Những lưu ý dùng thuốc chống trầm cảm hiệu quả

Trầm cảm là một căn bệnh dai dẳng và rất đáng sợ. Việc điều trị bệnh đòi hỏi phải mất nhiều thời gian và kiên trì từ người bệnh. Sử dụng các thuốc chống trầm cảm sẽ giúp bạn điều trị bệnh hiệu quả hơn. Tuy nhiên, tùy vào tình trạng sức khỏe của mỗi người sẽ sử dụng loại thuốc trị trầm cảm khác nhau.

Trong điều trị trầm cảm, các thuốc chống trầm cảm là phương pháp điều trị được áp dụng rộng rãi. Mặc dù thuốc trị trầm cảm có thể không chữa bệnh trầm cảm, nhưng nó có tác dụng làm giảm các triệu chứng. Các thuốc chống trầm cảm bạn thử lần đầu tiên có thể có tác dụng tốt, nhưng nếu nó không làm giảm các triệu chứng hoặc gây ra các tác dụng phụ khó chịu, bạn có thể cần thử một loại khác.

Dùng thuốc chống trầm cảm phù hợp

Nhiều thuốc điều trị trầm cảm có tác dụng và tác dụng phụ theo những cách hơi khác nhau. Để kê toa một thuốc chống trầm cảm có khả năng hoạt động tốt cho bạn, bác sĩ cần xem xét:

• Các triệu chứng cụ thể của bạn. Các triệu chứng trầm cảm có thể khác nhau và một thuốc chống trầm cảm có thể làm giảm nhẹ một số triệu chứng nhất định tốt hơn loại khác. Ví dụ, nếu bạn khó ngủ, thuốc chống trầm cảm dạng an thần nhẹ có thể là một lựa chọn tốt.
• Các tác dụng phụ có thể có của thuốc. Các tác dụng phụ sẽ khác giữa các loại thuốc và trên các bệnh nhân khác nhau. Các tác dụng phụ gây khó chịu như khô miệng, tăng cân hoặc ảnh hưởng đến hoạt động tình dục, có thể làm cho việc tuân thủ điều trị gặp khó khăn. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng trong lúc dùng thuốc.
• Thuốc có hoạt động tốt với người thân. Nếu một loại thuốc chống trầm cảm hoạt động tốt với người có quan hệ máu mủ gần nhất như bố mẹ hoặc anh chị em ruột, có thể là một dấu hiệu cho thấy thuốc này có thể có tác dụng tốt cho bạn. Ngoài ra, nếu một thuốc đã có hiệu quả trong điều trị bệnh trầm cảm trong quá khứ, nó có thể hiệu quả trong đợt điều trị này.
• Tương tác với các thuốc khác. Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây ra các phản ứng nguy hiểm khi dùng chung với các thuốc khác.
• Mang thai hoặc cho con bú. Quyết định sử dụng thuốc chống trầm cảm khi mang thai và cho con bú cần dựa trên sự cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích. Nhìn chung, nguy cơ dị tật bẩm sinh và các vấn đề khác cho trẻ sơ sinh ở những mẹ bầu uống thuốc chống trầm cảm khi mang thai là thấp. Hãy thảo luận với bác sĩ để tìm ra cách quản lý trầm cảm tốt nhất khi bạn đang mong hay có kế hoạch mang thai.
• Các tình trạng sức khỏe khác. Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây ra các vấn đề nếu bạn có một số tình trạng sức khỏe tâm thần hoặc thể chất nhất định. Mặt khác, một số thuốc chống trầm cảm nhất định có thể điều trị tình trạng sức khỏe về thể chất hoặc tâm thần khác cùng với trầm cảm. Ví dụ như bupropion (Wellbutrin, Aplenzin, Forfivo XL) giúp giảm các triệu chứng thiếu tập trung/rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) cũng như trầm cảm.

Các loại thuốc chống trầm cảm

Một số hóa chất trong não gọi là chất dẫn truyền thần kinh có liên quan đến trầm cảm, đặc biệt là serotonin, norepinephrine và dopamine. Hầu hết các thuốc chống trầm cảm làm giảm bệnh bằng cách tác động đến các chất dẫn truyền thần kinh. Mỗi loại (nhóm) thuốc điều trị trầm cảm ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh theo những cách hơi khác nhau.

Các loại thuốc trị trầm cảm gồm:

• Các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Bác sĩ thường bắt đầu kê toa với các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc. Loại thuốc này thường ít gây ra các tác dụng phụ khó chịu và ít có khả năng gây ra các vấn đề khi dùng liều điều trị cao so với các loại thuốc chống trầm cảm khác. SSRIs bao gồm fluoxetine (Prozac), paroxetin (Paxil, Pexeva), sertraline (Zoloft), citalopram (Celexa) và escitalopram (Lexapro).
• Các chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs). Ví dụ về các loại thuốc SNRI bao gồm duloxetine (Cymbalta), venlafaxine (Effexor XR), desvenlafaxine (Pristiq, Khedezla) và levomilnacipran (Fetzima).
• Các thuốc chống trầm cảm không điển hình. Những loại thuốc này không thuộc vào bất kỳ nhóm thuốc chống trầm cảm nào, bao gồm trazodone, mirtazapine (Remeron), vortioxetine (Trintellix), vilazodone (Viibryd) và bupropion (Wellbutrin, Aplenzin, Forfivo XL). Bupropion là một trong số ít các thuốc chống trầm cảm ít liên quan đến tác dụng phụ tình dục.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng. Thuốc chống trầm cảm ba vòng như imipramine (Tofranil), nortriptyline (Pamelor), amitriptyline, doxepin và desipramine (Norpramin) có xu hướng gây ra nhiều tác dụng phụ hơn các thuốc chống trầm cảm thế hệ mới. Vì vậy, các thuốc chống trầm cảm ba vòng, nói chung ít được kê toa, trừ khi bạn đã thử các thuốc chống trầm cảm khác mà không cải thiện.
• Các chất ức chế oxy hóa monoamine (MAOIs). MAOIs – như tranylcypromin (PARNATE), phenelzine (Nardil) và isocarboxazid (Marplan) – có thể được kê toa, thường là khi các thuốc khác không có tác dụng, vì chúng có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng. Sử dụng các thuốc nhóm này đòi hỏi một chế độ ăn uống nghiêm ngặt vì các tương tác nguy hiểm (thậm chí gây tử vong) với thực phẩm như một loại phô mai nào đó, dưa chua, rượu vang và một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc tránh thai, thuốc thông mũi, một số thảo dược bổ sung nhất định. Những loại thuốc này chống chỉ định kết hợp với SSRIs.
• Các thuốc khác. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên kết hợp hai thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc khác có thể được thêm vào một thuốc chống trầm cảm để tăng cường tác dụng chống trầm cảm.

