Hiệu ứng hào quang có thể khiến bạn mua một món hàng kém chất lượng, yêu nhầm người, chẩn đoán sai bệnh… Cũng giống như chiếc vương miện quyền lực, bạn dễ đánh giá sai lầm khi bị choáng ngợp bởi vẻ đẹp lấp lánh bề ngoài.
Khi mắc phải hiệu ứng hào quang (halo effect), bạn dễ rơi vào tình trạng “thương ai thương cả đường đi lối về” và nhắm mắt bỏ qua khuyết điểm của họ. Bạn dễ hết lòng với một người không thật sự phù hợp hay bỏ nhiều tiền để mua một món hàng không quá tốt. Tuy nhiên, bạn vẫn có cách giảm thiểu hiệu ứng này để đánh giá mọi thứ chuẩn xác hơn nếu hiểu “halo effect’ là gì.
Halo effect là gì?
Halo effect hay còn gọi là hiệu ứng hào quang là một thiên kiến nhận thức xảy ra khi ấn tượng ban đầu về một người quá mạnh khiến bạn không có đánh giá đúng về họ. Nếu ấn tượng ban đầu tốt, bạn sẽ nghĩ người này chỉ toàn tính cách tích cực. Ngược lại, bạn sẽ luôn thấy những điểm chưa tốt ở một người mình có ấn tượng xấu.
Hiệu ứng hào quang khiến bạn không nhận ra những nét tính cách trái ngược với ấn tượng ban đầu về một người. Khi có thiện cảm với một ai, bạn có xu hướng bỏ qua hoặc tìm cách giải thích cho những nét tính cách chưa tốt ở họ.
Hiệu ứng hào quang được một nhà tâm lý học tên Edward Thorndlike phát hiện đầu tiên năm 1920. Ông đã làm thí nghiệm và nhận thấy rằng những người lính được chỉ huy đánh giá cao về ngoại hình cũng được đánh giá cao về khả năng lãnh đạo, trí tuệ, lòng trung thành… Ngược lại, khi chỉ huy có ấn tượng không tốt về một người lính thì họ đánh giá người lính đó tiêu cực về mọi mặt.
Cũng như các thiên khiến nhận thức khác, halo effect xảy ra một cách vô thức. Bạn thường không nhận ra mình đang dùng những ấn tượng rất chung chung để đánh giá nhiều mặt khác nhau của một người.
Halo effect trong cuộc sống
Hiệu ứng hào quang không hề hiếm gặp mà xảy ra ở nhiều mặt trong cuộc sống hằng ngày từ tình cảm, giáo dục và thậm chí là y tế.
1. Hiệu ứng hào quang trong tình cảm
Halo effect chủ yếu dựa trên ấn tượng ban đầu và ngoại hình nên có thể ảnh hưởng lớn đến cách bạn chọn người bạn đời tương lai. Bạn thường sẽ bị thu hút bởi những người có ngoại hình hấp dẫn và tin tưởng rằng những người này có nhiều nét tính cách tích cực dù chưa thật sự hiểu họ. Ví dụ, bạn dễ có thiện cảm với một anh chàng mặc sơ mi, quần tây vì nghĩ rằng anh ấy sẽ có thu nhập ổn định và gánh vác gia đình tốt.
2. Hiệu ứng hào quang tại nơi làm việc
Hiệu ứng hào quang cũng thường xuyên xuất hiện tại nơi làm việc. Khi gặp một đồng nghiệp có cách ăn mặc lịch sự, bạn thường đánh giá người này có khả năng làm việc hiệu quả. Ngược lại, bạn cũng có thể đánh giá một đồng nghiệp ăn mặc thoải mái là không chuyên nghiệp.
Khi đóng vai trò là người phỏng vấn tìm kiếm một nhân viên tiềm năng cho công ty, halo effect cũng có thể khiến bạn đánh giá cao những ứng viên có ngoại hình ưa nhìn và ăn mặc trang trọng. Ấn tượng tốt khi gặp một người ăn mặc chỉn chu có thể khiến bạn nghĩ họ cũng có năng lực tốt dù chưa thật sự làm việc với người này.
3. Hiệu ứng hào quang tại trường học
Trong môi trường học đường, halo effect có thể ảnh hưởng tới kết quả học tập của trẻ. Có một số nghiên cứu thấy rằng những trẻ có ngoại hình tốt hơn có thể có điểm số cao hơn khi đi học.
Một số nghiên cứu khác còn chỉ ra những trẻ có tên quen thuộc, phổ biến có thể sẽ đạt thành tích học tập cao hơn. Trong một nghiên cứu, các giáo viên đã chấm bài viết của các học sinh lớp năm. Kết quả cho thấy giáo viên đã chấm điểm cao hơn cho những bài có tên đẹp và phổ biến so với những bài có tên hiếm gặp.
