Trẻ nhỏ thường dễ bị bệnh khi thời tiết thay đổi. Hiện nhiều phụ huynh đã biết đến việc tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch cho trẻ bằng nhiều giải pháp. Tuy nhiên, đa phần trẻ vẫn hay bị ốm vặt, nhất là giai đoạn giao mùa. Vì vậy, nhiều mẹ thắc mắc liệu thời tiết có phải là nguyên nhân chính khiến trẻ hay ốm? Trong bài viết sau, chuyên gia sẽ lý giải nguyên nhân khiến trẻ nhỏ dễ bị “tấn công” bởi các mầm bệnh trong điều kiện thời tiết thay đổi, từ đó đưa ra giải pháp để mẹ biết cách xây dựng đề kháng vững vàng cho con trong những năm tháng đầu đời.
Trẻ 1 tuổi thường có sức đề kháng yếu và dễ bị bệnh khi thời tiết thay đổi – Chuyên gia làm rõ nguyên nhân thực sự
Khả năng miễn dịch đối với một bệnh lý được xác lập khi cơ thể có khả năng chống chọi với bệnh tật, bao gồm các đáp ứng miễn dịch tức thời và lâu dài với các hoạt động miễn dịch dịch thể – tế bào và sản xuất kháng thể đặc hiệu chống lại các tác nhân gây hại cụ thể [1]. Trong phản ứng miễn dịch, kháng thể hay còn gọi là globulin miễn dịch (immunoglobulins – Ig) được sản xuất bởi các tế bào lympho B – tương bào, có vai trò chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng… [2].
Ở trẻ bú mẹ, khả năng miễn dịch của trẻ chủ yếu nhờ vào các kháng thể được truyền từ mẹ qua nhau thai trong 3 tháng cuối thai kỳ và sữa mẹ giúp cơ thể bé chống lại các tác nhân gây bệnh, gọi là miễn dịch thụ động [1], [3], [4]. Ưu điểm của miễn dịch thụ động là giúp trẻ được bảo vệ ngay lập tức [1]. Tuy nhiên, các kháng thể bé nhận được từ mẹ sẽ giảm dần theo thời gian và đến khoảng sau 6 tháng tuổi thì hầu như không đáng kể. Từ đây đến khoảng 3 tuổi, hệ miễn dịch của trẻ phải tự vận hành, phát huy hiệu quả và dần hoàn thiện – trưởng thành. Đây cũng là khoảng thời gian hệ miễn dịch trẻ yếu ớt nhất mà y văn gọi là “khoảng trống miễn dịch”[4]. Do vậy, mẹ có thể nhận thấy trẻ 1 tuổi có sức đề kháng yếu, dễ bị ốm là do hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, chưa có khả năng đủ mạnh để chống chọi hiệu quả. Trong đó, có việc sản xuất chưa đủ lượng kháng thể cần thiết để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh như:
- Kháng thể IgA là kháng thể chủ yếu tại bề mặt da và hệ niêm mạc biểu mô đường hô hấp, tiêu hóa, hệ niệu sinh dục… IgA có khả năng vô hiệu hóa tác nhân gây bệnh khi chúng tiếp xúc với các bề mặt của niêm mạc và trở thành “lớp bảo vệ” bên ngoài cho trẻ [2], [5]. Trẻ dưới 4 tuổi thường có mức IgA thấp nhưng tình trạng này thường không kéo dài và sẽ cải thiện khi hệ miễn dịch phát triển hoàn thiện. Đối với trẻ nhỏ, cơ thể thường cần một khoảng thời gian nhất định để hệ miễn dịch sản xuất đủ lượng IgA, đạt mức tương đương người trưởng thành. Thiếu hụt IgA có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý viêm nhiễm đường hô hấp, tiêu hóa… và hơn nữa sau khi khỏi bệnh cũng dễ bị tái phát, tái nhiễm [6].
- Kháng thể IgG là kháng thể duy nhất có khả năng đi từ mẹ sang con qua nhau thai nên thường dồi dào ở trẻ sơ sinh, giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh viêm nhiễm nên trở thành “lớp bảo vệ” bên trong. Tuy nhiên, tất cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường có mức IgG thấp khi lượng kháng thể nhận từ mẹ giảm dần và quá trình tự sản xuất IgG mất nhiều thời gian. Đối với trẻ có mức IgG thấp, trẻ có có nguy cơ cao bị nhiễm trùng đường hô hấp trên tái phát và đôi khi có thể tiến triển thành nhiễm trùng đường hô hấp dưới như viêm phổi [2], [7].
Đối với trẻ nhỏ, nhất là trong giai đoạn “khoảng trống miễn dịch”, là thời kỳ mà hệ miễn dịch đang dần trưởng thành, chưa hoàn thiện đầy đủ chức năng nhưng sự hỗ trợ từ các kháng thể từ mẹ đã giảm không còn đáng kể nên trẻ dễ mắc bệnh, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết thay đổi [8], [9]. Không những vậy, các yếu tố từ môi trường như nhiệt độ, độ ẩm hay lượng mưa đều có tác động đến quá trình lây truyền virus ở người. [8], [9], [10].
