Tâm phế mạn (hay còn gọi là bệnh tim do phổi) là tình trạng suy tim bên phải thứ phát do các bệnh lý ở phổi. Nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách, bệnh có thể nguy hiểm đến tính mạng. Chính vì vậy, người bệnh nên nhận biết được đâu là triệu chứng tâm phế mạn và cách điều trị bệnh lý này như thế nào để có hiệu quả.

Trước hết cần hiểu rõ, tâm phế mạn là bệnh gì? Đây là bệnh lý rối loạn chức năng tim dẫn đến suy tim phải, cụ thể là phì đại và giãn tâm thất phải do tăng áp lực động mạch phổi lâu ngày. Đây là biến chứng của các bệnh làm tổn thương chức năng hoặc cấu trúc của phổi như bệnh về phế quản, phổi, mạch máu, thần kinh và xương lồng ngực. Bệnh lý này không bao gồm các trường hợp suy tim phải thứ phát sau suy tim trái (do hẹp van 2 lá), bệnh tim bẩm sinh hoặc các rối loạn van tim mắc phải.

Các triệu chứng tâm phế mạn

Giai đoạn ban đầu

Ở giai đoạn này, các dấu hiệu bất thường về chức năng tim thường không đáng chú ý. Triệu chứng tâm phế mạn lúc này chủ yếu là của các bệnh lý nguyên nhân tại phổi. Người bệnh có thể thở khò khè, ho nhiều, khạc đờm kéo dài, đờm màu vàng, có khi ra mủ.

Giai đoạn suy tim phải

Khi áp lực động mạch phổi tăng lên, bệnh nhân thường cảm thấy khó thở mỗi khi đi lại, làm việc nặng hay gắng sức. Sau đó khó thở cả khi làm việc nhẹ, đi bộ hoặc nghỉ ngơi.

Trường hợp khi bệnh diễn tiến nặng hơn, sẽ xuất hiện các dấu hiệu của suy tim phải trên toàn thân, các dấu hiệu đó có thể là:

• Đau tức, cảm giác nặng và căng vùng bụng bên phải do gan to dần
• Phù mềm ấn lõm hai chân
• Đau thắt ngực
• Các vết xanh tím xuất hiện ở môi và đầu ngón tay
• Tĩnh mạch cổ nổi
• Nhịp tim nhanh, có khi loạn nhịp hoàn toàn
• Hồi hộp, đánh trống ngực
• Chán ăn, đầy bụng, buồn nôn
• Cảm thấy cơ thể mệt mỏi

Nhìn chung, các triệu chứng tâm phế mạn thường dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Do đó khi phát hiện có bất thường, bệnh nhân nên đến ngay cơ sở y tế để được các bác sĩ chẩn đoán chính xác và có hướng xử lý kịp thời tránh đe dọa đến tính mạng.

Nguyên nhân gây tâm phế mạn

Nguyên nhân chủ yếu của bệnh tâm phế mạn chính là tăng áp lực động mạch phổi. Bình thường thất phải của tim có nhiệm vụ đưa máu vào động mạch phổi để máu nhận oxy, chất dinh dưỡng và tuần hoàn đi khắp các mô trong cơ thể. Một khi có sự tăng áp lực bên trong động mạch phổi sẽ tạo ra gánh nặng cho tim, vì lúc này cần phải có một áp lực lớn hơn áp lực động mạch phổi để đẩy được máu vào động mạch phổi. Khi đó, thất phải buộc phải tăng lực co bóp mạnh hơn khiến cho cơ thất phải bị giãn, tình trạng này xảy ra thường xuyên thì sau một thời gian sẽ dẫn tới hiện tượng suy tim phải.

Có nhiều lý do làm cho áp lực động mạch phổi tăng lên, chủ yếu là bởi các bệnh mạn tính về hệ hô hấp, phổ biến nhất là các trường hợp sau đây:

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bệnh tâm phế mạn
• Tăng áp lực phổi tiên phát (do yếu tố di truyền, bệnh lý tĩnh mạch phổi,…)
• Viêm phế quản mạn tính, viêm phổi kẽ, viêm rãnh liên thùy phổi
• Xơ hóa phổi
• Thuyên tắc mạch phổi (cục máu đông trong phổi)
• Bệnh hen suyễn không được kiểm soát ổn định
• Bệnh khí phế thũng, giãn phế quản, giãn phế nang
• Bệnh lý ngừng thở khi ngủ.

Ngoài ra, một số bệnh lý khác có liên quan đến hô hấp như bệnh loạn dưỡng cơ, nhất là các cơ hô hấp (cơ liên sườn, cơ hoành), dị dạng cột sống do thoái hóa hoặc do dị tật bẩm sinh, bệnh lupus ban đỏ hệ thống cũng có thể gây nên bệnh tâm phế mạn.

