Hiệu ứng Mandela là gì? Lý giải nguyên nhân và cách xử lý

Ký ức không phải lúc nào cũng chính xác, chúng có thể thay đổi theo thời gian và một người có thể có những ký ức khác nhau trong những bối cảnh khác nhau. Khi có nhiều người cùng có chung một ký ức sai về những hiện tượng trong quá khứ hoặc thông tin cụ thể, nó được gọi là hiệu ứng Mandela. 

Vậy hiệu ứng Mandela là gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé.

Hiệu ứng Mandela là gì?

Giới thiệu về hiệu ứng Mandela

Hiệu ứng Mandela (The Mandela Effect) là một hiệu ứng tâm lý khi một số người tin vào sự tồn tại của một sự kiện cụ thể  sai lệch trong quá khứ mặc dù không có bằng chứng lịch sử chứng minh điều đó. 

Đôi khi, những chi tiết nhỏ có thể bị nhầm lẫn hoặc thay đổi theo thời gian, và những thay đổi này có thể lan truyền rộng rãi thông qua truyền thông, truyền miệng hoặc thậm chí là thông qua các nguồn thông tin đáng tin cậy. Kết quả là một số lượng lớn người có cùng một ký ức sai lệch về sự kiện hoặc đặc điểm đó.

Nó liên quan đến những yếu tố nhận thức, tâm lý, hiệu ứng bộ nhớ tập thể và tác động của văn hóa và truyền thông.

Hiệu ứng tâm lý này có phần giống với một hiện tượng “Déjà Vu” (từ tiếng Pháp có nghĩa là “đã từng nhìn thấy”) là cảm giác quen thuộc khi nhìn một cảnh vật đã xuất hiện trong giấc mơ của mình. Hiệu ứng Mandela thì ở một mức độ rùng mình cao hơn, đó là việc có nhiều người khác cũng có trải nghiệm về sự việc sai lệch nào đó mà hoàn toàn giống bạn.

Hiệu ứng này thường được liên kết với các ký ức sai lệch về Nelson Mandela, người đã trở thành biểu tượng và nhà lãnh đạo của phong trào phản đối chế độ phân biệt chủng tộc tại Nam Phi. 

Trước khi được phóng thích từ nhà tù vào năm 1990, có nhiều người tin rằng ông đã qua đời trong những năm 1980. Khi Mandela thực sự qua đời vào năm 2013, nhiều người bị sốc và cho rằng có một sự thay đổi trong thời gian và không thể tin rằng ông còn sống đến lúc đó.

Những ví dụ điển hình về hiệu ứng Mandela

Hiệu ứng Mandela vẫn tồn tại trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Những chi tiết dường như đã quá quen thuộc với tất cả mọi người nay bỗng dưng không còn đúng nữa khi có ai đó chỉ ra sự thật cho bạn biết. Bạn sẽ rất bất ngờ đấy!!

Vị trí của New Zealand

New Zealand ở đâu đối với nước Úc? Nếu bạn nhìn vào bản đồ, bạn sẽ thấy rằng đó là phía đông nam của đất nước. Tuy nhiên, có một cộng đồng người cho rằng New Zealand nằm ở phía đông bắc thay vì đông nam.

Nhân vật Pikachu

Nhiều người cho biết họ nhớ đến Pikachu, một nhân vật trong Pokémon, có chiếc đuôi với chóp màu đen. 

Trên thực tế, nhân vật này luôn có một cái đuôi hoàn toàn màu vàng. 

Chuột Mickey

Chuột Mickey có thể là nhân vật hoạt hình Disney nổi tiếng thế giới nhưng cũng thường bị nhớ nhầm trong tâm trí người hâm mộ. Người ta thường kể lại nhân vật này có dây đeo quần như dây yếm, nhưng thực tế là chú chuột ấy không hề đeo dây yếm. 

Kit Kat không có dấu gạch ngang.

Nhiều người nhớ là có dấu gạch ngang trong Kit Kat, một thương hiệu sô-cô-la nổi tiếng, làm nó biến thành “Kit-Kat”. Nhưng thực tế, nó không hề chứa dấu gạch ngang ấy. 

