Cây lược vàng: Từ cây cảnh đến vị thuốc chữa bệnh

Cây lược vàng được trồng nhiều ở Việt Nam không chỉ để làm cảnh mà còn có tác dụng chữa bệnh. Theo dân gian, vị thuốc này thường được dùng để điều trị vảy nến, viêm dạ dày,… Trong bài viết này, hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu rõ hơn về những thành phần hoá thực vật cũng như công dụng của cây lược vàng nhé!

Tên thường gọi: Cây lược vàng, địa lan vòi, lan vòi, lan rũ, cây bạch tuộc, rai lá phất dũ, giả khóm.

Tên nước ngoài: Basket plant

Tên khoa học: Callisia fragrans (Lindl.) Woodson

Họ: Thài lài (Commelinaceae)

Tổng quan

Tìm hiểu chung về cây lược vàng

Đặc điểm nhận dạng của cây lược vàng:

• Thân thảo lâu năm, cao 15-40cm.
• Thân cây đứng, chia thành nhiều đốt và nhánh, mỗi đốt dài 1-2cm, nhánh thì có thể dài tới 10cm.
• Lá đơn, mọc so le; bẹ ôm sát thân, phiến hình ngọn giáo, mép nguyên, mặt nhẵn. Mặt dưới mọng nước, màu nhạt hơn mặt trên.
• Hoa xếp thành một trục dài cong, hợp thành xim. Mỗi cụm hoa có khoảng 6-12 bông trắng.

Nguồn gốc

Cây lược vàng có nguồn gốc ban đầu là ở Mexico, sau đó phát triển và di thực đến Nga, miền Tây Ấn Độ, Việt Nam và một số khu vực ở Mỹ. Tại Việt Nam, cây lược vàng phổ biến ở những vùng có khí hậu ẩm ướt, nhiều bóng râm. Tuy nhiên, do tác dụng của cây lược vàng có thể chữa nhiều bệnh lý khác nhau nên hiện nay nó được trồng rộng rãi ở nhiều tỉnh thành trên cả nước với mục đích làm cảnh và dược liệu.

Bộ phận dùng của cây lược vàng

Cả lá, thân và rễ của cây lược vàng đều có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Tuỳ vào bộ phận dùng làm thuốc mà thời điểm thu hái dược liệu có thể khác nhau. Chẳng hạn như với lá, bạn nên hái vào sáng sớm khi mặt trời chưa mọc vì đây là lúc hàm lượng hoạt chất cao nhất. Lá này đem về rửa sạch là có thể dùng tươi hoặc phơi khô trong bóng râm để dùng dần.

Tương tự như thế, thân và rễ lược vàng khi thu hái về bạn cũng cần rửa sạch vài lần với nước, sau đó chặt khúc ngắn và dùng để ngâm rượu.

Bạn nên chọn những cây có từ 9-10 đốt trở lên (dài trên 20cm), màu tím sậm thì hàm lượng hoạt chất cao, hiệu quả tốt hơn.

Thành phần hóa học trong cây lược vàng

Theo một số nghiên cứu đã công bố, thành phần cây lược vàng có chứa:

• Nhóm lipid có triacyglyceride, sulfolipid, digalactosyl diglycerides
• Nhóm acid béo có paraffinic, olefinic
• Các acid hữu cơ
• Sắc tố caroten, chlorophyll
• Phytosterol
• Các vitamin PP, B2 và các nguyên tố vi lượng gồm sắt, crom, niken và đồng.
• Các flavonoid như quercetin, kaempferol isoorientin.

Một nghiên cứu của GS.TS. Nguyễn Văn Hùng và cộng sự (Viện Hóa sinh biển Việt Nam) về thành phần hoá học của cây lược vàng cũng đã phát hiện ra sự có mặt của lớp chất ecdysteroid trong cây và phân lập được 19 hợp chất ecdysteroid từ lá, thân và chồi nhánh cây.

Tác dụng, công dụng của cây lược vàng

Theo y học cổ truyền, công dụng của cây lược vàng là gì?

