Cây cối xay có tác dụng gì? Cách dùng cây cối xay làm thuốc

Cây cối xay là một loại cây mọc hoang ở nhiều nơi trên nước ta. Nhưng ít ai biết rằng đây là một loại dược liệu dùng để làm thuốc. Vậy cây cối xay có tác dụng gì? Cách dùng ra sao? Hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu qua những thông tin sau đây nhé! 

Tổng quan 

Tìm hiểu chung về cây cối xay

Cối xay hay còn được gọi là cây kim hoa thảo, ma mãnh thảo, cây đằng xay, nhĩ hương thảo hay quỳnh ma. Tên khoa học là Abutilon indicum (L.) G. Don (Sida indica L.), thuộc họ Bông.  

Cây cối xay mọc thành bụi cao 1-1.5m, toàn thân phủ một lớp lông măng.

Lá cây hình tim đầu nhọn, dày và rộng khoảng 10cm, mép lá lượn sóng.

Hoa mọc đơn ở kẽ lá, màu vàng to, nhị nhiều, nhụy gồm tới 20 lá noãn.

Quả do nhiều nang hợp lại, đứng sát nhau nên nhìn giống cái cối xay. Nang quả có lông ở lưng, mỏ nhọn.

Mùa hoa cối xay vào tháng 2 – 3 hàng năm, mùa quả vào tháng 4 – 6.

Bộ phận dùng của cây cối xay

Toàn bộ phần thân trên mặt đất của cây cối xay đều được dùng để làm thuốc. Sau khi thu hái về, dược liệu được rửa sạch đất cát rồi cắt nhỏ, dùng trực tiếp hoặc phơi khô để dùng dần. 

Thành phần hóa học trong cây cối xay 

Trong thành phần tinh dầu chiết từ cây cối xay có chứa nhiều hoá thực vật như alemen, b-pinen, borneol, caryophyllene oxide, cineol, geraniol, fentanyl aceta,…

Cây chứa nhiều flavonoid (gossypin, gossypitin, cyanidin-3-rutinosid), hợp chất phenol, acid amin (alanin, acid glutamic, arginin, valin), acid hữu cơ, đường.

Hạt cây chứa 5% dầu béo, các acid béo là acid palmitic, acid stearic…; phần không xà phòng hóa chiếm 1,7%

Lá chứa asparagin, chất nhầy. 

Rễ giàu dầu béo.

Tác dụng, công dụng

Cây cối xay có những công dụng gì theo y học cổ truyền?

Theo Đông Y, cây cối xay vị ngọt, tính bình; quy kinh tâm và kinh đởm. Dược liệu này có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, tiêu thũng, hoạt huyết. Vì vậy, dược liệu cối xay thường được dùng với những công dụng nổi bật gồm: 

• Chữa sỏi thận, trong các trường hợp sỏi có kích thước nhỏ và chưa xuất hiện các biến chứng khác. 
• Lợi tiểu, hỗ trợ cải thiện chứng tiểu buốt, tiểu dắt, tiểu ra máu bất thường.
• Phù thũng
• Dị ứng, ngứa ngáy ngoài da 
• Cải thiện thính lực.
• Chữa viêm da, mụn nhọt,…
• Chữa nhức đầu, cảm sốt. 

Theo dược lý hiện đại, cây cối xay có tác dụng gì? 

Những tác dụng dược lý hiện đại của cây cối xay dựa trên các thành phần hoá thực vật đã được nghiên cứu bao gồm: 

• Một số báo cáo ban đầu về chiết xuất lá cây cối xay thể hiện tính kháng khuẩn, bảo vệ gan, diệt ấu trùng, hạ đường huyết, hạ sốt, tăng lipid máu, nhuận tràng, bổ máu, lợi tiểu, chống ho, chống viêm
• Hoạt chất gossypin có tác dụng ức chế phù bàn chân chuột so carragenin gây nên, đồng thời ức chế sự thẩm thấu của protein huyết tương ra ngoài thành mạch. 
• Hạt cối xay có tác dụng nhuận tràng, tiêu viêm.

Liều dùng

Liều dùng thông thường của cây cối xay là bao nhiêu?