Nàng Mona Lisa

Nhiều người cho rằng chân dung nàng Mona Lisa đang cười trong những bức tranh ở thời điểm hiện tại đã thay đổi. Vì theo họ nhớ Mona Lisa có gương mặt nghiêm túc, không cảm xúc dù thực tế nàng đã cười như vậy từ lâu nay rồi. 

Phô mai con bò cười

Thuở bé, chắc hẳn ai cũng biết đến phô mai con bò cười thơm ngon thường được quảng cáo trên tivi, nhưng trong kí ức của bạn, chú bò có đeo khuyên mũi hay không?

Nếu câu trả lời của bạn là có, thì bạn và rất nhiều người khác đã gặp phải hiệu ứng Mandela. Sự thật thì chú bò cười chưa bao giờ đeo khuyên mũi cả.

Hiệu ứng Mandela có thể ảnh hưởng đến tư duy con người như thế nào?

Sự nghi ngờ về trí nhớ

Khi mọi người phát hiện những khác biệt giữa ký ức cá nhân của họ và sự thật hoặc ký ức của người khác, nó có thể dẫn đến sự nghi ngờ về khả năng nhớ và tin tưởng vào trí nhớ của mình. Dần dần mọi người không còn tin tưởng vào trí nhớ của chính mình, giảm đi sự tự tin và thiếu quyết đoán trong mọi việc. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng học tập và làm việc của con người. 

Tính linh hoạt của tư duy

Hiệu ứng Mandela nhấn mạnh tính linh hoạt và đa dạng của tư duy con người. 

Nó cho thấy rằng tư duy không phải lúc nào cũng chính xác và có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như xã hội, thông tin sai lệch và các quá trình nhận thức. 

Tác động tâm lý và xã hội

Hiệu ứng Mandela có thể tạo ra sự tương tác xã hội và thảo luận về các ký ức sai lệch và những sự chênh lệch trong nhận thức. 

Nó có thể thúc đẩy việc nghiên cứu, thảo luận và tìm hiểu về bộ nhớ, nhận thức và tư duy con người. 

Nhận biết về tác động của thông tin sai

Hiệu ứng Mandela nhấn mạnh tác động của thông tin sai và thông tin không chính xác đến tư duy con người. Nó làm cho mọi người nhận thức được rằng thông tin có thể bị thay đổi, tác động và lan truyền một cách không đáng tin cậy. 

Nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng Mandela

Nguyên nhân của Hiệu ứng Mandela có thể được giải thích bằng một số yếu tố nhận thức và tâm lý. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

Sai lệch ký ức cá nhân

Ký ức cá nhân có thể bị sai lệch và biến đổi theo thời gian. 

Khi chúng ta ghi nhớ một sự kiện, có thể xảy ra hiện tượng lẫn lộn thông tin hoặc nhầm lẫn với các sự kiện khác. 

Khi thông tin sai lệch lan truyền hoặc được củng cố bởi nguồn thông tin khác, nó có thể tạo ra sự nhầm lẫn và khiến cho một số người tin rằng một sự kiện không chính xác đã xảy ra.

Sự củng cố xã hội

Hiệu ứng Mandela có thể được củng cố thông qua các tương tác và cuộc thảo luận xã hội.

Khi mọi người thảo luận và chia sẻ ký ức hoặc niềm tin của họ về một sự kiện cụ thể, nó có thể tạo ra cảm giác xác nhận và tuân thủ trong một nhóm. 

Sự củng cố xã hội này có thể khiến cá nhân chấp nhận và duy trì những ký ức sai lệch hoặc khái niệm sai, từ đó làm lan truyền thêm Hiệu ứng Mandela.

Tác động của văn hóa và truyền thông

Thông qua phương tiện truyền thông và các nguồn thông tin khác, thông tin có thể bị biến tấu, nâng cao hoặc sai lệch. 

Ngoài ra, các yếu tố văn hóa như truyền thống, quan điểm và niềm tin cũng có thể ảnh hưởng đến cách mà một sự kiện được nhìn nhận và ghi nhớ.

Nguồn thông tin không chính xác

Hiệu ứng Mandela có thể được kích thích bởi sự xuất hiện của các nguồn thông tin không chính xác hoặc không đáng tin cậy và cũng có thể được xem là tác hại của mạng xã hội khi dùng không đúng cách. 

