khiến mẹ tăng cân nhanh hoặc sụt cân.
2. Chế độ ăn uống không cân đối làm mẹ bầu tăng cân nhanh
Bà bầu ăn quá nhiều đồ ngọt hoặc tinh bột (đặc biệt là loại đã tinh chế) có thể gây tăng cân quá mức. Năng lượng từ những thực phẩm đó được cung cấp rất nhanh nhưng chỉ tồn tại trong thời gian ngắn rồi chuyển hóa thành lipid, gây thừa cân.
Những thai phụ ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn cũng có nguy cơ tăng cân mất kiểm soát vì chúng chứa nhiều chất béo xấu. Bên cạnh đó, lượng natri từ loại đồ ăn này khá cao, có thể gây tích nước và làm tăng huyết áp.
Đó là chưa kể nhiều người nghĩ rằng đây là lúc ăn cho 2 người, nghĩa là ăn gấp đôi. Đây là quan niệm sai lầm. Vì quan niệm này nên nhiều mẹ bầu tăng cân nhanh do bồi bổ quá mức. Mẹ bầu cần có chế độ ăn hợp lý để đảm bảo đủ dinh dưỡng và vừa đủ năng lượng.
3. Ít vận động trong thai kỳ
Khi không vận động, cơ thể không tiêu thụ lượng calo nạp vào từ thực phẩm, gây tích trữ năng lượng, tăng cân. Do đó, dù đang mang thai, mẹ vẫn nên duy trì vận động nhẹ nhàng, vừa sức mỗi ngày.
Box: Mẹ bầu tăng cân nhanh trong 3 tháng đầu – Có đáng lo?
Mẹ bầu tăng cân nhanh và quá nhiều trong 3 tháng đầu hoàn toàn không tốt. Nó sẽ làm tăng nguy cơ gặp biến chứng thai kỳ như tiểu đường, thai to khó sinh, sinh non…
[embed-health-tool-due-date]
Mẹ bầu tăng cân quá nhanh phải làm sao?
Khi cơ thể tăng cân nhanh quá đà, mẹ bầu nên áp dụng những biện pháp kiểm soát cân nặng lành mạnh dưới đây:
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Mẹ bầu tăng cân nhanh cũng không cần phải ăn kiêng quá nghiêm ngặt, trừ khi bị tiểu đường thai kỳ, nhưng có thể thay đổi chế độ ăn theo hướng:
- Ăn ít hơn, tránh các phần đồ ăn quá nhiều
- Một nửa lượng thức ăn nên là trái cây và rau quả
- Chuyển sang sữa không béo hoặc ít béo (1%). Nếu không uống được sữa tươi hay sữa bột thì sữa đậu nành bổ sung canxi là lựa chọn bạn có thể cân nhắc.
- Hãy thay thế ít nhất một nửa lượng ngũ cốc tinh chế bằng ngũ cốc nguyên hạt còn nguyên lớp vỏ cám.
- Uống nước lọc thay vì đồ uống có đường. Bạn nên uống khoảng 2,3 lít nước mỗi ngày.
2. Duy trì thói quen vận động hợp lý
Tập thể dục thường xuyên, vừa phải trong thời gian mang thai giúp làm chậm quá trình tăng cân, giảm bớt nỗi lo mẹ bầu tăng cân nhanh. Lợi ích của việc vận động khi mang thai còn là:
- Giúp trị táo bón, đau lưng
- Cải thiện giấc ngủ
- Cung cấp cho bạn nhiều năng lượng hơn
- Cải thiện tâm trạng
- Giữ ngoại hình cân đối
- Giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ
- Giúp bạn khỏe mạnh hơn để có thể đối phó với việc chuyển dạ tốt hơn
- Tạo thói quen giúp giảm cân sau khi sinh dễ dàng hơn.
Bạn cần đặt mục tiêu vận động vừa phải ít nhất 2.5 giờ mỗi tuần hoặc 30 phút mỗi ngày trong 5 ngày một tuần. Để an toàn, bạn hãy trao đổi với bác sĩ trước khi bắt đầu tập thể dục, để xác định bài tập tốt nhất cho từng người. Các bài tập phù hợp trong thời kỳ mang thai bao gồm:
- Đi bộ
- Bơi lội
- Các động tác thể dục dưới nước
- Tham gia các lớp yoga hoặc tập thể dục khi mang thai.