PGS. TS BS Nguyễn Quang Dũng, Trưởng khoa Dinh dưỡng và Tiết chế, Bệnh viện Phổi TW cho biết
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Giải quyết nguy cơ trẻ hay ốm bằng cách xây dựng đề kháng “2 lớp” vững vàng
Kháng thể trẻ nhận được từ mẹ thường giảm dần sau sinh [4]. Theo đó, nếu thiếu hụt IgA và IgG trẻ không tránh khỏi nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là nhiễm trùng hô hấp khi thời tiết thay đổi [6], [7], [9], [10]. Nếu mẹ không đủ điều kiện cho bé bú hoặc sữa mẹ không đủ đáp ứng nhu cầu của bé, mẹ có thể chọn cho con công thức sữa giúp xây dựng đề kháng “2 lớp” vững vàng nhờ “bộ đôi” kháng thể IgA và IgG.
Hiện tại Việt Nam, lần đầu tiên xuất hiện sữa công thức cải tiến chứa đến 6 loại HMO. HMO (Human milk oligosaccharides) là dưỡng chất đa lượng với khoảng 200 cấu trúc khác nhau, chiếm hàm lượng nhiều thứ 3 trong sữa mẹ, chỉ sau lactose và chất béo. HMO có khả năng ngăn ngừa sự bám dính của mầm bệnh, giúp điều hòa và củng cố chức năng hàng rào biểu mô ruột và hỗ trợ sức khỏe hệ miễn dịch [11].
HMO được biết đến như prebiotics, “thức ăn khoái khẩu” của lợi khuẩn. Sự hiện diện của HMO sẽ góp phần gia tăng lợi khuẩn, điển hình như Bifidobacteria [11], [12]. Vì vậy, HMO thường được ưu tiên thêm vào sữa công thức để giúp sữa công thức gần giống với sữa mẹ hơn. Sữa công thức đang dẫn đầu về hàm lượng và số lượng HMO hiện nay có đến 6 loại HMO đủ ở cả 3 nhóm chính bao gồm 2′-FL, 3-FL, DFL (nhóm Fucosylated), 3’-SL, 6′-SL (nhóm Sialylated) và LNT (nhóm Non-Fucosylated), thành phần này đạt khoảng 58% tổng lượng HMO trong sữa mẹ. Theo đó, đây là dòng sữa có bổ sung đầy đủ 2 loại HMO quan trọng là DFL và 3-FL mà nhiều công thức sữa hiện nay đang thiếu hụt.
Trong đó, DFL là HMO có hoạt tính kháng khuẩn đã được bổ sung để phát huy tác dụng hỗ trợ phòng chống các bệnh lý viêm nhiễm ở trẻ [13]. Còn 3-FL là HMO có thể được hấp thu vào máu và thực hiện các chức năng miễn dịch [14], [15]. Công thức sữa có sự kết hợp của 6 loại HMO đủ ở 3 nhóm chính còn mang đến cho trẻ nhỏ những lợi ích [16]:
- Thúc đẩy sự đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột.
- Có tiềm năng tạo sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hóa hệ vi sinh vật đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể.
- Có khả năng tăng gấp đôi lượng axit-béo chuỗi ngắn (SCFA), một hoạt chất sinh học tiềm năng trong việc tăng cường sức khỏe trẻ.
Trong công thức sữa cải tiến, 6 loại HMO không chỉ nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột mà còn kết hợp với lợi khuẩn HMP được phân lập từ sữa mẹ giúp gia tăng kháng thể IgA tiết tạo thành “lớp bảo vệ” bên ngoài. Đồng thời, sữa còn có chứa thành phần quan trọng khác là sữa non 24h cung cấp kháng thể IgG với lượng phù hợp để tạo thành “lớp bảo vệ” bên trong, giúp xây dựng “đề kháng 2 lớp” vững vàng cho trẻ. Ngoài ra, chất xơ FOS và 1 tỷ lợi khuẩn BB-12TM trong 100g bột còn giúp cân đối hệ vi sinh đường ruột và hỗ trợ tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch, giúp trẻ luôn sẵn sàng “đối phó” với mầm bệnh khi thời tiết thay đổi.
Trẻ 1 tuổi có sức đề kháng kém không tránh khỏi việc bị ốm khi thời tiết thay đổi. Để giúp bé có sức đề kháng tốt và giảm nguy cơ bị ốm, mẹ cần chú trọng vào dinh dưỡng có lợi cho hệ miễn dịch và chủng ngừa cho bé đầy đủ để phòng tránh bệnh tật, nhất là những bệnh lưu hành theo mùa. Đối với trẻ 1 tuổi, mẹ có thể chọn cho sữa công thức với các thành phần giúp tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch để giúp trẻ xây dựng “áo giáp” đề kháng vững vàng và phát triển khỏe mạnh trong mọi điều kiện thời tiết nhé!