Với lượng thông tin khổng lồ hiện có trên Internet, có khả năng thông tin sai lệch hoặc câu chuyện sai lệch đã được lan truyền rộng rãi. 

Sự chú ý và ghi nhớ có chọn lọc

Đây là xu hướng tập trung vào một số khía cạnh của một sự kiện hoặc thông tin trong khi bỏ qua những khía cạnh khác. 

Trong trường hợp của Hiệu ứng Mandela, mọi người có thể đã tập trung vào những thông tin cụ thể phù hợp với quan điểm có sẵn của họ trong khi bỏ qua hoặc quên đi thông tin trái ngược. Điều này có thể do tác động của Nỗ lực tạo ý nghĩa (effort after meaning): Chúng ta thường có thói quen biến những điều không quen thuộc sang dạng quen thuộc để hiểu được nó, nhưng vô tình lược bỏ một số thông tin và tạo sự sai lệch với bản gốc.

Cách xử lý hiệu ứng Mandela

Ghi nhớ chính xác và kiểm tra thông tin

Hãy cố gắng ghi nhớ và kiểm tra thông tin một cách chính xác trước khi chấp nhận nó là sự thật. 

Kiểm tra nguồn gốc, xác minh và tìm hiểu thêm để đảm bảo tính đáng tin cậy của thông tin trước khi tin vào nó.

Phản biện và suy nghĩ tự phản bác

Cố gắng phản biện và suy nghĩ tự phản bác khi đối mặt với thông tin hoặc ký ức mâu thuẫn. Hãy đặt câu hỏi, tìm hiểu và xem xét các quan điểm khác nhau. 

Đừng chấp nhận mọi thứ một cách mù quáng mà hãy đánh giá một cách kỹ lưỡng nhé.

Kiểm tra và xác minh thông tin từ nguồn đáng tin cậy

Luôn kiểm tra và xác minh thông tin từ các nguồn đáng tin cậy và có uy tín. 

Sử dụng các nguồn tin chính thống, nghiên cứu khoa học và các nguồn thông tin đáng tin.  Tránh chỉ dựa vào một nguồn duy nhất với những sự kiện quan trọng, đừng để dư luận dắt mũi và đi theo ý kiến của đám đông. 

Tăng cường khả năng phân biệt thông tin

Hãy tăng cường chú ý để nhận biết các dấu hiệu của thông tin không chính xác, như tin đồn, thông tin không được xác minh hoặc thông tin mâu thuẫn với sự thật.

Thực hiện kiểm tra sự chính xác của thông tin

Trước khi chia sẻ thông tin hoặc tin tưởng vào một thông tin, việc kiểm tra sự chính xác của nó là vô cùng cần thiết đấy. Tốt nhất là bạn nên tự tra cứu thông tin mà mình cảm thấy chưa chắc chắn trước khi quyết định chia sẻ.

Trách nhiệm cá nhân và tư duy phản biện

Chịu trách nhiệm cá nhân trong việc kiểm soát thông tin và tư duy của mình. 

Hãy phát triển tư duy phản biện, không chỉ tin tưởng mọi thứ một cách mù quáng mà luôn có ý thức kiểm tra và đánh giá thông tin trước khi chấp nhận nó.

Giáo dục và tăng cường nhận thức

Tăng cường giáo dục và nhận thức về Hiệu ứng Mandela. 

Tích cực chia sẻ thông tin về hiện tượng này và những nguyên tắc căn bản của nhận thức, trí nhớ và tư duy đúng đắn để giúp mọi người hiểu và đối phó với Hiệu ứng Mandela một cách tốt hơn.

Luôn có thái độ thận trọng khi tiếp cận thông tin

Công nghệ Deepfake phát triển là một ví dụ điển hình cho thông tin sai lệch mà bạn nên cẩn trọng,  nó có thể gây hậu quả nghiêm trọng mặc dù mục đích ban đầu chỉ để giải trí. 

Hy vọng bài viết trên đã giải mã cho các bạn đọc giả về hiệu ứng Mandela là gì. Để giảm thiểu hiệu ứng Mandela, chúng ta cần kiểm tra thông tin, xác minh từ nguồn đáng tin cậy, tư duy phản biện, cùng với việc giáo dục và tăng cường nhận thức nhé!