Thông thường lá cối xay tươi giã nát, được dùng để đắp ngoài da, trị mụn nhọt. Dược liệu này cũng được sắc thuốc, dùng đường uống. 

Ngày dùng 5-10g dược liệu khô hoặc 10 – 40g dược liệu tươi dưới dạng thuốc sắc. Với cách bôi ngoài da có thể cân chỉnh lượng vừa đủ không quá dày. 

Một số bài thuốc có cây cối xay 

Cây cối xay chữa bệnh gì?

• Điều trị cảm, sốt, đau đầu do phong nhiệt

Cách 1: Sắc nước từ 12-16g cây cối xay, 12g kim ngân hoa, 8g lá tre, 6g bạc hà, 8g kinh giới cùng với 750ml. Đun đến khi nước xuống còn 250ml, chia thành 2 lần dùng trước bữa ăn.

Cách 2: Sắc nước từ 20g cây cối xay, 10g bạc hà, 5g cam thảo, 3 lát gừng tươi. Dùng uống trong ngày theo liệu trình từ 3-5 ngày.

• Bài thuốc từ cây cối xay chữa ù tai

Chữa đau tai, điếc: Nấu 60g cây cối xay với thịt heo. Đối với tật tai điếc, dùng phần rễ cây cối xay kết hợp mộc hương và vọng giang nam, mỗi vị 60g, nấu chung cùng với đuôi lợn, dùng để ăn với cơm.

Chữa chứng đau, ù tai, giảm thính lực: Dùng 30g phần quả cây cối xay (hoặc toàn cây tươi 60g), nấu canh hoặc súp với thịt heo nạc như một món ăn chung với cơm.

• Cách dùng cây cối xay để chữa bệnh sỏi thận

Dùng lá, hoa và quả của cây cối xay đã được sơ chế, phơi khô. Hàng ngày sắc với 1,5 lít nước, chia thành 2-3 phần để uống trong ngày. Sử dụng trong vòng 2 tháng sẽ thấy các triệu chứng được cải thiện đặc biệt với tình trạng đau thận, sỏi thận…

• Cải thiện chứng bí tiểu, tiểu rắt hay tiểu buốt bởi thấp nhiệt

Lấy 30g cối xay, 20g bông mã đề, rễ tranh, râu ngô, cỏ mần trầu, rau má sắc với 650ml nước xuống còn 250ml, chia ra 2 lần dùng trước bữa ăn. Dùng trong 10 ngày.

• Chữa bệnh đau xương khớp

Sử dụng 5g cối xay khô, 5g rễ xấu hổ, và rau muống biển, rễ cỏ xước, lá lạc tiên, lá lốt, mỗi loại 3g. Làm sạch và thái nhỏ các dược liệu, phơi khô. Hãm nước uống thay trà hàng ngày. Uống liên tục trong 1 tháng.

Hoặc bạn có thể áp dụng bài thuốc của Viện Quân y 103, Quân khu 5 cho bệnh nhân đau do viêm khớp, có sốt như sau: lá và thân cây cối xay 3g, trinh nữ 10g, rau muống biển 3g, lá lạc tiên 3g, rễ có xướng 3g, lá vòi voi 3g, lá lốt 3g. Tất cả dược liệu đem hãm như trà để uống thay nước trong ngày

Sử dụng 200g rễ cây cối xay, sắc với nước lấy 1 chén thuốc nhỏ uống và dùng phần còn lại để xông hậu môn khi nóng. Lưu ý cần thận để tránh bị bỏng. Sử dụng nước ấm để ngâm rửa 5-6 lần/ngày.

• Cải thiện bệnh mề đay

Hầm 30g lá cây cối xay và 100g thịt heo nạc cho chín, dùng trong 7-10 ngày. 

Lưu ý, thận trọng khi dùng

Khi dùng cây cối xay, bạn nên lưu ý những gì?

Để sử dụng cây cối xay một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. 

Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.

Mức độ an toàn của cây cối xay

Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng cây cối xay trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.

Người có thận hư hàn, tiểu tiện nhiều lần và nước tiểu trong, người đang bị tiêu chảy không nên dùng cây cối xay.

Tương tác có thể xảy ra với cây cối xay

Cây cối xay có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi muốn dùng bất kỳ loại dược liệu nào.