Bong gân bàn chân là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Bong gân bàn chân dù không phổ biến như bong gân mắt cá chân nhưng cũng là nỗi lo không hề nhỏ của những người hay chơi thể thao, người vận động thường xuyên. Nhiều người mắc phải tình trạng này nhưng lại không biết cách chữa trị khiến vết thương nghiêm trọng, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.

Mời bạn cùng Hello Bacsi tìm hiểu rõ hơn trong bài viết ngay sau đây.

Tìm hiểu chung

Sơ lược về cấu tạo bàn chân

Trước tiên, bạn nên biết về cấu tạo bàn chân để hiểu bong gân bàn chân là tổn thương nằm ở vị trí nào của bàn chân.

Bàn chân nằm ở phần cuối của chân, mặc dù bàn chân là một bộ phận có kích thước nhỏ, nhưng là nền tảng chống đỡ cho toàn cơ thể. Bàn chân rất quan trọng đối với con người, nó được sử dụng trong nhiều nhiệm vụ: di chuyển, đứng thẳng, nhảy, giữ thăng bằng cơ thể. Bàn chân của con người bao gồm 26 xương, 33 khớp và rất nhiều gân cơ, dây thần kinh, dây chằng khác nhau.

Trong đó, gân và dây chằng là những thành phần quan trọng của hệ thống cơ xương đóng vai trò cơ học quan trọng trong việc cung cấp sự ổn định của khớp và cho phép vận động. Gân kết nối cơ với xương và truyền lực từ cơ đến xương trong khi dây chằng hình thành liên kết giữa các xương.

Bong gân bàn chân là gì?

Về bản chất, bong gân bàn chân là sự thương tổn của các dây chằng giữ vững khớp bàn chân, có thể tổn thương một hoặc nhiều dây chằng trong khớp. Vậy nên dù được gọi là bong gân, nhưng tổn thương nằm ở dây chằng chứ không phải ở các sợi gân cơ.

Có 3 mức độ bị bong gân bàn chân như sau:

• Cấp độ 1. Bạn bị rách nhỏ ở dây chằng.
• Cấp độ 2. Bạn bị rách một phần lớn ở dây chằng.
• Cấp độ 3. Các dây chằng bị đứt hoàn toàn hoặc tách rời khỏi xương.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng của bong gân bàn chân

Các dấu hiệu bong gân bàn chân bao gồm:

• Đau và nhức gần vòm bàn chân. Bạn có thể cảm nhận được điều này ở phía dưới, phía trên hoặc hai bên bàn chân
• Bầm tím và sưng bàn chân
• Đau khi đi bộ hoặc khi hoạt động
• Đi bộ khập khiễng, thậm chí không thể đặt trọng lượng lên bàn chân, đặc biệt là khi chấn thương nghiêm trọng.

Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Hãy đi thăm khám sớm nếu:

• Bị tê hoặc ngứa ran đột ngột ở bàn chân
• Bị đau hoặc sưng bàn chân nghiêm trọng
• Bàn chân không còn khả năng chịu trọng lượng
• Bàn chân bị biến dạng hoặc đau trực tiếp trên xương
• Vết thương không được cải thiện sau khi đã điều trị tại nhà.

Có thể bạn quan tâm: Bong gân cổ chân

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây bong gân bàn chân

Vì bàn chân là nơi chịu toàn bộ trọng lượng của cơ thể theo mỗi bước đi và chứa nhiều xương khớp nên nguy cơ bị bong gân là rất cao. Hầu hết nguyên nhân gây bong gân bàn chân là do gặp chấn thương khi chơi thể thao hoặc hoạt động nặng.

Một số môn thể thao có thể khiến bàn chân có chuyển động xoắn hoặc uống cong, dễ gây bong gân như bóng đá, trượt tuyết và khiêu vũ. Khi cơ thể của bạn vặn và xoay nhưng bàn chân của bạn vẫn giữ nguyên vị trí sẽ khiến dây chằng nối các xương bàn chân bị kéo căng hoặc bị rách. 

Ngoài ra, bong gân có thể xảy ra khi bàn chân bị lật do dẫm vào chân người khác, vấp ngã, tiếp đất trên một bề mặt không bằng phẳng hoặc đá vào một vật nặng không dễ di chuyển.

Các đối tượng cụ thể dễ bị bong gân bàn chân bao gồm:

• Vận động viên bóng chuyền, bóng rổ, bóng đá có nguy cơ bị bong gân bàn chân khi có xu hướng phải nhảy lên khi thi đấu.
• Các môn đòi hỏi sức bền như chạy, đi bộ cũng có nhiều nguy cơ bong gân ở bàn chân.
• Sử dụng giày, dép không phù hợp khi thi đấu thể
• Những người đã từng bị bong gân có nguy cơ dễ bị chấn thương lại hơn là những người chưa bao giờ bị chấn thương bong gân.
• Những người thừa cân, béo phì, áp lực trên đôi bàn chân càng lớn.
• Môi trường làm việc hay tập thể thao gồ ghề, có nhiều vật cản, đất đá, hay ẩm ướt, trơn trượt khiến bạn có nguy cơ bị dễ chấn thương hơn khi chạy, di chuyển.
• Tai nạn trong sinh hoạt và lao động như trơn trượt, té ngã…
• Bê vác vật nặng hoặc sai tư thế

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán bong gân bàn chân?

Bác sĩ có thể thăm khám triệu chứng, hỏi thăm về tình huống dẫn đến bạn bị bong gân bàn chân, thời gian từ lúc chấn thương đến khi được thăm khám, các xử trí đối với tổn thương của bạn trước đó. Ngoài ra, họ cũng cần biết về nghề nghiệp, những hoạt động hay bộ môn thể thao mà bạn tham gia, hoặc bất kỳ chấn thương ở bàn chân nào mà bạn đã từng gặp trước đây.