Theo y học cổ truyền, cây lược vàng có vị nhạt và chua nhẹ, tính mát, ít độc; quy kinh phế. Tác dụng là thanh nhiệt, giải độc, nhuận phế, tiêu viêm, hoá đàm và lợi thuỷ. Do đó, vị thuốc lược vàng chủ trị các chứng bệnh sau:

• Ho, viêm họng.
• Đau nhức xương khớp.
• Nóng trong người.
• Tiểu đường.
• Viêm loét dạ dày.
• Mụn nhọt.

Cây lược vàng có tác dụng gì theo dược lý hiện đại?

Không chỉ là thảo dược được áp dụng rộng rãi theo mẹo dân gian xa xưa mà hiện nay nhiều nghiên cứu về thành phần hoá học cũng đưa ra nhiều bằng chứng. Các hoạt chất có trong cây lược vàng được ghi nhận bao gồm flavonoid, steroid, các khoáng chất, vitamin thiết yếu và một số nguyên tố vi lượng… và chúng có những công dụng nổi bật như sau:

• Hoạt chất flavonoid đóng vai trò bảo vệ sự bền vững cho các mạch máu và chúng còn hoạt hóa để tăng tác dụng của vitamin C. Ngoài ra, flavonoid giúp an thần, giảm đau, kháng viêm hiệu quả. Nhờ vào hoạt chất này mà tác dụng của cây lược vàng trong điều trị các bệnh lý có tình trạng viêm rất hiệu quả, như bệnh viêm loét dạ dày, tá tràng;

• Steroid trong lược vàng là phytosterol, có khả năng kháng sinh và sát khuẩn rất tốt. Nhờ steroid mà người ta đã sử dụng lược vàng để tẩy uế, sát khuẩn và điều trị các bệnh lý viêm nhiễm đường hô hấp như ho, viêm họng, đau rát họng.

Nhóm hoạt chất ecdysteroid được nghiên cứu in vitro cho nhiều hoạt tính như kháng viêm, kháng sinh, chống oxy hoá, gây độc tế bào ung thư, kích thích tế bào lympho tăng đề kháng cho cơ thể, hạ đường huyết nhờ vào khả năng ức chế enzyme alpha-glucosidase.

Liều dùng

Liều dùng thông thường của cây lược vàng là bao nhiêu?

Cây lược vàng thường được dùng dưới dạng thuốc sắc uống, ngâm rượu uống hoặc xoa bóp ngoài. Bạn cũng có thể dùng cây lược vàng nhai sống hoặc giã đắp ngoài. Mỗi ngày dùng 3-9 lá tươi hoặc 3 chén rượu nhỏ ngâm từ lá và thân cây.

Nghiên cứu “Bước đầu nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng sinh học của cây lược vàng“, TS. Trịnh Thị Điệp, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, dù chưa khẳng định liều lượng 5-6 lá lược vàng/ngay có ảnh hưởng đến sức khỏe hay không nhưng không nên xay cây lược vàng nhiều như rau máu để uống vì loại dược liệu này vẫn tồn tại độc tính nhất định.

Một số bài thuốc có cây lược vàng

Cây lược vàng chữa bệnh gì?

Dưới đây là một số bài thuốc dân gian từ cây lược vàng:

1. Cây lược vàng ngâm rượu hỗ trợ điều trị bệnh gan

Cải thiện các vấn đề về gan là một trong những tác dụng nổi bật nhất của cây lược vàng. Trong đó, bệnh nhân gặp tình trạng nóng gan, viêm gan B, C hoặc nóng trong người có thể áp dụng bài thuốc sau:

• Lấy 2 lá lược vàng và 2 lá mồng tơi đem rửa sạch.
• Cho toàn bộ nguyên liệu vào cối, giã nhỏ rồi vắt lấy nước uống vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ.

