Sởi là bệnh do virus gây ra và có khả năng lây lan rất cao [1]. Tại TP.HCM, số ca mắc bệnh sởi đang có xu hướng tăng nhanh [2]. Trước tình hình dịch bệnh sởi ở trẻ em đang diễn biến phức tạp, mẹ sẽ cần chú ý bảo vệ con bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Đặc biệt, với bé sinh mổ, mẹ sẽ càng cần lưu tâm nhiều hơn bởi nghiên cứu cho thấy bé sinh mổ có nguy cơ gặp nhiều bất lợi về sức khỏe hơn so với bé sinh thường.
Bệnh sởi đang diễn biến phức tạp ở trẻ nhỏ, mẹ cần cảnh giác các dấu hiệu nào?
Sởi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi [3]. Tại TP.HCM, nếu như từ năm 2021 – 2023 chỉ có 1 ca xét nghiệm dương tính với sởi thì từ đầu năm 2024 đến nay, đã có 346 ca dương tính, trong đó có 3 ca tử vong. Các chuyên gia dự báo tình hình diễn tiến của sởi ở các địa phương khu vực phía Nam sẽ tăng trong thời gian tới [2] [4].
Sởi là bệnh do virus gây ra, chủ yếu lây truyền qua đường hô hấp do ho, hắt hơi, tiếp xúc gần với người bị nhiễm hoặc dịch tiết mũi họng [3]. Đây là bệnh lý nguy hiểm, có thể dẫn đến các biến chứng như tiêu chảy, nhiễm trùng tai, bệnh bạch hầu, viêm phổi, viêm não và thậm chí là tử vong [1]. Dù hiện đã có vaccine ngừa sởi, nhưng đây vẫn là bệnh cần cảnh giác, nhất là với các bé chưa được tiêm vaccine hoặc bé dưới 9 tháng tuổi không có miễn dịch từ mẹ truyền sang và chưa đến tuổi tiêm ngừa [3].
Để bảo vệ bé trước tình hình dịch sởi đang diễn biến phức tạp, một trong những điều quan trọng nhất là mẹ cần nắm rõ các triệu chứng bệnh sởi để kịp thời phát hiện. Dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ dưới 1 tuổi đầu tiên là sốt cao, mắt đỏ, ho, chảy nước mũi, hắt hơi. Trong miệng bé cũng có thể xuất hiện các đốm Koplik (các đốm trắng nhỏ, có tâm màu trắng hơi xanh trên nền đỏ nằm bên trong miệng trên niêm mạc má) trước khi bắt đầu phát ban [1].
Sau khi các triệu chứng ban đầu xuất hiện từ 3 – 5 ngày, bé sẽ bắt đầu phát ban, đôi khi kèm theo sốt cao lên đến 40 độ C. Ban sẽ có màu đỏ hoặc nâu đỏ, nổi thành từng mảng lớn, phẳng, bắt đầu từ trán rồi lan ra hết mặt, sau đó xuống cổ, thân mình, cánh tay, chân và bàn tay. Sốt và phát ban thường sẽ hết sau vài ngày [1].
Chăm sóc bé sinh mổ trong tình hình sởi diễn biến phức tạp như thế nào?
Sởi là bệnh có thể đưa đến nhiều biến chứng, với bé sinh mổ thì lại càng cần lưu ý. Bởi nếu so với bé sinh thường, bé sinh mổ sẽ có sự khác biệt về hệ vi sinh đường ruột và gián tiếp ảnh hưởng đến miễn dịch của bé.
Khi chào đời, bé sinh thường sẽ đi qua đường sinh tự nhiên của mẹ và tiếp xúc trực tiếp với vi khuẩn tại âm đạo. Việc tiếp xúc trực tiếp với các loài vi khuẩn này sẽ tạo nền tảng để thiết lập hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh, đồng thời giúp con phát triển hệ miễn dịch. Thế nhưng, bé sinh mổ lại “bỏ lỡ” cơ hội này nên hệ vi sinh đường ruột sẽ có các chủng vi khuẩn khác với bé sinh thường. Các nghiên cứu phát hiện trẻ sinh mổ không có các chủng vi khuẩn có ở trẻ em và người trưởng thành khỏe mạnh, thay vào đó, hệ vi sinh đường ruột của bé lại có tỷ lệ hại khuẩn cao hơn 80% so với bé sinh thường. Điều này khiến bé sinh mổ có nguy cơ mắc nhiều bệnh lý, trong đó điển hình là các bệnh nhiễm virus [5], [6]. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy bé sinh mổ có nguy cơ miễn dịch kém hơn 1,5 lần so với bé sinh thường [7].
