Ivermectin là thuốc gì? Tác dụng, liều dùng, cách dùng

Ivermectin là một loại thuốc chống ký sinh trùng được sử dụng để điều trị các bệnh giun sán như giun chỉ, giun lươn. Ngoài dạng bào chế viên uống, ivermectin còn có các dạng dùng ngoài dùng trong điều trị chấy rận và mụn trứng cá đỏ (rosacea). Đây là thuốc kê đơn, chỉ được sử dụng theo toa của bác sĩ. 

Tìm hiểu các thông tin về tác dụng, cách dùng, liều dùng ivermectin qua bài viết sau đây!

Ivermectin là thuốc gì?

Tên hoạt chất: ivermectin

Phân nhóm: thuốc điều trị giun sán, chấy rận

Dạng thuốc và hàm lượng:

Tác dụng của ivermectin

Ivermectin được chỉ định trong các bệnh lý:

• Dạng thuốc uống: Điều trị giun chỉ do ấu trùng giun chỉ Onchocerca volvulus. Điều trị giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis.
• Dạng dùng ngoài: Điều trị chấy, trứng cá đỏ (rosacea).

Chống chỉ định

• Mẫn cảm với ivermectin.
• Điều trị bệnh giun chỉ Loa loa do nguy cơ gây độc thần kinh (bệnh não).

Liều dùng

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Bạn hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.

Ivermectin liều dùng đường uống

Ivermectin đường uống chỉ được sử dụng cho người lớn và trẻ em cân nặng trên 15kg.

Bệnh giun chỉ Onchocerca: Uống một liều duy nhất 0,15 mg/kg. Cần phải điều trị nhắc lại với liều như trên cách 3 – 12 tháng đến khi không còn triệu chứng (giun trưởng thành chết).

Thuốc được dùng dựa trên cân nặng, người dùng sử dụng thuốc dựa trên hướng dẫn cân nặng sau:

• Từ 15kg đến 25kg: uống 3mg thuốc một lần;
• Từ 26kg đến 44kg: 6 mg uống một lần;
• Từ 45kg đến 64kg: 9 mg uống một lần;
• Từ 65kg đến 84kg: 12 mg uống một lần;
• Từ 85kg trở lên: 0,15 mg / kg uống một lần.

Bệnh giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis: Nhà sản xuất khuyến cáo uống một liều duy nhất 0,2 mg/kg, tiến hành theo dõi xét nghiệm phân. Liều dùng khác: 0,2 mg/kg/ngày, trong 2 ngày.

Liều điều trị bệnh giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis (dựa trên cân nặng của bệnh nhân):

• Từ 15kg đến 24kg: uống 3 mg thuốc một lần;
• Từ 25kg đến 35kg: 6 mg uống một lần;
• Từ 36kg đến 50kg: 9 mg uống một lần;
• Từ 51kg đến 65kg: 12 mg uống một lần;
• Từ 66kg đến 79kg: 12 mg uống một lần;
• Từ 80kg trở lên: 0,15 mg / kg uống một lần.

Ivermectin liều dùng ngoài da

• Điều trị chấy: Bôi 1 liều đơn nhũ dịch dùng ngoài 0,5% lên tóc và da đầu khô, để 10 phút rồi xả sạch bằng nước.
• Trứng cá đỏ: Bôi 1 lớp kem mỏng lên vùng da bị tổn thương, ngày 1 lần.

Cách dùng

Bạn nên dùng thuốc ivermectin như thế nào?

Bạn nên sử dụng ivermectin đúng theo chỉ dẫn trên nhãn hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Bạn không sử dụng với lượng lớn hơn hoặc nhỏ hơn hoặc lâu hơn so với chỉ định.

• Thuốc uống: Bạn cần uống thuốc ivermectin với một ly nước đầy (240ml), tránh ăn trong vòng 2 giờ trước và sau khi dùng thuốc.
• Nhũ dịch bôi tại chỗ: Tránh tiếp xúc với mắt, môi, không được uống hoặc tiêm. Bôi lượng thuốc vừa đủ để phủ kín tóc khô và da đầu, rửa tay sau khi bôi thuốc. Để 10 phút, xả sạch bằng nước ấm. Sau đó 24 giờ mới gội đầu. Phần thuốc còn lại trong tuýp thuốc sử dụng một lần nên được loại bỏ.
• Kem bôi da: Bôi 1 lớp mỏng lên vùng da bị tổn thương.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào trong quá trình sử dụng thuốc, bạn hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ.

Bạn nên làm gì trong trường hợp dùng quá liều?

