Rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline personality disorder – BPD) là bệnh rối loạn tâm thần đặc trưng bởi tâm trạng, suy nghĩ và hành vi không ổn định. Tình trạng này ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận bản thân, người khác và các tình huống trong cuộc sống.
Những người bị rối loạn nhân cách ranh giới thường xuyên có những thay đổi nhanh về cảm xúc khiến họ nhầm lẫn và không rõ cần phải làm gì. Chính vì sự nhầm lẫn này nên bệnh nhân cực kỳ nhạy cảm, có xu hướng đả kích hoặc phản ứng dữ dội. Khi cảm xúc mãnh liệt, họ rất khó suy nghĩ thấu đáo và giữ bình tĩnh nên có thể làm những việc nguy hiểm và tổn thương chính mình cũng như những người xung quanh.
Dù vậy, nhiều người mắc bệnh này trở nên khỏe hơn sau thời gian điều trị và có thể học được cách thỏa mãn trong cuộc sống.
Các nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách ranh giới
Nguyên nhân gây ra chứng bệnh rối loạn này vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, người ta tin rằng các yếu tố di truyền và tác động của môi trường là nguyên nhân chính của bệnh. Các nhà khoa học đồng ý rằng rối loạn nhân cách ranh giới có thể được di truyền hoặc liên kết chặt chẽ với các rối loạn sức khỏe tâm thần khác giữa các thành viên trong gia đình. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra các bất thường trong cấu trúc và chức năng não có khả năng ảnh hưởng đến rối loạn này.
Các yếu tố xã hội và văn hóa cũng góp phần làm tăng nguy cơ rối loạn nhân cách ranh giới. Ví dụ, nếu bạn sống trong môi trường không ổn định mà ở đó hầu hết mọi người đều bị mắc bệnh rối loạn nhân cách ranh giới hoặc các rối loạn sức khỏe tâm thần thông thường, bạn cũng sẽ có xu hướng mắc những rối loạn này. Người trưởng thành trải qua thời ấu thơ bị bạo hành hoặc lạm dụng có thể có nguy cơ cao bị rối loạn nhân cách ranh giới.
Đối tượng có nguy cơ bị rối loạn
Bệnh thường bắt đầu ở thời thiếu niên hoặc đầu độ tuổi trưởng thành, đó là những khoảng thời gian mọi người có nhiều tương tác hơn với xã hội và có những chuyển biến lớn trong cuộc sống. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng trong suốt thời thơ ấu, những triệu chứng sớm của bệnh có thể xảy ra ở trẻ em trong gia đình không hạnh phúc hoặc trong môi trường lạm dụng, bạo lực.
Những dấu hiệu của bệnh rối loạn nhân cách ranh giới
Việc nhận ra những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ranh giới có thể khó khăn vì chúng tương tự như các rối loạn tâm thần khác, bao gồm:
- Tâm trạng xấu, dễ phát cáu và có vấn đề trong kiểm soát sự tức giận
- Sợ hãi việc bị bỏ rơi cho dù đó là sự thật hay không, thường có những phản ứng cực đoan như hoảng loạn, giận dữ hoặc phản ứng điên cuồng
- Cảm giác trống rỗng, chán nản xảy ra thường xuyên và kéo dài
- Đã từng có các mối quan hệ khó khăn, không bền vững với gia đình, bạn bè hoặc những người thân yêu
- Thay đổi tâm trạng nhanh kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, từ vui vẻ đến đau buồn cực độ
- Có những hành động mạo hiểm hay phá hoại như lãng phí tiền bạc, quan hệ tình dục không an toàn hoặc lạm dụng chất kích thích
- Có những suy nghĩ hoặc hành động gây hại bản thân hoặc tự tử
- Sống xa rời thực tế, có những suy nghĩ hoang tưởng liên quan đến căng thẳng hoặc triệu chứng cô lập nghiêm trọng.
Phương pháp chẩn đoán bệnh
Bác sĩ có thể hỏi về các triệu chứng và tiền sử y khoa của cá nhân và gia đình bạn, bao gồm bất kỳ tiền sử hoặc triệu chứng nào của bệnh tâm thần. Rối loạn nhân cách ranh giới thường có khả năng được chẩn đoán thấp. Vì vậy, bác sĩ sẽ chẩn đoán chủ yếu thông qua phỏng vấn và thảo luận về tiền sử và các triệu chứng.
Trong thực tế, rất khó để phân biệt rối loạn nhân cách ranh giới với bệnh tâm thần khác, chẳng hạn như trầm cảm hay rối loạn nhân cách chống đối xã hội. Tuy nhiên, căn bệnh này có thể đi kèm với các bệnh khác như tăng huyết áp, đau lưng mãn tính, viêm khớp và đau cơ xơ hóa. Đôi khi, béo phì là tác dụng phụ của các thuốc trị rối loạn nhân cách ranh giới và các rối loạn tâm thần liên quan khác.
Điều trị bệnh rối loạn nhân cách ranh giới
Rối loạn nhân cách ranh giới có thể được điều trị bằng liệu pháp tâm lý kèm với thuốc. Thông thường, việc điều trị đòi hỏi sự cam kết cao của cả bệnh nhân và bác sĩ. Theo một số nghiên cứu, tâm lý trị liệu có thể làm giảm một số triệu chứng và tác động tiêu cực của bệnh. Những liệu pháp điều trị rối loạn nhân cách ranh giới bao gồm:
- Liệu pháp nhận thức hành vi: giúp làm giảm sự thay đổi quá mức của tâm trạng, giúp người bệnh xác định giá trị của họ và điều chỉnh các vấn đề khi họ tương tác với những người khác
- Liệu pháp hành vi biện chứng: chú ý đến tình huống hiện tại, điều chỉnh cảm xúc, hành vi và sự cân bằng trong các mối quan hệ xã hội
- Liệu pháp tập trung giản đồ: tập trung vào cách mọi người nhìn nhận chính mình, đây là yếu tố ảnh hưởng đến cách họ phản ứng với môi trường và đối mặt với căng thẳng.
Một số loại thuốc cũng được sử dụng để điều trị rối loạn nhân cách ranh giới, giúp làm giảm các triệu chứng như lo âu, trầm cảm và gây hấn. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần kết hợp thuốc với các phương pháp tâm lý trị liệu để đem lại hiệu quả điều trị cao hơn. Ngoài ra, thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ, nên bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
[embed-health-tool-bmi]
