Cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất và cách điều trị

Nhịp nhanh kịch phát trên thất là một dạng rối loạn nhịp tim nhanh. Nếu không được phát hiện kịp thời và kiểm soát hiệu quả, tình trạng này có thể gây ra các biến chứng, từ triệu chứng ngất, mệt mỏi, chóng mặt cho đến suy tim cấp và trụy tuần hoàn. Những bệnh nhân gặp tình trạng này nên có thông tin cơ bản về bệnh để nâng cao việc tuân thủ điều trị và theo dõi bệnh thường xuyên.

Tìm hiểu chung

Nhịp nhanh kịch phát trên thất là gì?

Nhịp tim nhanh kịch phát trên thất (viết tắt là PSVT) gây ra các cơn nhịp tim nhanh rất ngắn bắt đầu ở tầng trên tâm thất, khởi phát và kết thúc đột ngột. 

Trong một cơn PSVT, tim đập khoảng 150 – 220 lần mỗi phút, nhưng đôi khi nhanh hơn hoặc chậm hơn.

Các loại nhịp nhanh kịch phát trên thất

Nhịp tim nhanh kịch phát trên thất có ba nhóm chính:

• Nhịp tim nhanh vào lại nút nhĩ thất (AVNRT): Đây là loại nhịp tim nhanh trên thất phổ biến nhất. 
• Nhịp tim nhanh vào lại nhĩ thất (AVRT): AVRT là loại nhịp tim nhanh trên thất phổ biến thứ hai, thường được chẩn đoán ở những người trẻ tuổi.
• Nhịp nhanh nhĩ: Loại này thường phổ biến hơn ở những người mắc bệnh tim. Nhịp nhanh nhĩ không liên quan đến nút nhĩ thất.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng nhịp nhanh kịch phát trên thất

Với dạng nhịp tim nhanh này, các triệu chứng thường bắt đầu và dừng lại đột ngột, kéo dài trong vài phút tới vài giờ. Dấu hiệu nhận biết bao gồm:

• Hồi hộp, lo lắng
• Tức ngực, khó thở
• Đánh trống ngực với nhịp tim rất nhanh hoặc không đều
• Mạch nhanh
• Mệt mỏi
• Hụt hơi.

Ngoài ra, người bệnh có thể có thêm triệu chứng buồn nôn, chóng mặt, ngất xỉu.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên thăm khám sớm nếu:

• Có cảm giác tim đập nhanh và tình trạng này không biến mất sau vài phút
• Từng bị PSVT, tự xử lý bằng nghiệm pháp Valsalva hoặc ho (như hướng dẫn trong phần điều trị ở dưới) mà không hết triệu chứng; triệu chứng tái phát thường xuyên hoặc có thêm triệu chứng mới.

Bạn cần thận trọng hơn và đi khám càng sớm càng tốt nếu như có các bệnh lý về tim khác kèm theo.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây ra nhịp nhanh kịch phát trên thất là gì?

Nhịp tim bình thường bắt đầu bằng một xung điện khởi phát từ nút xoang – ở vị trí tâm nhĩ phải. Tín hiệu di chuyển qua các tâm nhĩ (buồng tim phía trên) và điều khiển cho hai tâm nhĩ co bóp đồng bộ, đưa máu từ buồng nhĩ xuống buồng thất. Sau đó, tín hiệu di chuyển xuống dưới qua nút nhĩ thất và điều khiển cho tâm thất (buồng tim phía dưới) co bóp, tống máu từ tim vào vòng tuần hoàn.

PSVT xảy ra do có một xung điện bất thường xảy ra ở vùng tim ngay phía trên tâm thất, cho phép dòng điện chạy nhanh theo vòng tròn và lặp đi lặp lại, không có khoảng nghỉ bù. Kết quả là các tâm thất phải co bóp liên tục theo các tâm nhĩ. Những tín hiệu điện bất thường này xuất hiện khi:

• Có thêm một đường phụ dẫn trực tiếp giữa tâm nhĩ và tâm thất hoặc trong nút nhĩ thất với trường hợp nhịp tim nhanh vào lại nhĩ thất (AVRT) hoặc nhịp tim nhanh vào lại nút nhĩ thất (AVNRT). AVRT xuất hiện ở những người mang hội chứng tim bẩm sinh Wolff – Parkinson – White.
• Có xung điện phát ra nhanh chóng từ một ổ phát xung bên ngoài nút xoang và đi vòng quanh tâm nhĩ, thường là do đoản mạch với trường hợp nhịp nhanh nhĩ.

Những yếu tố nguy cơ của PSVT

Những thói quen dưới đây sẽ làm tăng nguy cơ mắc PSVT:

• Lạm dụng rượu
• Lạm dụng caffein
• Sử dụng ma túy
• Hút thuốc lá.