Trong trường hợp khẩn cấp hoặc quá liều, bạn cần gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc đến trạm Y tế địa phương gần nhất. Các biểu hiện chính do nhiễm độc ivermectin là ban da, phù, nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, suy nhược, buồn nôn, nôn, ỉa chảy. Các biến cố khác gồm các cơn động kinh, mất điều hòa, khó thở, đau bụng, dị cảm và mày đay.

Ngoài ra, bạn cần ghi lại và mang theo danh sách những loại thuốc bạn đã dùng, bao gồm cả thuốc kê toa và thuốc không kê toa.

Xử trí: Khi bị nhiễm độc, cần truyền dịch và các chất điện giải, trợ hô hấp (oxygen và hô hấp nhân tạo nếu cần), dùng thuốc tăng huyết áp nếu bị hạ huyết áp. Gây nôn hoặc rửa dạ dày càng sớm càng tốt. Sau đó, dùng thuốc tẩy và các biện pháp chống độc khác nếu cần để ngăn cản sự hấp thu thêm thuốc vào cơ thể.

Bạn nên làm gì nếu quên một liều?

Nếu bạn quên dùng một liều thuốc, bạn hãy dùng càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, bạn hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Bạn không dùng gấp đôi liều đã quy định.

Tác dụng phụ

Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi uống thuốc ivermectin?

Ivermectin là thuốc khá an toàn, rất thích hợp cho các Chương trình điều trị trên phạm vi rộng. Hầu hết các tác dụng phụ của thuốc là do các phản ứng miễn dịch đối với các ấu trùng bị chết. Vì vậy, mức độ nặng nhẹ của tác dụng phụ có liên quan đến mật độ ấu trùng ở da.

Các tác dụng phụ đã biết bao gồm sốt, ngửa, chóng mặt hoa mắt, phù, ban da, nhạy cảm đau ở hạch bạch huyết, đổ mồ hôi, rằng mình, đau cơ, sưng khớp, sưng mặt (phản ứng Mazzoti), đau họng, ho, đau đầu. Hạ huyết áp thế đứng nặng đã được thông báo có kèm đổ mồ hôi, nhịp tim nhanh và lú lẫn. Hoại tử biểu bì độc và hội chứng Stevens-Johnson đã được báo cáo.

ADR thường xảy ra trong 3 ngày đầu sau khi điều trị và phụ thuộc vào liều dùng.

Thường gặp:

• Xương khớp: đau khớp/viêm màng hoạt dịch.
• Hạch bạch huyết: sưng hạch, đau hạch.
• Da: ngứa; các phản ứng da như phù, có nốt sần, mụn mủ, ban da, mày đay.
• Toàn thân: sốt.
• Tiêu hóa: ỉa chảy, nôn, chán ăn, táo bón, đau bụng.
• Huyết học: tăng bạch cầu ái toan, giảm bạch cầu, tăng huyết sắc tố.
• Gan: tăng ALT, tăng AST.
• Phù: mặt; ngoại vi.
• Tim mạch: hạ huyết áp thế đứng, nhịp tim nhanh.
• Thần kinh trung ương: chóng mặt.

Ít gặp:

• Bụng trướng, đau bụng, thiếu máu, chán ăn, hen, bilirubin tăng, khó chịu ở ngực, viêm kết mạc, nhức đầu, viêm gan, hạ huyết áp, hôn mê, hội chứng Stevens-Johnson.

Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi dùng ivermectin ngoài da?

Viêm kết mạc, tăng nhãn áp, kích ứng mắt, gàu, khô da và cảm giác bỏng rát da được báo cáo ở bệnh nhân từ 6 tháng tuổi trở lên sau khi sử dụng ivermectin 0,5% tại chỗ trong 10 phút.

Nếu bất kỳ phản ứng nào tiếp diễn hoặc xấu đi, bạn hãy thông báo ngay cho bác sĩ hoặc dược sĩ.

Đây không phải là tất cả các tác dụng phụ và có thể xảy ra những tác dụng phụ khác. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về tác dụng phụ, bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ.

Thận trọng/Cảnh báo

Trước khi dùng thuốc ivermectin, bạn nên lưu ý những gì?

Trước khi dùng thuốc, bạn nên báo với bác sĩ hoặc dược sĩ nếu:

• Bạn đang mang thai hoặc cho con bú. Bạn cần phải dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ trong trường hợp này;
• Bạn dị ứng với bất kì thành phần nào của thuốc;
• Bạn đang dùng những thuốc khác (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng);
• Bạn định dùng thuốc cho trẻ em hoặc người cao tuổi;
• Bạn đang hoặc đã từng mắc các bệnh lý khác như bệnh gan.