3. Kiểm soát căng thẳng và ngủ đủ giấc
Căng thẳng kéo dài có thể thúc đẩy hình thành lớp mỡ bụng, khiến việc kiểm soát cân nặng trở nên khó khăn hơn.
Căng thẳng cũng gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ. Điều này gián tiếp tác động đến việc điều chỉnh cảm giác thèm ăn, khiến mẹ bầu tăng cân nhanh.
Mang thai là giai đoạn tuyệt vời, hãy tận hưởng nó. Nếu chỉ là chuyện mẹ bầu tăng cân nhanh đơn thuần, không tăng quá nhanh thì đừng lo lắng về vóc dáng. Mẹ hãy coi như đây là giai đoạn được nghỉ xả hơi, không phải bận tâm tới vòng eo của mình. Bên cạnh đó, hãy thư giãn với những hoạt động giải trí ưa thích, mua sắm đồ dùng cho con, đọc sách nuôi dạy con,…
Cuối cùng, mẹ hãy cố gắng ngủ đủ giấc mỗi ngày. Tinh thần thoải mái và giấc ngủ ngon sẽ giảm nguy cơ tăng cân mất kiểm soát.
4. Khám thai định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ
Đây là điều bắt buộc để bạn có một thai kỳ khỏe mạnh.
Khi mẹ thấy tăng dưới 1kg hoặc quá 3kg mỗi tháng thì nên hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể, đồng thời kiểm soát nguy cơ biến chứng trong thai kỳ.
Ăn gì để mẹ bầu tăng cân chậm mà con to nhanh?
1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho mẹ bầu
Bạn sẽ không lo mẹ bầu tăng cân nhanh quá nếu chỉ nạp lượng calo phù hợp:
- 1.800 calo mỗi ngày trong tam cá nguyệt thứ nhất
- 2.200 calo mỗi ngày trong tam cá nguyệt thứ hai
- 2.400 calo mỗi ngày trong tam cá nguyệt thứ ba
Bên cạnh đó, chế độ ăn để hạn chế việc mẹ bầu tăng cân nhanh, phải có đầy đủ 5 nhóm thực phẩm sau đây:
- Hoa quả
- Rau
- Bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt
- Các loại đậu, thịt nạc và cá
- Sản phẩm từ sữa.
Bạn cũng nên kiểm tra xem chế độ ăn của mình đã bổ sung các vi chất cần thiết cho bé một khởi đầu khỏe mạnh hay chưa. Đó là:
2. Mẹ bầu nên ăn gì?
Để tránh gặp tình trạng mẹ bầu tăng cân nhanh, hãy chọn các thực phẩm lành mạnh từ 5 nhóm kể trên bao gồm:
- Trái cây và rau quả tươi chứa nhiều vitamin; ít calo và chất béo.
- Bánh mì, bánh quy giòn làm từ lúa mì nguyên cám và ngũ cốc nguyên hạt.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua) tách béo, 1% hoặc 2% chất béo sẽ làm giảm đáng kể lượng calo và chất béo ăn vào.
- Nguồn đạm tốt từ cá, thịt nạc, các loại đậu.
3. Mẹ bầu không nên ăn gì?
Để kiểm soát cân nặng, mẹ bầu nên hạn chế những loại thực phẩm sau đây:
- Đồ ăn và đồ uống có thêm đường hoặc chất tạo ngọt nhân tạo.
- Đồ uống có đường có hàm lượng calo cao, kể cả một số loại nước trái cây đóng chai.
- Đồ ăn vặt như khoai tây chiên, kẹo, bánh, bánh quy và kem.
- Chất béo bao gồm dầu ăn, bơ thực vật, bơ, nước sốt, nước sốt, mayonnaise, nước sốt trộn salad thông thường, mỡ lợn, kem chua và phô mai kem. Mẹ bầu có thể thử các phiên bản ít chất béo hơn của những thực phẩm đó.
Có nên giảm cân khi mang thai không?
Hầu hết chị em được khuyên đừng bao giờ cố gắng giảm cân khi mang thai mà hãy làm chậm tốc độ tăng cân để có thai kỳ khỏe mạnh. Chỉ có một số trường hợp ngoại lệ cần giảm cân khi mang thai, nhưng phải do bác sĩ Sản khoa quyết định.