Trường hợp mắc phải các vấn đề về gan nghiêm trọng hơn như xơ gan, ung thư gan, bạn có thể tham khảo bài thuốc:

• Lấy 2 – 3 lá lược vàng và một ít lá màng màng đem rửa sạch, cắt nhỏ rồi giã nát.
• Cho toàn bộ dược liệu vào ngâm với rượu trắng trong khoảng 30 ngày.
• Mỗi ngày dùng khoảng 1 ly rượu nhỏ.

Lưu ý: Các phương thuốc này chỉ mang tính chất tham khảo, hỗ trợ điều trị bệnh. Người mắc các vấn đề về gan cần đến bác sĩ thăm khám và tham khảo ý kiến để kết hợp với phác đồ điều trị chính (nếu có).

2. Bài thuốc chữa viêm họng

Khi gặp phải các triệu chứng như ho khan, viêm họng hay ho kéo dài, bạn có thể áp dụng bài thuốc sau:

• Lấy lá cây lược vàng giã rồi rồi vắt lấy nước để uống.
• Uống 2 lần/ngày, kiên trì sử dụng để cải thiện triệu chứng hiệu quả hơn.

3. Dùng cây lược vàng hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Để cải thiện các triệu chứng của bệnh tiểu đường, người bệnh có thể dùng lá lược vàng ép lấy nước uống hoặc nhai luôn cả lá. Lưu ý rằng cách làm này chỉ hỗ trợ làm giảm các triệu chứng bệnh, người bệnh vẫn cần tuân thủ đầy đủ hướng dẫn điều trị từ bác sĩ.

Bạn có thể xem thêm: 5 loại lá cây hỗ trợ chữa bệnh tiểu đường bạn cần biết

4. Cây lược vàng chữa bệnh dạ dày

Bạn có thể:

• Lấy vài lá lược vàng đem giã nhuyễn, vắt lấy nước cốt.
• Pha nước cốt thu được với mật gấu, uống sau mỗi bữa ăn.
• Trong bài thuốc này, bạn có thể dùng cả nước và xác lá lược vàng đều được.

5. Cải thiện chứng đau lưng

Nếu bạn thường bị đau nhức lưng do vận động không đúng cách hay thay đổi thời tiết, do mắc các bệnh lý về cột sống thì có thể dùng cây lược vàng theo một trong hai cách sau để cải thiện tình trạng này:

Cách 1: Dùng cây lược vàng ngâm rượu

• Lấy khoảng 200g thân và lá cây lược vàng, đem rửa sạch.
• Thái nhỏ, cắt khúc ngắn rồi ngâm với 1 lít rượu trắng 40 độ trở lên.
• Bảo quản bình rượu ở nơi mát mẻ trong khoảng 2 tháng là có thể dùng.
• Mỗi ngày dùng 40-50ml chia làm 3 lần uống
• Kết hợp thêm xoa bóp ngoài bằng rượu này.

Cách 2: Chườm lá lược vàng

Bài thuốc này rất đơn giản. Bạn chỉ cần lấy vài lá lược vàng đem hơ nóng cho mềm ra rồi đắp lên chỗ lưng bị đau nhức. Khi lá nguội, bạn có thể hơ lại và đắp thêm vài lần sao cho tổng thời gian đắp một lần là khoảng 15 phút.

6. Chữa bệnh trĩ

Với thành phần hoá thực vật kháng khuẩn, tiêu viêm, chống oxy hóa mạnh, cây lược vàng có công dụng bảo vệ mạch máu, giảm sưng đau búi trĩ đồng thời ngăn chặn tình trạng đi tiêu ra máu ở người bệnh trĩ. Ban có thể dùng cây lược vàng để điều trị bệnh trĩ theo một trong ba cách sau:

• Cách 1: Hái 3 lá lược vàng tươi, đem rửa sạch rồi ngâm nước muối loãng, cắt nhỏ, giã nát lá cùng với vài hạt muối ăn. Tiếp đến, bạn làm sạch vùng hậu môn rồi đắp trực tiếp hỗn hợp này lên trong 30 phút.
• Cách 2: Xay nhuyễn 2 lá lược vàng cùng ⅕ thìa muối ăn và 1 cốc nước đun sôi để nguội. Lọc lấy phần nước, uống trong ngày, phần bã có thể dùng đắp vào hậu môn.
• Cách 3: Nhai sống 4 lá lược vàng với vài hạt muối trước bữa ăn chính khoảng 30 phút, nuốt nước và nhả bỏ bã.