Do đó, trước tình hình dịch sởi diễn biến phức tạp, mẹ sẽ cần chú ý bảo vệ con, nhất là với bé sinh mổ, bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:
Tiêm vaccine ngừa sởi ngay khi có thể
Cách tốt nhất để bảo vệ bé là cho bé tiêm vaccine ngừa sởi ngay khi có thể. Theo chương trình Tiêm chủng mở rộng, lịch tiêm vaccine sởi sẽ gồm 2 liều. Liều thứ nhất cần bắt đầu sớm ngay khi trẻ đủ 9 tháng tuổi, liều thứ 2 khi trẻ được 18 tháng tuổi. Việc tiêm vaccine sởi đúng lịch, đầy đủ là rất quan trọng để tạo được miễn dịch sớm nhằm bảo vệ trẻ không mắc bệnh [8].
Nguồn: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí MInh
Xây dựng miễn dịch cho bé sinh mổ từ bên trong
Bên cạnh việc tiêm vaccine, mẹ cũng cần giúp bé sinh mổ xây dựng nền tảng miễn dịch vững vàng thông qua việc chăm sóc dinh dưỡng. Với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, mẹ nên cho bé bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu và cho đến bé được 2 tuổi [9]. Bởi sữa mẹ không chỉ có kháng thể giúp con chống lại nhiễm trùng [10] mà còn có các thành phần giúp tăng cường hệ miễn dịch như:
- HMO (Human milk oligosaccharides): Đại dưỡng chất nhiều thứ 3 trong sữa mẹ, chỉ sau chất béo và lactose, có tác dụng khôi phục hệ vi sinh đường ruột, tăng lợi khuẩn, giảm hại khuẩn [19], [20]. Đặc biệt, 2’-FL HMO trong sữa mẹ là dưỡng chất được chứng minh lâm sàng giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng hô hấp ở trẻ đến 66% [11], ngăn ngừa mầm bệnh [12]. Sự kết hợp giữa 2’-FL HMO và 3-FL HMO còn được nghiên cứu chứng minh giúp giảm sự bám dính của mầm bệnh và hỗ trợ hàng rào bảo vệ [21], [22], qua đó giúp trẻ tăng đề kháng.
- Nucleotides: Dưỡng chất giúp tăng cường miễn dịch. Đặc biệt, nghiên cứu còn cho thấy Nucleotides giúp bé giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy và hỗ trợ tăng sản xuất kháng thể nhiều hơn 86% sau 6 tháng tiêm vaccine (HIB) [13], [14], [15].
- Lợi khuẩn: Sữa mẹ là nguồn cung cấp lợi khuẩn dồi dào, ổn định cho đường ruột của bé. Trong đó, Bifidobacterium là chủng lợi khuẩn quan trọng trong sữa mẹ, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng [16].
Trường hợp mẹ bị bệnh nặng không thể cho bé bú hoặc mẹ đang dùng thuốc chống chỉ định cho con bú thì có thể tham khảo các nguồn dinh dưỡng phù hợp cho bé. Lúc này, mẹ nên ưu tiên nguồn dinh dưỡng đảm bảo các dưỡng chất như HMO, Nucleotides và lợi khuẩn Bifidobacterium để giúp con xây dựng và củng cố hệ miễn dịch.
Thực hiện các biện pháp bảo vệ bên ngoài
Sởi là bệnh lây lan qua đường hô hấp khi bé hít hoặc tiếp xúc trực tiếp với chất lỏng bị nhiễm virus. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây truyền qua các giọt bắn trong không khí do người mắc bệnh hắt hơi hoặc ho [1]. Do đó, để phòng ngừa, mẹ sẽ cần: [18]
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là khi chăm sóc trẻ. Với các bé lớn, cần nhắc nhở con rửa tay và tránh chùi tay lên mắt, mũi, miệng
- Thường xuyên vệ sinh đường mũi, họng, mắt hàng ngày cho trẻ
- Không để trẻ tiếp xúc với người mắc/nghi mắc bệnh, tránh đưa trẻ đến nơi đông người
- Không cho trẻ dùng chung vật dụng cá nhân (khăn mặt, bàn chải, kính, cốc..)
- Thường xuyên làm sạch đồ chơi, vệ sinh nhà cửa. Mở cửa sổ, cửa chính để ánh nắng chiếu vào và đảm bảo không khí thông thoáng.
Ngoài ra, khi phát hiện con các biểu hiện nghi ngờ bệnh sởi, tốt nhất mẹ nên đưa bé đi khám để được bác sĩ hướng dẫn cách điều trị sởi phù hợp.
Tóm lại, sởi là bệnh lý nguy hiểm. Trước tình hình dịch sởi đang diễn biến phức tạp như hiện nay, mẹ sẽ cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ trẻ sinh mổ khỏi nguy cơ mắc bệnh. Điều quan trọng nhất là cần cho trẻ tiêm vaccine ngay khi có thể. Đồng thời, cần thực hiện các biện pháp giúp bé sinh mổ tăng đề kháng, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng bằng cách cho bé bú mẹ để giúp con nhận được các dưỡng chất giúp tăng đề kháng như HMO, Nucleotides, lợi khuẩn nhằm xây dựng cho con nền tảng miễn dịch vững vàng.
[embed-health-tool-vaccination-tool]