Thận trọng

• Không khuyến cáo sử dụng ivermectin ở trẻ nhỏ nặng < 15 kg hoặc < 2 tuổi. Điều trị cộng đồng cần loại trừ phụ nữ mang thai, trẻ em < 15 kg và người ốm nặng.
• Tính an toàn và hiệu quả của thuốc dùng ngoài ivermectin chưa được thiết lập ở trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, không được khuyến cáo dùng do tăng nguy cơ đối với sự hấp thụ toàn thân gây độc tính.
• Ivermectin có thể tương tác với các thụ thể acid y-aminobutyric (GABA) trong hệ TKTW, nên thuốc không được khuyến cáo ở những bệnh nhân có hàng rào máu – não bị suy yếu (như trong bệnh viêm màng não, bệnh do Trypanosoma) hoặc rối loạn TKTW do có thể làm tăng sự xâm nhập của thuốc vào hệ TKTW.
• Nếu phải sử dụng ivermectin cho những bệnh nhân đã tiếp xúc với các khu vực nơi giun chỉ Loa loa lưu hành (Tây hoặc Trung Phi), nên đánh giá xử lý bệnh giun chỉ Loa loa trước và theo dõi cẩn thận sau điều trị.
• Cần nhớ rằng ivermectin không diệt được ký sinh trùng Onchocerca trưởng thành, do đó thường xuyên theo dõi và tái điều trị là cần thiết (phải dặn dò người bệnh).
• Bệnh nhân đang được dùng ivermectin để điều trị bệnh giun lươn phải định kỳ kiểm tra phân.
• Không nên sử dụng nhũ dịch dùng ngoài ivermectin 0,5% cho trẻ dưới 6 tháng tuổi, chỉ nên sử dụng cho trẻ em dưới sự giám sát trực tiếp của người lớn.

Sử dụng cho phụ nữ mang thai và cho con bú

Tác dụng gây quái thai đã được theo dõi trên động vật nghiên cứu. Do chưa có nghiên cứu được kiểm soát trên người mang thai, vì vậy ivermectin không khuyến cáo dùng cho phụ nữ mang thai. Cho đến nay, chưa có bằng chứng thuốc gây quái thai hoặc các kết bất lợi khác, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các chuyên gia khác cho rằng việc sử dụng ivermectin sau ba tháng đầu tiên có thể được chấp nhận đối với bệnh giun chỉ vì có nguy cơ nhiễm trùng cao, mù mắt nếu không được điều trị.

Ivermectin tiết vào sữa mẹ với nồng độ thấp. Tuy vậy, an toàn với trẻ sơ sinh chưa được xác định, do đó chỉ dùng thuốc này cho người mẹ khi thấy lợi ích cho mẹ vượt trội nguy cơ cho con.

Tương tác thuốc

Thuốc ivermectin có thể tương tác với những thuốc nào?

Thuốc ivermectin có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc khác mà bạn đang dùng hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Để tránh tình trạng tương tác thuốc, tốt nhất là bạn viết một danh sách những thuốc bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng) và cho bác sĩ hoặc dược sĩ xem. Để đảm bảo an toàn khi dùng thuốc, bạn không tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.

• Ivermectin đường uống có thể làm giảm tác dụng của BCG dùng trong bàng quang, vắc xin BCG, vắc xin thương hàn. Tránh dùng đồng thời ivermectin đường uống với BCG dùng trong bàng quang.
• Về mặt lý thuyết, thuốc có thể làm tăng tác dụng của các thuốc kích thích thụ thể GABA (như các benzodiazepin và natri valproat).
• Ivermectin có thể làm tăng tác dụng của thuốc kháng vitamin K.
• Tác dụng của ivermectin có thể tăng lên khi dùng đồng thời với Azithromycin, ranolazin.

Thuốc ivermectin có thể tương tác với thực phẩm, đồ uống nào?

Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.

Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến thuốc ivermectin?

Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Bạn cần báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Bảo quản thuốc

Bạn nên bảo quản ivermectin như thế nào?

Bạn nên bảo quản ở nhiệt độ phòng, tránh ẩm và tránh ánh sáng. Bạn không bảo quản trong phòng tắm hoặc trong ngăn đá. Bạn nên nhớ rằng mỗi loại thuốc có thể có các phương pháp bảo quản khác nhau. Vì vậy, bạn nên đọc kỹ hướng dẫn bảo quản trên bao bì hoặc hỏi dược sĩ. Giữ thuốc tránh xa tầm tay trẻ em và thú nuôi.

Bạn không nên vứt thuốc vào toilet hoặc đường ống dẫn nước trừ khi có yêu cầu. Thay vì vậy, hãy vứt thuốc đúng cách khi thuốc quá hạn hoặc không thể sử dụng. Bạn có thể tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc công ty xử lý rác thải địa phương về cách tiêu hủy thuốc an toàn.

Ivermectin là thuốc kháng ký sinh trùng