Thuốc nhuận tràng tạo khối (Inuline, fructo, oligosaccharide, galacto oligosaccharide)
Đây là các polysacarit thiên nhiên hoặc tổng hợp. Khi hút nước, các chất này tạo thành 1 khối gel làm mềm phân và kích thích nhu động ruột. Thuốc xổ tạo khối khởi đầu tác dụng chậm (1 – 3 ngày) nên chủ yếu sử dụng để phòng ngừa, hữu ích cho phân cứng và nhỏ. Thuốc được sử dụng trên cả bệnh nhân viêm ruột, hội chứng ruột kích thích và trẻ sơ sinh.
Một số tác dụng phụ có thể xảy ra là đầy hơi, co thắt dạ dày và tiêu chảy. Bạn cần uống thuốc với nhiều nước tránh bị táo bón ngược và tắc nghẽn ruột, không nên uống trước khi đi ngủ.
Thuốc nhuận tràng thẩm thấu (sorbitol, forlax, lactitol,duphalac)
Nhóm này được sử dụng thường xuyên và rộng rãi nhất. Thuốc là các dung dịch ưu trương, nhờ tác dụng thẩm thấu nên kéo nước vào lòng ruột, dẫn đến làm tăng nhu động ruột.
Có 2 dạng dùng gồm:
- Bơm trực tràng/hậu môn, có tác dụng nhanh sau 15 – 30 phút
- Đường uống có tác dụng sau 1 – 4 giờ.
Đại diện của nhóm này phải kể đến lactoluse và macrogol. Cả 2 đều được sử dụng để điều trị táo bón mạn tính, thỉnh thoảng đi phân không đều. Chúng đều an toàn với trẻ sơ sinh, phụ nữ có thai và cho con bú. Tuy nhiên Macrogol được ưu tiên sử dụng hơn do ít tác dụng phụ hơn, còn lactoluse được chỉ định cho bệnh lý não do gan.
Các thuốc xổ làm mềm phân (docusat)
Thuốc làm mềm phân chứa lượng lớn muối calci, natri và kali của docusat. Docusat làm giảm sức căng bề mặt của khối phân nên nước dễ thấm vào khối phân hơn, làm phân mềm ra và giúp chúng dễ dàng di chuyển.
Ngày nay, do thuốc ít hiệu quả và phải mất từ 1 tuần để phát huy tác dụng nên ít sử dụng. Tuy nhiên, thuốc nhuận tràng loại này lại phù hợp với các trường hợp cần tránh cử động mạnh của ruột, chẳng hạn người đang hồi phục sau phẫu thuật, sau cơn nhồi máu cơ tim, những phụ nữ mới sinh hoặc người mắc bệnh trĩ.
Các thuốc có tác dụng bôi trơn (norgalax, microlax)
Bản chất của các thuốc xổ (thuốc nhuận tràng) này là dầu khoáng. Thuốc tạo một lớp bôi trơn thành ruột, giúp khối phân dễ di chuyển. Dầu khoáng không chuyển hóa trong đường ruột.
Thuốc hiệu quả cho những bệnh nhân bị nứt hậu môn và làm giảm căng thẳng do đại tiện cho người tim mạch. Dù hiệu quả cao nhưng chỉ nên dùng ngắn hạn. Bởi vì dầu khoáng hòa tan và giữ lại các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), làm giảm hấp thu những vitamin đó.
Bạn nên lưu ý không uống thuốc lúc đi ngủ hay ở tư thế nằm do có thể hít phải thuốc vào phổi, gây viêm phổi “dạng lipid”. Tránh dùng thuốc lúc đói.
Thuốc nhuận tràng kích thích nhu động ruột (bisacodyl, cascara)
Thuốc xổ loại này tác động trực tiếp lên thần kinh chỉ huy hoạt động bài tiết của ruột, gây co bóp các cơ thành ruột tạo nhu động ruột đẩy phân ra ngoài. Thuốc được sử dụng điều trị táo bón tức thời và làm sạch ruột chuẩn bị cho phẫu thuật.
Thuốc có nhiều tác dụng phụ như đau bụng, rối loạn nước và chất điện giải – hạ kali huyết, mất trương lực ruột khi sử dụng lâu dài. Lưu ý thuốc nhuận tràng kích thích không nên dùng thường xuyên.
Lưu ý khi sử dụng thuốc xổ
- Sử dụng liều thấp có tác dụng nhuận tràng, liều cao có tác dụng tẩy xổ.
- Không tự ý mua thuốc xổ để sử dụng mà nên hỏi ý kiến của thầy thuốc, đặc biệt là cho trẻ em dưới 6 tuổi, phụ nữ có thai và đang cho con bú.
- Phụ nữ mang thai tuyệt đối không được sử dụng thuốc xổ vì làm tăng nguy cơ sảy thai hoặc ảnh hưởng đến thai nhi.
- Phụ nữ cho con bú sử dụng thuốc xổ cũng có thể gây ra tình trạng tiêu chảy ở trẻ.
- Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chỉ dùng thuốc khi thật sự cần thiết, do có nguy cơ làm mất phản xạ đi cầu bình thường ở trẻ.
- Đối với điều trị táo bón mạn tính cho trẻ em, tùy vào mức độ và tình trạng táo bón mà thời gian điều trị có thể kéo dài đến 6 tháng. Thường là dùng liều thuốc nhuận tràng duy trì đến khi trẻ đi tiêu thường xuyên (>= 3 lần/tuần) thì giảm liều dần. Không ngừng thuốc đột ngột dẫn đến bị táo bón trở lại, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
- Tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ về liều dùng.
- Không sử dụng thuốc xổ với mục đích giảm cân.
- Khi dùng thuốc, bạn nhớ uống đủ nước để thuốc phát huy tác dụng.
- Cần lưu ý đến thời điểm sử dụng của từng thuốc để có hiệu quả tốt nhất.
- Khi sử dụng các thuốc xổ (thuốc nhuận tràng) dạng muối vô cơ nên bổ sung nước và các chất điện giải (oresol) để tránh tình trạng mất nước do thẩm thấu quá mức.
- Trong trường hợp đã dùng thuốc mà vẫn bị táo bón, bạn cần đi gặp bác sĩ vì táo bón là dấu hiệu cảnh báo một số vấn đề nghiêm trọng hơn như ung thư ruột kết, tiểu đường hoặc suy giáp, cần điều trị chuyên sâu hơn.
Đặt câu hỏi cho bác sĩ
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để tạo câu hỏi
Chia sẻ với bác sĩ các thắc mắc của bạn để được giải đáp miễn phí.
Đăng ký hoặc Đăng nhập để đặt câu hỏi cho bác sĩ!