Thuốc chống trầm cảm và nguy cơ tự tử

Hầu hết các thuốc chống trầm cảm nói chung là an toàn, nhưng Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa kỳ (FDA) yêu cầu tất cả các thuốc chống trầm cảm phải đựng trong hộp đen cảnh báo, là cảnh báo nghiêm ngặt nhất cho các thuốc kê toa. Trong một số trường hợp, trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên dưới 25 tuổi có thể tăng ý nghĩ hoặc hành vi tự tử khi dùng thuốc chống trầm cảm, đặc biệt trong những tuần đầu tiên sau khi bắt đầu dùng thuốc hoặc khi thay đổi liều lượng.

Bất cứ ai dùng thuốc chống trầm cảm cũng nên được theo dõi chặt chẽ xem trầm cảm có tiến triển nặng hơn hoặc có các hành vi bất thường. Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết có ý nghĩ tự tử khi đang uống thuốc chống trầm cảm, hãy ngay lập tức liên hệ với bác sĩ hoặc đưa đi cấp cứu.

Hãy ghi nhớ rằng thuốc chống trầm cảm có khả năng giảm nguy cơ tự tử trong thời gian dài bằng cách cải thiện tâm trạng.

Cách dùng thuốc chống trầm cảm để có hiệu quả tốt nhất

Để có được kết quả tốt nhất từ một thuốc chống trầm cảm, bạn nên:

• Kiên nhẫn. Khi bạn và bác sĩ đã chọn được một thuốc chống trầm cảm, ban đầu bạn có thể thấy một chút cải thiện trong một vài tuần, nhưng có thể cần 6 tuần hoặc hơn để có được hiệu quả hoàn toàn. Với một số thuốc chống trầm cảm, bạn có thể uống liều đầy đủ ngay lập tức. Với một số người khác, có thể phải tăng dần liều. Hãy nói chuyện với bác sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa về cách đối phó với các triệu chứng trầm cảm trong khi chờ đợi tác dụng của thuốc chống trầm cảm bạn đang uống.
• Hãy uống thuốc chống trầm cảm với liều lượng chính xác và nhất quán. Nếu thuốc bạn uống dường như không có tác dụng hoặc gây ra tác dụng phụ khó chịu, hãy gọi bác sĩ trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
• Quan sát xem các tác dụng phụ có cải thiện. Nhiều thuốc chống trầm cảm gây ra các tác dụng phụ thường hết dần theo thời gian. Ví dụ như các tác dụng phụ xuất hiện khi bắt đầu uống thuốc nhóm SSRI có thể bao gồm khô miệng, buồn nôn, phân lỏng, đau đầu và mất ngủ, nhưng những triệu chứng này thường mất đi khi cơ thể quen dần với thuốc.
• Tìm các giải pháp khác khi thuốc không có tác dụng. Nếu bạn có các tác dụng phụ khó chịu hoặc các triệu chứng không cải thiện đáng kể sau 4 tuần, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc thay đổi liều, thử một loại thuốc chống trầm cảm khác (chuyển thuốc) hoặc thêm một thuốc chống trầm cảm thứ hai hay một loại thuốc khác (bổ trợ). Kết hợp thuốc có thể cho tác dụng tốt hơn là dùng một thuốc đơn lẻ.
• Hãy thử nghiệm liệu pháp tâm lý. Trong nhiều trường hợp, kết hợp thuốc chống trầm cảm bằng liệu pháp nói chuyện (tâm lý) có hiệu quả hơn chỉ dùng thuốc chống trầm cảm. Nó cũng giúp ngăn ngừa trầm cảm quay trở lại một khi bạn cảm thấy tốt hơn.
• Không ngưng dùng thuốc chống trầm cảm mà không nói chuyện trước với bác sĩ. Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây ra các triệu chứng nặng giống như cai nghiện trừ khi bạn giảm liều từ từ. Bỏ thuốc đột ngột có thể làm cho trầm cảm xấu đi.
• Tránh uống rượu và các loại thuốc giải trí. Rượu hoặc ma túy có thể làm giảm bớt các triệu chứng trầm cảm, nhưng về lâu dài chúng thường làm các triệu chứng trầm trọng hơn và bệnh sẽ trở nên khó điều trị hơn. Nói chuyện với bác sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa nếu bạn cần giúp đỡ với các vấn đề liên quan đến rượu hoặc ma túy.