Sau đó, bác sĩ có thể kiểm tra vết thương ở bàn chân của bạn, cảm nhận vết sưng, bầm tím hoặc ấn nhẹ để xem có bị đau hay tổn thương đến xương khớp bên trong hay không.

Nếu bạn không thể đứng vững và bàn chân không có khả năng chịu trọng lực, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang bàn chân, để đánh giá mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) bàn chân có thể được thực hiện ở một số ít bệnh nhân nhất định, đặc biệt là các vũ công hoặc vận động viên chuyên nghiệp, những người lớn tuổi bị đau bất thường hoặc xương khớp yếu.

Những phương pháp điều trị bong gân bàn chân

Bạn nên làm gì khi bị bong gân bàn chân?

Trong vài ngày hoặc vài tuần đầu tiên sau khi bị chấn thương, bạn nên:

Hiệp hội Phẫu thuật viên chấn thương Hoa Kỳ (AAOS) khuyến cáo: Bong gân mức độ nhẹ cơ bản được điều trị phối hợp bằng các biện pháp như sau được viết tắt bằng 4 chữ cái đầu của tiếng Anh (RICE)

• PROTECTION (Bất động): giúp tránh các thương tổn thêm. Bao gồm hạn chế cử động phần tổn thương, sử dụng một thanh nẹp hoặc bó bột, hoặc sử dụng nạng.
• REST (Nghỉ ngơi tuyệt đối): Hạn chế đi lại để cho khớp và gân cơ, dây chằng của bạn được nghỉ ngơi, có thời gian để phục hồi hoàn toàn.
• ICE (Chườm đá): Nước đá giúp giảm sưng và viêm. Lưu ý không bao giờ chườm đá trực tiếp lên da. Thay vào đó, hãy quấn một chiếc khăn mỏng quanh túi đá. Để nó trên vùng khớp đau của bạn trong 20 phút, sau đó lấy đá ra trong 10 phút. Lặp lại càng nhiều càng tốt trong 24 đến 72 giờ đầu tiên.
• COMPRESSION (Băng ép): Băng ép sẽ giúp giảm sưng. Tổn thương có thể được ép bằng thanh nẹp, băng chun, hoặc đối với một số thương tích có xu hướng sưng nặng thêm, dùng băng ép Jones. Băng ép Jones gồm 4 lớp; lớp 1 (trong cùng) và lớp 3 là bông cotton, và lớp 2 và 4 là băng thun.
• ELEVATION (Giữ cao vùng khớp bị chấn thương): trong 2 ngày đầu nâng cao chi để đảm bảo máu về tim tốt; nâng cao chi nhờ vào trọng lực giúp giảm phù nề chi và giảm thiểu sưng.

Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng các thuốc giảm đau, chống viêm tùy theo mức độ đau như Paracetamol viên uống, các thuốc NSAID dạng uống hoặc bôi tại chỗ.

Các liệu pháp vật lý trị liệu và y học cổ truyền cũng giúp cải thiện triệu chứng và cải thiện thời gian hồi phục như châm cứu, nắn chỉnh, massage. Cần tới khám và được tư vấn bởi các bác sĩ chuyên khoa để có chỉ định trong từng giai đoạn phù hợp.

Bị bong gân bàn chân bao lâu thì khỏi?

Hầu hết các vết thương từ nhẹ đến trung bình sẽ lành trong vòng 2 đến 4 tuần. Các chấn thương nặng hơn, chẳng hạn như chấn thương cần bó bột hoặc nẹp, sẽ cần thời gian lâu hơn, trung bình là khoảng từ 6 đến 8 tuần. Những chấn thương nghiêm trọng nhất sẽ cần tiến hành phẫu thuật để giảm bớt xương và cho phép các dây chằng lành lại. Quá trình chữa bệnh lúc này có thể mất từ 6 đến 8 tháng.

Ngoài ra, trong một số trường hợp bị bong gân nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định cách chữa bong gân bàn chân bằng vật lý trị liệu với các bài tập giúp tăng cường cơ và dây chằng ở bàn chân. Các bài tập này cũng có thể giúp ngăn ngừa chấn thương trong tương lai.

Phòng ngừa

Những biện pháp nào giúp phòng ngừa bong gân bàn chân?

Một số lời khuyên sau đây có thể giúp bạn phòng ngừa bị bong gân bàn chân:

• Trong quá trình hoạt động hoặc chơi thể thao, bạn nên đi một đôi giày chắc chắn và ổn định để bảo vệ bàn chân. 
• Giày đế cứng hơn có thể giúp bảo vệ bàn chân của bạn. Hạn chế việc đi chân trần khi tham gia các hoạt động nặng.
• Nếu bạn cảm thấy bất kỳ cơn đau nhói nào, hãy ngừng ngay hoạt động.
• Chườm đá và massage bàn chân sau khi hoạt động nếu bạn thấy khó chịu.
• Duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh, tập thể dục để giúp tăng cường sức mạnh cho hệ cơ xương khớp.
• Khởi động kĩ trước khi bắt đầu hoạt động thể dục thể thao
• Cần lưu ý tới thời tiết, địa hình, quãng đường chạy bộ hay chơi thể thao của bạn. Trời mưa, đường trơn trượt, gồ ghề sẽ khiến bạn tăng nguy cơ trượt ngã.
• Thực hiện an toàn trong lao động và trong sinh hoạt, tránh nguy cơ té ngã.

Hy vọng thông qua bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng bong gân bàn chân, cũng như cách chữa trị phù hợp.