Khi mẹ bầu tăng cân nhanh và cố gắng giảm cân sai cách bằng việc không nạp đủ calo hoặc dưỡng chất sẽ gây hại cho em bé. Khi mẹ hạn chế calo, thậm chí là giảm cân trong thai kỳ, thai nhi sẽ không hấp thụ đủ chất dinh dưỡng cần thiết như sắt, canxi và axit folic để phát triển.
Sắt cần cho sự phát triển của tế bào. Canxi giúp hình thành răng và xương. Axit folic giúp ngăn ngừa chứng nứt đốt sống và ngăn chặn dị tật ống thần kinh. Thiếu hụt axit folic còn tới sinh non và sinh con nhẹ cân.
Những người mẹ bầu tăng cân nhanh và nhiều, khoảng 18kg trong tổng thai kỳ là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, dễ gặp các biến chứng tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật, khó sinh hoặc phải sinh mổ, khó theo dõi tim thai. Người mẹ bị nhẹ cân (BMI dưới 19,8) hoặc béo phì (BMI trên 29) cần được kiểm soát cân nặng chặt chẽ.
Nếu mẹ bầu tăng cân nhanh dẫn đến thừa cân nhiều hoặc béo phì hoàn toàn có thể giảm cân khi mang thai, nhưng phải được sự cho phép và theo dõi của bác sĩ.
Vậy mẹ bầu tăng cân quá nhanh phải làm sao? Lúc này, mẹ bầu cần điều chỉnh cân nặng một cách an toàn, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn giảm cân từ từ, bằng việc thay đổi lối sống theo hướng lành mạnh hơn.
Đầu tiên, bạn nên cắt giảm lượng calo mỗi ngày (nhưng không nạp dưới 1.700 calo) bằng cách giảm lượng thực phẩm ăn vào, bỏ bớt gia vị khi nấu nướng, đổi sang sử dụng chất béo lành mạnh từ dầu thực vật, ăn vặt bằng trái cây thay cho bánh kẹo, dùng ngũ cốc nguyên hạt, uống nước lọc thay vì nước ngọt.
Thứ hai, hãy uống vitamin dành cho bà bầu để hai mẹ con đều nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết.
Thứ ba, bạn cần tập thể dục mỗi ngày, khoảng 30 phút với các bài tập tốt như yoga cho bà bầu, bơi, đi bộ…
Thứ tư, hãy tránh căng thẳng và ngủ đủ giấc.
Chuyên gia khuyên gì về việc kiểm soát cân nặng khi mang thai
- Tam cá nguyệt thứ 1: 1-2kg
- Tam cá nguyệt thứ 2: 4-5kg
- Tam cá nguyệt thứ 3: 5-6kg.
Nếu mẹ bầu tăng cân nhanh đột ngột, hoặc thường xuyên tăng quá 0.5 kg mỗi tuần cần được bác sĩ theo dõi trực tiếp và làm các xét nghiệm bổ sung nếu cần.
Mẹ bầu tăng cân rất nhanh (chẳng hạn như 1kg/ tuần) thường là do bị giữ nước và có thể là dấu hiệu của tiền sản giật. Mẹ nên lưu ý thêm xem có gặp các triệu chứng khác như huyết áp cao, đôi khi kèm theo buồn nôn, đau đầu và chóng mặt hay không. Tiền sản giật có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và con, cần được điều trị càng sớm càng tốt.
Để tăng cân lành mạnh, tốt nhất người mẹ nên theo dõi chế độ ăn uống và tập thể dục thường xuyên. Riêng phụ nữ thừa cân hoặc bị tiểu đường thai kỳ thường được khuyên nên cắt giảm carbohydrate, nạp đủ chất xơ. Hãy ăn thành 5 bữa nhỏ thay vì 3 bữa lớn trong ngày.
Những thay đổi cụ thể trong chế độ ăn uống của từng mẹ bầu sẽ phụ thuộc vào những yếu tố như cân nặng trước khi mang thai, chế độ ăn kiêng đang áp dụng và vận động, miễn sao đủ calo và chất dinh dưỡng.
