Xạ trị là phương pháp điều trị phổ biến với các bệnh ung thư, trong đó có ung thư vú. Tác dụng phụ của xạ trị để loại bỏ u vú ác tính có thể gây ảnh hưởng đến tim, phổi hoặc những phản ứng khác. Trong lúc xạ trị có đau không? Những biến chứng sau xạ trị vú có thể là gì?

Mỗi đợt xạ trị kéo dài bao lâu? Xạ trị bên ngoài thường được sử dụng năm lần mỗi tuần, trong 5–7 tuần. Một số phương pháp điều trị mới khuyên nên dùng liều bức xạ lớn hơn và chỉ thực hiện trong ba tuần (trị xạ vú tăng tốc). Trong hầu hết các trường hợp, phương pháp này không gây ra biến chứng nào nghiêm trọng.

Bác sĩ có thể khuyên bạn nên thực hiện xạ trị bên trong cơ thể (brachytherapy). Đây là phương pháp điều trị trong đó các mảnh nhỏ chất phóng xạ đặt xung quanh khối u. Tổng thời gian điều trị dao động từ vài giờ đến khoảng một tuần. Tác dụng phụ của phương pháp điều trị này ít hơn phương pháp xạ trị bên ngoài, và có thể giữ được nhiều mô khỏe mạnh khỏi bị tác động xấu của tia xạ. Các tác dụng phụ lâu dài của phương pháp này chưa được tìm hiểu rõ.

Tác dụng phụ của xạ trị ung thư vú trong ngắn hạn

Tác dụng phụ của xạ trị thường gặp nhất là kích ứng da ở vùng điều trị. Sau vài lần điều trị đầu tiên, tia xạ khiến da cảm thấy nhạy cảm và bắt đầu chuyển sang màu hồng. Cuối cùng, vùng da được xạ trị có thể bị như cháy nắng, ngứa, bong tróc hoặc bị phồng rộp. Bạn cũng có thể bị loét sau xạ trị, gây đau nhức. Kích thích có thể tồi tệ hơn khi tiếp tục điều trị. Tuy nhiên, triệu chứng sẽ đỡ hơn ở những tuần sau đợt điều trị cuối cùng.

Bạn có thể bị rụng lông dưới cánh tay nếu bức xạ mục tiêu đến khu vực dưới cánh tay của bạn. Bạn cũng có thể ít đổ mồ hôi hơn. Những tác dụng phụ của xạ trị này thường chỉ là tạm thời.

Nhiều phụ nữ điều trị bằng bức xạ cảm thấy rất mệt mỏi nhưng cảm giác này cũng thường mất đi trong vài tuần điều trị cuối cùng. Do tiếp xúc với bức xạ hằng ngày trong nhiều tuần, vì vậy liệu pháp tia bức xạ bên ngoài thường tốn rất nhiều thời gian và ảnh hưởng đến công việc cá nhân của bạn.

Bạn nên đến trước 30 phút đến một giờ, mặc dù điều trị thực tế chỉ mất khoảng 10 phút. Quá trình xạ trị rất cần có thời gian và chính xác. Quá trình này có thể cản trở công việc và trách nhiệm gia đình, đặc biệt là nếu bạn không có phương tiện đi lại hoặc không sống gần cơ sở điều trị.

Tác dụng phụ của xạ trị ung thư vú trong dài hạn

Do xạ trị ung thư vú chỉ hướng đến một khu vực xác định trên cơ thể, nên các bác sĩ sẽ dành nhiều thời gian để “đánh dấu” trước khi thực hiện lần điều trị đầu tiên. Nghĩa là họ sẽ đo đạc cẩn thận để xem và kiểm tra bức xạ có nhắm trúng vào khu vực cần điều trị chưa và có ảnh hưởng đến các mô khác xung quanh không. Sau đó, họ sẽ đánh một dấu mực nhỏ trên da để hướng dẫn cho điều trị sau này. Vết đánh dấu thường được xăm lên da bạn vĩnh viễn.

Có thể mất nhiều tháng hoặc nhiều năm để làn da trở lại màu sắc bình thường nếu vị trí bức xạ sạm hơn nhiều những vùng khác. Trong một số trường hợp, sự thay đổi màu sắc có thể vĩnh viễn, hoặc đôi khi da sẽ dày hơn hoặc săn chắc hơn. Da nhạy cảm hoặc đau đôi khi có thể kéo dài nhiều tháng.

Một trong những biến chứng sau xạ trị khác là tia xạ gây tổn thương ở dây thần kinh dẫn đến tê, đau và khó khăn trong việc lựa chọn các phương pháp phục hồi hoặc khả năng cho con bú. Đây là những rủi ro bạn nên thảo luận kỹ với bác sĩ trước khi bắt đầu điều trị.

Xạ trị có ảnh hưởng đến người xung quanh không? Vì phương pháp này chỉ tác động đến khối u vú từ bên ngoài nên khi người bệnh bước ra khỏi khu vực xạ trị thì tia xạ không còn khả năng gây ảnh hưởng đến những người ở gần bệnh nhân.

Tác dụng phụ hiếm hoi

Nếu bạn loại bỏ hạch bạch huyết trước khi bức xạ, bạn có nguy cơ tắc nghẽn hạch bạch huyết cao (phù do mạch bạch huyết), gây ra sưng cánh tay nơi các hạch bị loại bỏ.

Biến chứng hiếm gặp khác bao gồm:

• Gãy xương sườn do suy yếu
• Viêm mô phổi
• Tổn thương tim khi bức xạ bên trái ngực
• Ung thư thứ phát bởi bức xạ

Hãy nói cho bác sĩ nếu bạn khó thở, nuốt khó, đau ngực.

Đối phó với tác dụng phụ của xạ trị ung thư vú

Bạn không thể tránh hoàn toàn tác dụng phụ của xạ trị, nhưng có một số điều nên làm để giảm thiểu:

• Mặc quần áo rộng rãi nếu bạn đang kích ứng da. Hãy chọn loại áo ngực không có gọng.
• Hãy hỏi bác sĩ các loại mỹ phẩm bạn nên sử dụng trên da khi tắm. Hãy hỏi bác sĩ trước những thứ thuốc mỡ hoặc kem bạn bôi lên da có ảnh hưởng gì đến quá trình điều trị hay không. Cố gắng không chà xát, gãi và chườm nước đá hay miếng đắp nóng lên vùng điều trị.
• Chống mệt mỏi bằng cách nghỉ ngơi nhiều. Cung cấp cho cơ thể bạn các chất dinh dưỡng cần thiết để tự phục hồi. Báo lại với bác sĩ bất kỳ tác dụng phụ nào đang xảy ra.

Tác dụng phụ của xạ trị khác nhau ở từng người bệnh. Nếu cảm thấy biến chứng sau xạ trị có dấu hiệu nghiêm trọng hoặc gây ảnh hưởng lớn đến đời sống cá nhân, bạn cần nhanh chóng trao đổi với bác sĩ để có cách cải thiện phù hợp. Chúc bạn chiến thắng ung thư!