4. Hiệu ứng hào quang trong marketing
Hiệu ứng hào quang là một trong những phương pháp các nhà marketing dùng để thao túng tâm lý người tiêu dùng mua sản phẩm hoặc dịch vụ của họ. Ví dụ, những nhà làm marketing có thể thuê những người nổi tiếng quảng cáo cho một sản phẩm. Cảm xúc tích cực bạn dành cho người nổi tiếng đó sẽ khiến bạn có suy nghĩ tích cực về sản phẩm.
Cách một nhãn hàng xây dựng thương hiệu và tiếp thị sản phẩm cũng có thể ảnh hưởng tới cảm xúc của bạn với nhãn hàng đó. Một nghiên cứu về thực phẩm đã dán nhãn hữu cơ lên các sản phẩm bình thường như sữa chua, khoai tây chiên hay nước trái cây… Kết quả cho thấy khách hàng bỗng nhiên đánh giá những sản phẩm dán nhãn hữu cơ này cao hơn và sẵn sàng trả nhiều tiền hơn.
5. Hiệu ứng hào quang trong lĩnh vực y tế
Đôi khi, hiệu ứng hào quang cũng có thể xuất hiện trong lĩnh vực y tế vì bác sĩ có thể vội vàng chẩn đoán cho bệnh nhân dựa vào những biểu hiện bên ngoài mà không kiểm tra kỹ càng. Ví dụ, một người có vóc dáng cân đối thường được cho là khỏe mạnh dù bác sĩ vẫn chưa thăm khám. Bác sĩ cũng có thể lướt qua các triệu chứng nhỏ nhặt khi khám cho một người có làn da hồng hào, khỏe mạnh.
Cách giảm thiểu halo effect
Hiệu ứng hào quang có thể khiến bạn có những đánh giá và quyết định sai lầm hay thiếu công bằng. Nếu đã nhận thức được hiệu ứng này, bạn có thể giảm nhẹ tác động của “ánh hào quang” bằng các cách sau:
Suy nghĩ chậm lại
Hiệu ứng hào quang dẫn đến việc đánh giá người khác dựa trên những ấn tượng đầu tiên. Vậy nên, bạn có thể suy nghĩ chậm lại để thoát ra ảnh hưởng của hiệu ứng này. Khi sắp đánh giá một người ở một khía cạnh nào đó, bạn hãy bình tĩnh suy xét những biểu hiện của họ thay vì nghe theo cảm giác của mình.
Không tin hoàn toàn vào ấn tượng đầu tiên
Khi gặp bất cứ ai lần đầu, bạn cũng sẽ hình thành một số ấn tượng đầu tiên về họ. Thế nhưng, bạn cần nhìn lại những ấn tượng đầu tiên này sau một khoảng thời gian quen biết người đó. Bạn có thể đã mắc phải hiệu ứng hào quang nếu bạn cảm thấy thích hay không thích một ai đó mà không rõ lý do ngay từ lần đầu gặp.
Bí quyết tận dụng halo effect
Hiệu ứng hào quang tuy có thể ảnh hưởng đến cách bạn đánh giá mọi thứ và đưa ra quyết định nhưng cũng không hoàn toàn có hại. Khi đã chuẩn bị đủ kiến thức và kỹ năng, bạn có thể tận dụng hiệu ứng này để thể hiện bản thân cho người khác.
Những cách giúp bạn được đánh giá tốt hơn khi thể hiện bản thân là:
Luôn gọn gàng và sạch sẽ
Bạn không cần có chiều cao lý tưởng hay gương mặt xuất sắc mà chỉ cần giữ tóc tai, quần áo chỉn chu. Đây là một nghệ thuật gây thiện cảm với người khác nhưng đồng thời cũng là cách giúp bạn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn ra bên ngoài.
Để ý tới ngôn ngữ cơ thể
Ngôn ngữ cơ thể là thứ tạo ấn tượng rất mạnh với người khác nên bạn cần bỏ thời gian tập cho mình cách đi đứng và nói chuyện thật tự tin. Dù ý tưởng rất hay tới nhưng bạn lại trình bày với giọng nói run rẩy, quá nhỏ hay quá nhanh cũng sẽ khiến người khác đánh giá không cao. Bạn có thể luyện tập để tự tin hơn trong giao tiếp bằng cách đứng thẳng người, mỉm cười và nói chuyện từ tốn.
Hiệu ứng hào quang có thể khiến bạn vội vàng đánh giá quá cao một con người, đồ vật hay nhãn hàng nào đó mình chưa biết rõ. Nếu không có cách kiểm soát hợp lý, “vòng hào quang” này sẽ dẫn đến nhiều quyết định sai lầm và thiếu công bằng. Đừng vì ánh hào quang của chiếc vương miện mà đánh giá quá cao người đội nó!
[embed-health-tool-bmi]