Bên cạnh việc ăn uống, mẹ bầu cần vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày, có thể bơi lội, đạp xe và đi bộ nhanh. Chỉ khi có nguy cơ sinh non bác sĩ mới khuyên không nên tập thể dục.
Các mẹ bầu nên lưu ý:
- Tránh các môn thể thao đối kháng, các hoạt động làm tăng nguy cơ té ngã và các chuyển động giật, nảy
- Không nên tập thể dục ở tư thế nằm ngửa sau 3 tháng đầu
- Tránh tập khi trời quá nóng; làm nóng trước và làm mát cơ thể sau khi tập; nghỉ giải lao thường xuyên và uống nhiều nước; không tập đến mức kiệt sức.
- Khi có dấu hiệu ngất, đau đầu, đau, chảy máu hoặc gặp khó khăn khi đi lại lúc tập thể dục, phải dừng lại ngay và gọi cho bác sĩ.
Những câu hỏi thường gặp về việc tăng cân trong thời kỳ mang thai
1. Mẹ bầu tăng bao nhiêu cân là hợp lý?
Mặc dù lý tưởng là nên tăng 10 -12kg trong suốt thai kỳ nhưng không phải mẹ bầu nào cũng làm được điều này. Để an toàn, mẹ bầu có thể tham khảo một giới hạn cân nặng khác thoải mái hơn, theo hướng dẫn của Viện Y học Hoa Kỳ (IOM) cho toàn thế giới như sau:
- Đối với phụ nữ thiếu cân trước khi mang thai (chỉ số khối cơ thể BMI dưới 18,5): từ 12,5 đến 18kg
- Đối với phụ nữ có cân nặng bình thường trước khi mang thai (BMI từ 18,5 đến 24,9): từ 11,5 đến 16kg
- Đối với phụ nữ thừa cân trước khi mang thai (BMI từ 25 đến 29,9): từ 7 đến 11,5kg
- Đối với phụ nữ béo phì trước khi mang thai (BMI lớn hơn 30): từ 5 đến 9kg
2. Mẹ bầu tăng cân nhanh khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Phụ nữ tăng nhiều cân khi mang thai có nguy cơ cao hơn về một số vấn đề sức khỏe và biến chứng trong quá trình sinh nở. Ví dụ, họ có nhiều khả năng sinh con to với cân nặng khi sinh trên 4kg, thường sẽ phải mổ lấy thai, nguy cơ sinh non cũng cao hơn.
Mẹ bầu tăng cân nhanh và nhiều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, kéo theo tăng nguy cơ tiền sản giật. Biến chứng này có thể gây tử vong.
3. Có nên uống thuốc giảm cân khi mang thai không?
Dù mẹ bầu tăng cân nhanh báo động cũng không được phép sử dụng thuốc để giảm cân. Những thuốc đó có thể gây hại cho cả mẹ và con. Nếu nằm trong số những trường hợp bác sĩ chỉ định phải giảm cân, mẹ bầu nên áp dụng các phương pháp an toàn là cắt giảm calo và tập thể dục.
4. Mẹ bầu ăn ít nhưng vẫn tăng cân nhanh, vì sao?
Ngoài những nguyên nhân khách quan khiến mẹ bầu tăng cân nhanh như: em bé lớn lên; hình thành nước ối, nhau thai và dây rốn; cơ thể tạo mỡ để chuẩn bị tạo sữa sau sinh,… thì điều làm cho mẹ bầu ăn ít nhưng vẫn tăng cân nhanh là chế độ ăn uống và vận động chưa hợp lý. Nếu mẹ bầu ăn đồ có nhiều đường, nhiều mỡ, ăn bữa chính thì ít nhưng lại ăn vặt nhiều, không vận động sẽ khiến cân nặng tăng lên nhanh chóng.
Tất cả các mẹ bầu đều phải theo dõi và kiểm soát cân nặng khi mang thai cho phù hợp, nhằm đảm bảo sức khỏe của người mẹ và sự phát triển bình thường của con. Dù mẹ bầu tăng cân nhanh nhưng cũng đừng quá áp lực, hãy điều chỉnh cân nặng thông qua chế độ ăn khoa học, vận động đều đặn và duy trì tinh thần thoải mái cùng giấc ngủ chất lượng. Sau khi con chào đời, bạn sẽ còn rất nhiều thời gian để đưa vóc dáng trở lại như ban đầu.