Chẩn đoán tâm phế mạn

Chẩn đoán tâm phế mạn không thể chỉ dựa vào các triệu chứng lâm sàng. Cần phải kết hợp với việc khai thác tiền sử bệnh và thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng, như vậy mới đủ cơ sở khẳng định bệnh tâm phế mạn. Một số các xét nghiệm thường dùng trong chẩn đoán tâm phế mạn là:

• Chụp X-quang ngực.
• Siêu âm tim (siêu âm 2D, siêu âm doppler)
• Chụp CT scan ngực.
• Chụp hình thông khí/ tưới máu phổi.
• Chụp mạch máu phổi
• Chụp MRI tim.
• Điện tâm đồ.
• Xét nghiệm công thức máu: kiểm tra tình trạng đa hồng cầu, kháng thể trong máu.
• Xét nghiệm khí máu động mạch.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra chất gọi là peptide natri lợi niệu (BNP).
• Thông tim phải.
• Sinh thiết phổi để xác định bệnh lý nền.

Từ kết quả của các xét nghiệm trên cộng với dấu hiệu lâm sàng và tiền sử bệnh lý của người bệnh, bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân gây bệnh cũng như bệnh đang ở giai đoạn nào. Từ đó có thể đưa ra được các phương pháp điều trị và theo dõi sức khỏe cho người bệnh.

Điều trị tâm phế mạn

Do tâm phế mạn là hệ quả của các bệnh lý khác, vì vậy mục tiêu điều trị chủ yếu là giải quyết các bệnh lý nền và kiểm soát triệu chứng để hỗ trợ sức khỏe cho người bệnh. Các phương pháp có thể dùng trong điều trị tâm phế mạn bao gồm:

• Dùng thuốc: tùy vào tình trạng người bệnh mà bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc đường uống, tiêm tĩnh mạch hoặc đường khí dung. Các thuốc được sử dụng thường là: thuốc giãn mạch (nhóm thuốc chẹn kênh canxi, ức chế men chuyển,…), thuốc giãn phế quản (theophyllin), thuốc lợi tiểu (spironolactone), thuốc trợ tim (digoxin), thuốc chống đông, thuốc chống viêm (dạng khí dung: prednisolon, hydrocortison), thuốc kháng sinh (trong trường hợp nhiễm trùng phổi),…
• Liệu pháp oxy tại nhà: khi lượng oxy trong máu thấp, người bệnh cần thở oxy tại nhà qua ống thông mũi, giúp làm giảm tình trạng co mạch phổi do thiếu oxy máu và cải thiện sự thiếu oxy đến các mô.
• Phẫu thuật ghép tim hoặc ghép phổi: đây là biện pháp cuối cùng, được xem xét khi bệnh có tiến triển nặng, không đáp ứng được với các phương pháp điều trị khác.

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân cũng cần có chế độ nghỉ ngơi và làm việc phù hợp với tình hình sức khỏe. Tránh lao động quá sức, làm thúc đẩy suy tim nhanh hơn. Phải cai thuốc lá trong trường hợp người bệnh có hút thuốc. Đối với bệnh nhân có triệu chứng phù chân nhiều, cần phải kiểm soát lượng muối và nước nạp vào cơ thể hằng ngày.

Tâm phế mạn có nguy hiểm không?

Tâm phế mạn là bệnh lý tiến triển từ từ, ban đầu các bệnh lý nền chỉ gây tổn thương đến cấu trúc và chức năng của phổi, thời gian sau đó mới dẫn đến suy tim phải và cuối cùng là suy tim toàn bộ. Mặc dù hiện nay nhiều phương pháp điều trị hiện đại đã được áp dụng, nhưng suy tim phải vẫn chiếm một tỷ lệ tử vong rất cao (khoảng từ 60 đến 70%).

Tuy nhiên, nếu bệnh lý nền được theo dõi và điều trị đúng cách thì tiên lượng tốt, bệnh có thể tiến triển chậm và ổn định. Khoảng 10 đến 20 năm hoặc lâu hơn nữa mới xuất hiện biến chứng suy tim, hoặc may mắn có thể chung sống với bệnh suốt đời mà không gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.

Không có biện pháp để đảo ngược các biến chứng liên quan đến tim, chính vì thế phòng ngừa là chìa khóa duy nhất để đảm bảo an toàn sức khỏe cho bản thân. Có thể áp dụng một số cách dưới đây để dự phòng bệnh tâm phế mạn:

• Tích cực điều trị các bệnh lý mạn tính tại phổi
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý và điều trị kịp thời
• Tiêm vacxin phòng bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp (như cúm, phế cầu,…) để tránh các đợt bội nhiễm
• Trường hợp mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp thì cần điều trị dứt điểm, tránh tái phát
• Không hút thuốc lá, thuốc lào, không sử dụng rượu, bia, chất kích thích
• Tránh tiếp xúc thường xuyên với khói, bụi, môi trường ô nhiễm, độc hại để ngăn ngừa nguy cơ ảnh hưởng tới phổi
• Xây dựng chế độ sinh hoạt khoa học, tập thể dục thường xuyên, có chế độ ăn uống đủ chất dinh dưỡng, hợp lý sẽ mang lại sức khoẻ tốt.