7. Chữa mụn nhọt

Cách 1: Đắp

• Lấy 1 – 2 lá lược vàng đem rửa dưới vòi nước và ngâm với nước muối trong khoảng 15 phút.
• Giã rồi đắp lên nốt mụn nhọt.
• Dùng băng gạc y tế để băng lại, giữ dược liệu không rơi ra ngoài.
• Để yên khoảng 20-30 phút rồi gỡ ra, rửa lại da bằng nước sạch.

Cách 2: Dùng rượu lược vàng

• Lấy 1kg thân và lá cây lược vàng đem rửa sạch, để ráo, cắt khúc ngắn khoảng ½ đốt ngón tay.
• Cho toàn bộ nguyên liệu cùng 2 lít rượu trắng vào bình thuỷ tinh, ngâm trong 60 ngày.
• Mỗi lần uống 1 ly nhỏ, ngày 2 lần để trị mụn nhọt.

8. Bài thuốc trị ho khan, ho kéo dài

Nếu bị ho khan kéo dài, bạn có thể nhai kỹ lá lược vàng tươi rồi nuốt cả bã lẫn nước. Với người lớn nhai khoảng 3 lá, còn trẻ em trên 12 tháng tuổi thì nhai mỗi lần 1 lá.

9. Bài thuốc chữa đau nhức răng, viêm lợi

Khi bị đau nhức răng, viêm nướu hay các vấn đề nha chu khác, bạn có thể dùng lá lược vàng để nhai sống hoặc giã lấy nước cốt uống, đều có tác dụng giảm sưng đau hiệu quả.

Lưu ý: Khi nhai lá lược vàng, bạn nên ngậm trong miệng vài phút để các hoạt chất được tiếp xúc trực tiếp với vùng sưng viêm và phát huy hiệu quả tối ưu.

10. Cây lược vàng chữa bệnh ngoài da, bệnh vẩy nến

Nhờ vào hoạt tính kháng viêm và sát trùng tự nhiên, cây lược vàng thường được dùng để chữa trị các bệnh lý viêm da, dị ứng, nổi mẩn ngứa hay bệnh vẩy nến. Cách sử dụng như sau:

• Cách 1: Dùng 5-6 lá lược vàng tươi sắc cùng 2 bát nước cho đến khi cạn còn một nửa. Đem nước sắc này chia thành 2 lần uống.
• Cách 2: Đem giã nát lá lược vàng rồi vắt lấy nước uống. Phần bã dùng chà xát nhẹ bên ngoài để sát trùng, giảm ngứa và kích thích bong vảy.

11. Chữa giời leo, vết côn trùng cắn, đốt

Nhai kỹ khoảng 3-4 lá lược vàng để lấy phần bã đắp lên chỗ bị tổn thương.

Ngoài ra, lược vàng được cho là có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh ung thư nhưng vẫn còn nhiều tranh cãi. Tốt nhất bạn nên tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ nhé!

Lưu ý, thận trọng khi dùng

Khi dùng cây lược vàng, bạn nên lưu ý những gì?

Để sử dụng cây lược vàng một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.

Không nên dùng dạng rượu lược vàng cho người bị viêm gan, xơ gan hay tăng huyết áp, tăng đường huyết hoặc người không uống được rượu.

Người có cơ địa lạnh (sợ lạnh, dễ bị tiêu chảy) thì không nên uống nước ép lược vàng tươi vào buổi tối.

Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.

Mức độ an toàn của cây lược vàng

Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng cây lược vàng trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.

Đối với trẻ em dưới 5 tuổi chỉ ưu tiên dùng dạng bôi hoặc đắp ngoài.

Tương tác có thể xảy ra với cây lược vàng

Cây lược vàng có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi muốn dùng bất kỳ loại dược liệu nào.