Mâm xôi

Tên thường gọi: Mâm xôi

Tên gọi khác: Đùm đũm, đũm hương, mác hủ (Tày), co hu (Thái), ghìm búa (Dao)

Tên nước ngoài: Ronce rampante (Pháp)

Tên khoa học: Rubus moluccanus Hook f.

Họ: Hoa hồng (Rosaceae)

Tổng quan

Tìm hiểu chung về cây mâm xôi

Cây bụi nhỏ, thân leo có gai to và dẹt. Cành mọc vươn dài, nhiều lông.

Lá đơn, mọc so le. Phiến lá hình bầu dục, hình trứng hoặc gần tròn; chia thùy nông không đều. Gân lá hình chân vịt. Mép lá khía răng. Mặt trên lá màu lục sẫm, phủ lông lởm chởm. Mặt dưới lá có nhiều lông mềm, mịn, màu trắng xỉn. Cuống lá dài, có gai, có lá kèm nhưng rụng từ sớm.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành thành chùm ngắn. Lá bắc giống lá kèm. Hoa màu trắng. Lá đài 5, có lông, 2 – 3 cái ở phía ngoài chẻ ra ở đầu còn các lá khác nguyên. Cánh hoa 5, mỏng, hình tròn. Nhị rất nhiều và thường dài bằng cánh hoa, chỉ nhị dẹt. Lá noãn nhiều.

Quả kép, hình cầu, khi chín có màu đỏ cho tới đen và ăn được.

Mùa hoa và quả rơi vào tháng 4 – 9.

Bộ phận dùng làm thuốc của cây mâm xôi

Cành, lá và quả mâm xôi đều được dùng làm thuốc. Cành lá thu hái quanh năm đem phơi khô. Quả thu hái khi chín.

Thành phần hóa học trong mâm xôi

Quả chứa acid hữu cơ gồm acid citric, acid malic và acid salicylic; đường, pectin.

Lá chứa tanin.

Tác dụng, công dụng

Cây mâm xôi có tác dụng gì?

Tác dụng dược lý của cây mâm xôi

1. Chống oxy hóa

Quả mâm xôi có lượng vitamin dồi dào, cụ thể là 26,2 mg/ 100 g quả tươi. Nhờ đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ của vitamin C nên loại quả này có tác dụng ngăn ngừa và làm chậm quá trình oxy hóa trong cơ thể. Cụ thể là:

• Bảo vệ não, ngăn ngừa tổn thương não và mất trí nhớ theo tuổi.
• Tốt cho người bệnh tiểu đường, bảo vệ mạch máu và thần kinh. Người tiểu đường ăn được thường xuyên vì quả này có chỉ số đường huyết thấp
• Tốt cho sức khỏe tim mạch
• Tăng cường sức khỏe cho đôi mắt, ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng, tránh khô mắt, bổ sung vitamin cho mắt sáng khỏe.

2. Tăng cường hệ thống miễn dịch, tránh nhiễm trùng như nhiễm trùng đường tiểu, nhiễm E.coli

3. Tác dụng chống viêm, đặc biệt là trên tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa

4. Tăng cường sinh lực, cải thiện ham muốn cho nam giới. Bạn có thể dùng cây mâm xôi chữa hiếm muộn ở nam vì nó hỗ trợ cải thiện chất lượng tinh trùng.

Nhiều người cho rằng lá mâm xôi chữa tắc vòi trứng nhưng hiện tại chưa tìm được tài liệu chứng mình điều này.

Tác dụng của cây mâm xôi theo y học cổ truyền

Lá, cành và rễ loài cây này đều có vị ngọt, nhạt và tính bình. Công dụng là hoạt huyết, thanh nhiệt, tán ứ, chỉ huyết, kích thích tiêu hóa, giúp tăng cảm giác ngon miệng.

Quả có vị ngọt, tính bình, được dùng thay thế vị thuốc phúc bồn tử trong y học cổ truyền. Tác dụng là bổ gan thận, giữ tính khí, cường dương, tăng cường sức mạnh.

Theo một số tài liệu nước ngoài, lá cây có tác dụng điều hòa kinh nguyệt, gây sảy thai. Vỏ thân và lá có tác dụng làm se. Quả có tác dụng bồi bổ, cường dương.

Mâm xôi được dùng bồi bổ cho phụ nữ sau sinh bị mất sức, trị đầy bụng do ăn không tiêu, viêm gan mạn tính, viêm tuyến vú, viêm miệng, thận hư, liệt dương, di tinh, tiểu són, tiểu buốt

Ở Ấn Độ, người ta dùng quả mâm xôi chữa đái dầm ở trẻ em; nước sắc từ lá và vỏ thân chữa tiêu chảy.

Liều dùng

Liều dùng thông thường của mâm xôi là bao nhiêu?

Liều từ 10 – 30g quả, từ 30 – 40g cành lá hằng ngày tùy theo từng bài thuốc.

Một số bài thuốc có vị mâm xôi

Cây mâm xôi được sử dụng trong những bài thuốc dân gian nào?

1. Phụ nữ sau sinh mất sức, ăn không tiêu (đầy bụng)

Cành lá phơi khô 10 – 20g, sao thơm rồi hãm hoặc sắc nước uống trong ngày.

Dùng riêng hoặc phối hợp với lá khổ sâm.

2. Viêm gan mạn tính, viêm tuyến vú, viêm miệng

Lá và cành 20 – 30g, mộc thông 15g, ô rô 15g đem sắc cùng 400ml nước cho đến khi còn 100ml, chia thành 2 lần uống trong ngày.

3. Thận hư, liệt dương, di tinh, tiểu són, tiểu buốt

Cây mâm xôi phơi khô 20 – 30g, sắc nước uống.

Dùng riêng hoặc phối hợp với ba kích, kim anh mỗi vị 10 – 15g.

Lưu ý, thận trọng khi dùng

Khi dùng cây mâm xôi, bạn nên lưu ý những gì?

Để sử dụng dược liệu mâm xôi một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.

Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.

Mức độ an toàn của mâm xôi

Bạn không dùng mâm xôi cho phụ nữ mang thai vì có thể gây sảy thai. Phụ nữ sau sinh có thể dùng được dược liệu này.

Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.

Tương tác có thể xảy ra với vị thuốc mâm xôi

Vị thuốc mâm xôi có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi muốn dùng bất kỳ loại dược liệu nào.