Ngoài ra, thiếu máu, mất nước, thuốc chứa pseudoephedrine, tiền sử nhồi máu cơ tim hoặc có tổn thương tim do phẫu thuật trước đó, bệnh lý tim bẩm sinh, tăng huyết áp, căng thẳng kéo dài, thay đổi nội tiết tố, béo phì, cường giáp cũng làm tăng nguy cơ gặp phải tình trạng này.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những bước chẩn đoán nhịp nhanh kịch phát trên thất

Sau khi hỏi về các triệu chứng và nghe tim, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu. Mục đích là để loại trừ bệnh tuyến giáp và các vấn đề toàn thân khác có thể phát hiện trong máu. 

Bạn cũng cần làm điện tâm đồ để theo dõi nhịp tim. Đôi khi, bác sĩ sẽ thực hiện điện tâm đồ trong khi bạn tập thể dục nếu hoạt động gắng sức gây ra một đợt nhịp tim nhanh kịch phát trên thất. Nếu điện tâm đồ tại bệnh viện chưa phát hiện nhịp tim nhanh, bạn cần đeo một thiết bị để đo nhịp tim liên tục trong ít nhất hai ngày, tối đa một tháng, nhằm tăng khả năng phát hiện cơn nhịp nhanh.

Điều trị cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất

Nếu cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất chỉ thỉnh thoảng mới xảy ra, không có  bằng chứng ghi nhận, người bệnh không gặp bất kỳ triệu chứng nào và không có vấn đề tim mạch gì khác thì có thể chưa cần thiết phải điều trị. Khi xảy ra PSVT và cảm giác khó chịu thực sự, bạn có thể xử lý tại nhà với các kỹ thuật sau đây:

• Thực hiện nghiệm pháp Valsalva bằng cách nín thở và rặn giống như đang đi đại tiện
• Ngồi ở tư thế cong gập thân trên về phía trước và ho mạnh giúp tăng áp lực trong lồng ngực
• Rửa mặt bằng nước đá lạnh.

Trong những trường hợp phải điều trị khẩn cấp cơn nhịp nhanh kịch phát trên thất, bao gồm có triệu chứng nghiêm trọng hoặc cơn kéo dài trên 20 phút, bác sĩ có thể làm chậm nhịp tim nhanh chóng bằng cách:

• Sốc điện đồng bộ
• Tiêm thuốc qua đường tĩnh mạch.

Để điều trị lâu dài cho những người bị PVST tái phát hoặc có mắc bệnh tim đồng thời, có một số lựa chọn như sau:

• Sử dụng năng lượng sóng cao tầng cắt đốt các vùng nhỏ trong tim, nơi được thám sát là vị trí bắt nguồn của những cơn nhịp tim nhanh. Đây là phương pháp được lựa chọn cho hầu hết bệnh nhân nhịp tim nhanh kịch phát trên thất với hiệu quả cao.
• Uống thuốc điều trị rối loạn nhịp tim hằng ngày để dự phòng cơn nhịp tim nhanh tái phát.
• Sử dụng máy tạo nhịp tim để thiết lập lại nhịp tim khi vào cơn. Cách này đôi khi được sử dụng cho trẻ em không đáp ứng với bất kỳ phương pháp điều trị nào khác.
• Phẫu thuật để thay đổi đường truyền tín hiệu điện trong tim, thường áp dụng khi người bệnh cần phải phẫu thuật tim để điều trị một bệnh tại tim khác đồng thời.

Phòng ngừa

Cách ngăn ngừa nhịp nhanh kịch phát trên thất tái phát

Bác sĩ sẽ cho bạn những lời khuyên như:

• Tránh uống rượu và đồ uống có chứa caffein hay chất kích thích
• Ăn uống lành mạnh, với nhiều rau quả tươi, cá, thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da; tránh chất béo xấu từ thực phẩm chế biến sẵn và chất béo động vật; ăn nhạt
• Không tự ý sử dụng thuốc có chứa thành phần pseudoephedrine nếu bác sĩ nghi ngờ đây là nguyên nhân gây rối loạn nhịp tim nhanh
• Điều chỉnh lịch sinh hoạt và làm việc để nghỉ ngơi nhiều hơn
• Uống nhiều nước để tránh mất nước
• Tư vấn tâm lý nếu đang căng thẳng, lo lắng quá mức
• Tập thiền, yoga hay hít thở chậm để giảm căng thẳng
• Giảm cân và duy trì cân nặng vừa phải
• Tập thể dục vừa sức
• Bỏ thuốc lá và tránh hít khói thuốc thụ động.

Nhìn chung, nhịp nhanh kịch phát trên thất trong phần lớn các trường hợp là không đe dọa tính mạng nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây suy yếu cơ tim do tình trạng loạn nhịp kéo dài. Trong trường hợp nghiêm trọng, dạng rối loạn nhịp tim này có thể dẫn tới ngất xỉu, thậm chí gây tụt huyết áp và ngừng tim đột ngột. Hơn nữa, triệu chứng vào cơn thường rất khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, khi có chỉ định điều trị, bạn hãy tuân thủ ý kiến của bác sĩ, ngừng những thói quen xấu và nghỉ ngơi nhiều hơn để sớm khắc phục tình trạng này.